Όπως λέει ο Αμερικανός συγγραφέας Ντένις Λεχέιν, ο οποίος έχει δει πολλά μυθιστορήματά του να μεταφέρονται στη μεγάλη οθόνη ("Σκοτεινό Ποτάμι", "Το Νησί των Καταραμένων"), "συγκρίνοντας βιβλία και ταινίες είναι σαν να συγκρίνεις μήλα με καμηλοπαρδάλεις". Ναι, πρόκειται σαφώς για δυο διαφορετικές "γλώσσες", αλλά κάθε φορά ο κινηματογραφικός θεατής που έχει διαβάσει το διασκευασμένο λογοτεχνικό έργο θα κάνει αναπόφευκτα τις συγκρίσεις, οι οποίες σχεδόν πάντα δεν ευνοούν την 7η τέχνη. Στην πλειοψηφία της αυτή, όμως, στηριζόταν πάντα και συνεχίζει να στηρίζεται σεναριακά σε προϋπάρχον υλικό, συνηθέστερα σε διηγήματα, μυθιστορήματα, ιστορικές βιογραφίες και θεατρικά έργα. Αν μάλιστα συμπεριλάβει κανείς στο κεφάλαιο "λογοτεχνία" και τα graphic novel, όπως συχνά γίνεται, τότε ακόμα και τον 21ο αιώνα, όπου η συνήθεια της ανάγνωσης έχει υποχωρήσει αισθητά, η παγκόσμια κινηματογραφική βιομηχανία και ειδικά το Χόλιγουντ δεν λένε να ξεκολλήσουν από το τυπωμένο χαρτί.
Αν ρίξει κανείς μια ματιά στις επιδόσεις του φετινού αμερικανικού box office θα δει πως πίσω από τα animation, τα υπερηρωικά σίκουελ και κάθε είδους ριμέικ, spin-off και reboot (στην πρώτη εικοσάδα μόλις δυο φιλμ διαθέτουν πρωτότυπο σενάριο), υπάρχουν δυο μεγάλες εισπρακτικές επιτυχίες οι οποίες βασίστηκαν σε βιβλία. Εξαιρουμένης της χλιαρής υποδοχής του "Φανταστικά Ζώα: Τα Μυστικά του Ντάμπλντορ", το οποίο ξεπέρασε μεν τα 95 εκατομμύρια δολάρια αλλά έμεινε πίσω από τις αναμενόμενες επιδόσεις, το "Νεκρό Τηλέφωνο" (στα 89,2 εκατ.) και το "Εκεί που Τραγουδάνε οι Καραβίδες" (προσωρινά στα 82) επιβεβαίωσαν πανηγυρικά τη δυναμική των μπεστ σέλερ σινε-διασκευών. Ειδικά η μεταφορά του μυθιστορήματος της Ντέλια Όουενς, μιας και το θρίλερ τρόμου "Νεκρό Τηλέφωνο" ανήκει σε μια λογοτεχνική και κινηματογραφική κατηγορία που αυτόματα χαρακτηρίζεται "εμπορική", αναζωογόνησε την προοπτική αμεσότερης επικοινωνίας βιβλιοπωλείων και σκοτεινών αιθουσών με άξονα μυθοπλασίες οι οποίες απευθύνονται στο ενήλικο, mainstream, μα "απαιτητικό" αναγνωστικό κοινό.
Τα μυστικά του βάλτου
Έχοντας συμπληρώσει 174 εβδομάδες στη λίστα των ευπώλητων μυθιστορημάτων των New York Times, επικεφαλής(!) μάλιστα για το τελευταίο εφταήμερο, το "Εκεί που Τραγουδάνε οι Καραβίδες" αποτελεί εκδοτικό φαινόμενο που δεν θα μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητους τους κινηματογραφικούς executives. Πρώτη μυθοπλασία της βιολόγου Ντέλια Όουενς, η οποία πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής της στην Αφρική και συνέγραψε σειρά επιστημονικών βιβλίων, αφηγείται την ιστορία της ενός κοριτσιού το οποίο τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 μεγαλώνει μόνο του στους βάλτους της Βόρειας Καρολίνας. Για χρόνια οι φήμες για την "Πιτσιρίκα του Βάλτου" στοιχειώνουν το Μπάρκλι Κοόυβ, μέχρι που ένας νεαρός με τον οποίο είχε σχέση θα βρεθεί νεκρός. Όλοι τη θεωρούν ύποπτη, τα στοιχεία είναι εναντίον της και μια πολύκροτη δίκη ξεκινάει.
Η Ρις Γουίδερσπουν, η οποία εκτός από οσκαρική ηθοποιός είναι και μια καταξιωμένη παραγωγός ("Άγρια", "Το Κορίτσι που Εξαφανίστηκε", βραβείο Έμι για τη σειρά "Big little lies"), ανέλαβε δια μέσου της εταιρίας της Hello Sunshine τη μεταφορά του hot μπεστ σέλερ, επιλέγοντας μάλιστα μια πρωτίστως γυναικεία δημιουργική ομάδα, από τη σκηνοθέτιδα Ολίβια Νιούμαν και τη σεναριογράφο Λούσι Άλιμπαρ ("Τα Μυθικά Πλάσματα του Νότου") ως τη διευθύντρια φωτογραφίας Πόλι Μόργκαν, την ενδυματολόγο Μίρεν Γκόρβτον – Κρόζιερ και τη σκηνογράφο Σου Τσαν. Λάτρης των περιπετειών της ανεξάρτητης και πεισματάρας Κάγια, η Τέιλορ Σουίφτ προσφέρθηκε η ίδια να γράψει το τραγούδι των τίτλων τέλους του φιλμ, υπογράφοντας την ατμοσφαιρική ποπ μπαλάντα "Carolina".
Εύπεπτες και χολιγουντιανά υπάκουες, οι "Καραβίδες…" διασκευάζουν με πιασάρικα ιλουστρασιόν τρόπο ένα μυθιστόρημα το οποίο συνδυάζει ιστορία ενηλικίωσης, συγκινητικό love story, κοινωνική κριτική, εξωτισμό, οικολογικές ανησυχίες, αστυνομικό και δικαστικό μυστήριο. Κρατούν τα αφηγηματικά απολύτως απαραίτητα της λογοτεχνικής περιγραφής και παρ’ όλο που δεν θα φτάσουν ως τα Όσκαρ, προσμετρώνται σαν ακόμα ένας πετυχημένος γάμος "σοβαρής" ταινίας και "ποιοτικού" βιβλίου.
Από τον Όμηρο στον Στίβεν Κινγκ
Η εκδοτική παραγωγή συνεχίζει λοιπόν να προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στην απελπισμένη αναζήτηση ιδεών του σύγχρονου Χόλιγουντ, το οποίο προσπαθεί να εκμεταλλευτεί κάθε δοκιμασμένη στο κοινό συνταγή, προσαρμόζοντάς την στα δικά του κινηματογραφικά δεδομένα. Όχι πάντα στα ίδια βέβαια, μιας και στον Όμηρο βασίζεται η "Τροία", στον Όμηρο και το "Ω Αδελφέ, πού Είσαι;". Οι βιογραφίες πετυχημένων καλλιτεχνών και ιστορικών προσωπικοτήτων έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση, με τα crime novels να προσφέρουν πάντα ιντριγκαδόρικες πλοκές με γοητευτικούς ντετέκτιβς και συναρπαστικά σαδιστικούς serial killers. Οι σποραδικές προσπάθειες επιστροφής στην κλασική λογοτεχνία άλλοτε κερδίζουν ("Μικρές Κυρίες" της Γκρέτα Γκέργουικ) και άλλοτε όχι το στοίχημα ("Άννα Καρένινα" του Τζο Ράιτ), με τις κατά καιρούς μόδες να έρχονται και να παρέρχονται. Ο συγγραφέας Νίκολας Σπαρκς ("Το Ημερολόγιο", "Νύχτες στη Ροδάνθη"), για παράδειγμα, είδε μέσα σε μια δεκαπενταετία δώδεκα μυθιστορήματά του να ζωντανεύουν κινηματογραφικά, ενώ το σαρωτικό ρεύμα της young adult literature κυριάρχησε στη μεγάλη οθόνη την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, ξεκινώντας από την άνευ προηγουμένου επιτυχία του "Χάρι Πότερ" και συνεχίζοντας με τα σουξέ της saga του "Λυκόφωτος" και της τριλογίας του "Hunger Games".
Πρόσφατες καλλιτεχνικές επιτυχίες οι οποίες βασίστηκαν σε ενήλικα μυθιστορήματα ήταν τα οσκαρικά "Να με Φωνάζεις με το Όνομά σου" του Λούκα Γκουαντανίνο, η "Χώρα των Νομάδων" της Κλόι Ζάο και η "Εξουσία του Σκύλου" της Τζέιν Κάμπιον, με τον Ντενί Βιλνέβ να αναμετριέται με ένα μυθικό έπος της επιστημονικής φαντασίας, το "Dune" του Φρανκ Χέμπερτ, και να βγαίνει νικητής - προς το παρόν κατά το ήμισυ - στο πεδίο μάχης που μάτωσε ολόκληρος Ντέιβιντ Λιντς. Αντίθετα, σύγχρονες διασκευές λογοτεχνικής… ντροπής αποδείχτηκαν τόσο η "Καρδερίνα", δια χειρός Τζον Κρόουλι, όσο και ο "Μαύρος Πύργος" σε σκηνοθεσία Νικολάι Άρσελ. Κάτι το οποίο δεν εμπόδισε τα χολιγουντιανά στούντιο να ποντάρουν ξανά (και ξανά) στο όνομα του Στίβεν Κινγκ, μιας και το "Salem’s Lot" αποτελεί μια από τις πιο αναμενόμενες based on a novel παραγωγές της νέας σεζόν, δίπλα στο "White Noise" του Ντον ΝτεΛίλο από τον Νόα Μπάουμπακ και φυσικά στο "Killers of the Flower Moon" του Ντέιβιντ Γκραν από τον Μάρτιν Σκορσέζε. Και η σινε-ζήτηση συνεχίζεται αμείωτη, μιας και στο παιχνίδι των διασκευών μπαίνουν τώρα δυναμικά και οι streaming πλατφόρμες. Όχι μόνο επενδύοντας τεράστια ποσά στην αγορά των δικαιωμάτων και στους προϋπολογισμούς των γυρισμάτων (το γραμμένο από τον Μαρκ Γκρέινι και σκηνοθετημένο από τους αδελφούς Ρούσο "The Gray Man" είναι η πλέον κοστοβόρα παραγωγή του Netflix), αλλά προαγοράζοντας από τους εκδότες κάθε πιθανό μπεστ σέλερ πριν αυτό ακόμα εκδοθεί, μιας και η ανάγκη θεαματικού περιεχομένου τους αναγκάζει να εξαντλούν κάθε δυνατότητα μεταφοράς του στην οθόνη είτε ως δίωρη ταινία είτε ως τηλεοπτικό σίριαλ.
Ποιος είπε λοιπόν πως κανείς δεν διαβάζει πλέον βιβλία; Τα λογοτεχνικά κουρέλια τραγουδάνε ακόμα…
Οι καλύτερες σινε-διασκευές βιβλίων της δεκαετίας
1. "Και ο Κλήρος Έπεσε στον Σμάιλι" του Τόμας Άλφρεντσον (Τζον Λε Καρέ)
2. "Η Ζωή της Αντέλ" του Αμπντελατίφ Κεσίς (Ζιλ Μαρό)
3. "Η Επιστροφή" του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου (Μάικλ Πανκ)
4. "Ο Ιρλανδός" του Μάρτιν Σκορσέζε (Τσαρλς Μπραντ)
5. "Η Ζωή του Πι" του Ανγκ Λι (Γιαν Μαρτέλ)
6. "Η Υπηρέτρια" του Παρκ Τσαν-γουκ (Σάρα Γουότερς)
7. "Το Κορίτσι που Εξαφανίστηκε" του Ντέιβιντ Φίντσερ (Γκίλιαν Φλιν)
8. "Εκείνη" του Πολ Βερχόφεν (Φιλίπ Τζιάν)
9. "Έμφυτο Ελάττωμα" του Πολ Τόμας Άντερσον (Τόμας Πίντσον)
10. "Οι Αδελφοί Σίστερς" του Ζακ Οντιάρ (Πάτρικ ΝτεΓουίτ)
