Η ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής πάντα συγκινεί, παραμένοντας την εποχή του "προσφυγικού προβλήματος" πολλαπλά επίκαιρη. Η Μιμή Ντενίση την εκμεταλλεύτηκε για να διηγηθεί στο θεατρικό της "Σμύρνη μου αγαπημένη", με πολύ μεγάλη επιτυχία, τις περιπέτειες της εύπορης οικογένειας Μπαλτατζή στην κοσμοπολίτικη ιωνική πόλη και ταυτόχρονα να θυμίσει πως η νεότερη ιστορία μας είναι βαθιά σημαδεμένη από βίαιες μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών. Αυτή την ιδέα υπογραμμίζει η αρχή της κινηματογραφικής διασκευής της, την οποία υπογράφει η ίδια με τη βοήθεια του Μάρτιν Σέρμαν ("Μπεντ", "Κάλλας για Πάντα", "Η Κυρία Χέντερσον Παρουσιάζει"), όπου η Ελληνοαμερικανίδα Φιλιώ Γουίλιαμς φτάνει στη Μυτιλήνη με τη νεαρή εγγονή της Έλεν για να συμπαρασταθεί στους Σύρους πρόσφυγες. Εκεί θα παραδώσει στη μικρή το τεφτέρι με τις συνταγές της συνονόματης γιαγιάς της Φιλιώς Μπαλτατζή, στην πραγματικότητα ένα ημερολόγιο για τα τελευταία έξι χρόνια της οικογενειακής ζωής της στη Σμύρνη.
Μεταφερόμαστε, λοιπόν, στα μικρασιατικά παράλια του 1916, χωρίς παραδόξως να επιστρέψουμε ποτέ στο "παρόν" (ούτε ως υπενθύμιση της αφήγησης ούτε ως κλείσιμο της σύγχρονης ιστορίας), και στην περίπλοκη πολυεθνική καθημερινότητα μιας πόλης όπου οι ελέγχοντες το εμπόριο Έλληνες αποτελούν στην πλειονότητά τους την προνομιούχο αστική τάξη. Όπως και οι Μπαλτατζήδες, οι οποίοι περιτριγυρίζονται από Τούρκους, Αρμένιους και Λεβαντίνους, τους εύπορους κι αριστοκράτες Ευρωπαίους. Η πλούσια παραγωγή αναβιώνει τη Σμύρνη των αρχών του προηγούμενου αιώνα με πειστικότητα καλοστημένου ιστορικού σίριαλ, όπου η γραφικότητα του όλου σκηνικού αντανακλά στην περιγραφή γεγονότων και χαρακτήρων. Ο ένας αδελφός Μπαλτατζής, ο σύζυγος της Φιλιώς, είναι βενιζελικός κι ο άλλος βασιλικός, ο γιος ερωτεύεται μια υπηρέτρια, η κόρη έναν Βρετανό αριστοκράτη. Ο μπαμπάς Τούρκος υπηρέτης είναι συμβιβαστικός και φιλέλληνας, ο γιος του και οικογενειακός σοφέρ θα συστρατευτεί με τον Κεμάλ. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τους πιο περιφερειακούς χαρακτήρες – ένας καλός κι ένας κακός Αμερικανός διπλωμάτης, ένας γενναίος (ο Χρυσόστομος Σμύρνης) κι ένας φιλοτομαριστής (ο διοικητής της πόλης Στεργιάδης) Έλληνας αξιωματούχος.
Με σαφή στόχο το ευρύ κοινό, η ταινία στέκεται με θάρρος απέναντι στο μεταναστευτικό, με ψυχραιμία –την οποία εκφράζει η μετριοπαθής Φιλιώ– απέναντι στα ιστορικά γεγονότα και με έναν ελεγχόμενο αφηγηματικό λαϊκισμό απέναντι στη μυθοπλαστική ιστορία της. Όλα εξηγούνται με το νι και με το σίγμα, οι ήρωες μιλούν σαν πρωτοσέλιδα εφημερίδων, οι σεκάνς υπακούουν σε μια τηλεοπτικής λογικής παρατακτικότητα και στην εντυπωσιακή κορύφωση της Καταστροφής οι μελοδραματικοί τόνοι εκτοξεύονται στα ύψη. Δραματουργικές και διηγηματικές ευκολίες που μοιάζουν προϋπολογισμένες, μιας και η ταινία δεν χάνει ποτέ τη στόχευσή της, η οποία δεν είναι άλλη από την εύπεπτη λαϊκότητα του "παλιού ελληνικού σινεμά".
Ελλάδα. 2021. Διάρκεια: 141΄. Διανομή: TANWEER.
Περισσότερες πληροφορίες
Σμύρνη μου Αγαπημένη
Στη Μυτιλήνη του 2015, η νεαρή Έλεν Γουίλιαμς διαβάζει τα απομνημονεύματα της προ-προγιαγιάς της Φιλιώς Μπαλτατζή και μεταφέρεται νοερά στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη έναν αιώνα πριν.
