Στο σινεμά του Χόλιγουντ, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με το ευρωπαϊκό σινεμά, συναντάμε πολύ συχνά στερεότυπα ρόλων (ή αλλιώς tropes για τους αγγλομαθείς) προσχηματικές, δηλαδή, κατηγοριοποιήσεις χαρακτήρων στις οποίες συχνά πυκνά καταφεύγουν οι σεναριογράφοι, συνήθως γιατί εξυπηρετούν την αφήγηση της εκάστοτε ταινίας. Το πρόβλημα που προκύπτει από αυτό είναι ότι οι κινηματογραφικοί ήρωες εγκλωβίζονται σε μια επιφανειακή προσέγγιση της τόσο περίπλοκης και ιδιαίτερης, στην πραγματικότητα, ανθρώπινης φύσης. Επιπλέον, φαίνεται ότι τέτοιου είδους χαρακτήρες χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως εργαλείο της πλοκής χωρίς όμως να καταφέρουν πάντα να πείσουν τον θεατή.
Τα στερεότυπα φυσικά κι εμφανίζονται εξίσου σε γυναικείους και ανδρικούς ρόλους, με τη διαφορά όμως ότι τα γυναικεία στερεότυπα συχνά τείνουν να αντικειμενοποιούν τις γυναίκες. Στερούνται έτσι της επιλογής του αυτοπροσδιορισμού με αποτέλεσμα αυτή να καθορίζεται μονάχα από το βλέμμα του άλλου. Περιττό να πούμε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αυτός ο άλλος είναι άνδρας, είτε με τη μορφή ενός άλλου χαρακτήρα είτε όσων βρίσκονται πίσω από την κάμερα. Το ανδρικό βλέμμα ή αλλιώς male gaze θεμελιώθηκε ως έννοια από την θεωρητικό Λόρα Μάλβεϊ (στο κείμενο «Visual Pleasure and Narrative Cinema»), η οποία ήταν και η πρώτη που επισήμανε την ύπαρξη των γυναικείων στερεοτύπων στον κινηματογράφο. Το πιο κλασσικό παράδειγμα του ανδρικού βλέμματος αφορά το στερεότυπο του κοριτσιού της διπλανής πόρτας. Ο συγκεκριμένος ρόλος προσδιορίζεται καταρχήν από την σχέση του με τον άνδρα πρωταγωνιστή με τον οποίο είναι γείτονες και ο οποίος επιδιώκειμια αποκλειστική ρομαντική σχέση μαζί της.
Από ότι φαίνεται, λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με ένα τρανό παράδειγμα του πανταχού παρόντος σεξισμού στο χώρο του κινηματογράφου. Μιας βιομηχανίας ανδροκρατούμενης εν τη γενέσει της που εν πολλοίς εργαλειοποιεί τις γυναίκες – χαρακτήρες και ηθοποιούς – προς όφελος της. Δεν είναι τυχαίο πως πρόκειται για την βιομηχανία η οποία έκανε δημοφιλείς όρους όπως το sex symbol, διαιωνίζοντας σε αρκετές περιπτώσεις το ηδονοβλεπτικό βλέμμα εις βάρος των γυναικών.
Η εργαλειοποίηση συμβαίνει επίσης όταν δημιουργοί, προσπαθώντας να καταδείξουν ένα αρνητικό στερεότυπο (συνήθως αυτό της αδύναμης και αβοήθητης γυναίκας), παρουσιάζουν τους γυναικείους χαρακτήρες μονοδιάστατα δυναμικούς και ανεξάρτητους. Αυτό είναι εξίσου προβληματικό και αν μη τι άλλο υποκριτικό, καθώς δεν πετυχαίνει αυτό που πραγματικά χρειάζεται ο κινηματογράφος, δηλαδή, μια πληρέστερη απεικόνιση των γυναικών,οι οποίες μπορούν να είναι ταυτόχρονα εύθραυστες αλλά και δυναμικές, ευαίσθητες αλλά και σκληρές.
Στα θετικά, από την άλλη, συγκαταλέγεται το γεγονός ότι πλέον (και μετά το κίνημα MeToo) έχει ανοίξει μια συζήτηση σχετικά με τον σεξισμό στον κινηματογράφο με αποτέλεσμα πολλοί σεναριογράφοι να προσπαθούν να αποφύγουν τη στερεοτυπική απεικόνιση των γυναικών. Επίσης, όλο και συχνότερα αποκτούν μεγαλύτερο μερίδιο καλλιτέχνιδες πίσω από την κάμερα, στην προσπάθειά τους να αφηγηθούν ιστορίες ειπωμένες τη δική τους οπτική γωνία.
Έτσι λοιπόν, παρακάτω θα βρείτε τα 10 στερεότυπα που συναντάμεπιο συχνά σεγυναικείους ρόλους,ώστε την επόμενη φορά να μπορείτε και εσείς να τα αναγνωρίσετε.
1. Το κουλ κορίτσι
Πρόκειται για την ανδρική φαντασίωση της τέλειας γυναίκας. Το cool girl είναι μια πανέμορφη γυναίκα με τέλειο σώμα η οποία όμως συμπεριφέρεται σαν άνδρας. Θα την συναντήσουμε να πίνει μπύρες και να βλέπει αθλητικά, να παίζει μπιλιάρδο και να καπνίζει πούρα πίνοντας παλαιωμένο ουίσκι. Χαρακτηριστικά απαξιώνει οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί «γυναικείο» όντας όμως ταυτόχρονα απολύτως θηλυκή.
Παράδειγμα: Η Μαίρη (Κάμερον Ντίαζ) στο «Κάτι Τρέχει με την Μαίρη» (Μπόμπι & Πίτερ Φαρέλι, 1998)
2. Το κορίτσι αφεντικό
Η γυναίκα girlboss, όπως υποδηλώνει και το όνομά της, είναι η γυναίκα αφεντικό• σκληρή, καριερίστα και σκορπά τον φόβο σε όποιον ανυποψίαστο βρεθεί μπροστά της. Μοιάζει να μην έχει συναισθήματα και το μόνο που την ενδιαφέρει είναι η προσωπική της επιτυχία. Με άλλα λόγια, θα πατήσει επί πτωμάτων για να καταφέρει αυτό που θέλει.
Παράδειγμα: Η Μιράντα Πρίστλι (Μέριλ Στριπ) στο «Ο Διάβολος Φοράει Prada» (Ντέιβιντ Φρανκελ, 2006)
3. Το κακό κορίτσι
Εδώ έχουμε τη villain της υπόθεσης. Συνήθως είναι το αντίπαλο δέος της πρωταγωνίστριας και προσπαθεί να της κάνει την ζωή κόλαση μόνο και μόνο για να την δει να υποφέρει. Εννοείται πανέμορφη με τέλειο σώμα, όμως θα την βρούμε να βασανίζει αθώους και ανυπεράσπιστους σπασίκλες στους διαδρόμους, συνήθως, κάποιου αμερικανικού σχολείου.
Παράδειγμα: Η Ρετζίνα Τζορτζ (Ρέιτσελ ΜακΆνταμς) στα «Κακά Κορίτσια» (Μαρκ Γουότερς, 2004)
4. Το χοντρό αστείο κορίτσι
Το συγκεκριμένο στερεότυπο είναι αυτό που καταλαβαίνετε. Συνήθως κολλητή φίλη της πρωταγωνίστριας, το συγκεκριμένο είδος κοριτσιού είναι απενοχοποιημένο ως προς τα κιλά του, ενώ αυτή θα δώσει όλες τις αστείες ατάκες μιας ταινίας. Συνήθως η συνταγή πετυχαίνει και ο ρόλος είναι όντως αστείος, αλλά που κολλάει το βάρος με το χιούμορ; Λέτε να λείπει από τους αδύνατους ανθρώπους κάποιο γονίδιο που σε κάνει να είσαι αστείος;
Παράδειγμα: Η Χοντρή Έιμι (Fat Amy), όπως κυριολεκτικά αναγράφεται στα credits ο χαρακτήρας της Ρέμπελ Γουίλσον στο «Pitch Perfect» (Τζέισον Μουρ, 2012)
5. Το έξυπνο κορίτσι
Το (υπερβολικά) έξυπνο κορίτσι το συναντάμε σε δυο εκδοχές. Στην μια είναι – και πάλι – πανέμορφη με τέλειο σώμα, στην άλλη είναι κάπως απεριποίητη μιας και δεν την ενδιαφέρει η εξωτερική της εμφάνιση αλλά το διάβασμα και η γνώση. Συνήθως, «την λέει» στους ανδρικούς χαρακτήρες προσπαθώντας να αποδείξει ότι είναι πιο έξυπνη από αυτούς.
Παράδειγμα: Η Τζούνο ΜακΓκαφ (Έλιοτ Πέιτζ) στο «Juno» (Τζέισον Ρέιτμαν, 2007)
6. Το σκληρό κορίτσι
Εδώ έχουμε την σκληρή και αδυσώπητη γυναίκα. Κάθε γυναίκα θέλει να της μοιάζει και κάθε άνδρας την ονειρεύεται. Τα βάζει με όλους και με όλα και δεν κολλάει πουθενά επιστρατεύοντας πάντοτε την λογική και ποτέ το συναίσθημα. Επιδεικνύει απίστευτη δύναμη – πολλές φορές στα όρια του αφύσικου- πηγαίνοντας κόντρα στο στερεότυπο που θέλει τις γυναίκες να είναι εύθραυστες και αδύναμες. Παρόλα αυτά, η σωματική δύναμη από μόνη της δεν κάνει τον χαρακτήρα ενδιαφέρων αλλά βαρετό και μονοδιάστατο.
Παράδειγμα: Η Τρίνιτι (Κάρι-Αν Μος) στο «Matrix» (Λάνα & Λίλι Γουατσόφσκι, 1999)
7. Το κορίτσι της διπλανής πόρτας
Το πασίγνωστο κορίτσι της διπλανής πόρτας είναι η προσιτή και φιλική κοπέλα που συνήθως μένει δίπλα στο σπίτι του πρωταγωνιστή (εξ’ ου και το όνομα) με τον οποίο είναι φίλοι από παιδιά. Είναι όμορφη (αλλά το αγνοεί), αθώα αλλά και ερωτική ταυτόχρονα. Είναι πάντα προσβάσιμη, πάντα εκεί για τον πρωταγωνιστή όταν αυτός την χρειαστεί. Στον κόσμο των ανδρικών φαντασιώσεων αγγίζει την τελειότητα και απεικονίζεται ως το ιδανικό κορίτσι για σπίτι.
Παράδειγμα: Η Μέρι Τζέιν Γουότσον (Κίρστεν Ντάνστ) στο «Spider-Man» (Σαμ Ράιμι, 2002)
8. Το αγοροκόριτσο
Το γνωστό σε όλους αγοροκόριτσο παρουσιάζεται ως μια αφύσικη φάση που περνά ο χαρακτήρας και κάποια στιγμή θα ξεπεράσει. Είναι το κορίτσι που δεν μπορεί να ταυτιστεί με τις υπόλοιπες γυναίκες για αυτό και συνήθως κάνει παρέα με άνδρες. Δεν θα την δούμε ποτέ να φοράει φούστες και φυσικά δεν έχει κανένα ίχνος θηλυκότητας.
Παράδειγμα: Η Γκρέισι Χαρτ (Σάντρα Μπούλοκ) στην ταινία «Μις με το Ζόρι» (Ντόναλντ Πέτρι, 2000)
9. Το ανεξάρτητο κορίτσι
Η ανεξάρτητη γυναίκα όπως υποδηλώνει και το όνομά της δεν εξαρτάται από κανέναν. Ορίζει μόνη της την μοίρα της και είναι ο ορισμός του girl power. Τα καταφέρνει μια χαρά χωρίς καμία βοήθεια και εμπνέει τις υπόλοιπες γυναίκες να πιστεύουν στον εαυτό τους. Δεν χρειάζεται κανέναν και προπαντός δεν χρειάζεται κανέναν άνδρα. Συχνά από τον χαρακτήρα της ανεξάρτητης απουσιάζει η ερωτική ιστορία. Παρόλα αυτά, η αυτάρκεια της μοιάζει να παρουσιάζει την αναζήτηση βοήθειας από μια γυναίκα ως αδυναμία.
Παράδειγμα: Χόλι Γκολάιτλι (Όντρει Χέπμπορν) στο «Πρόγευμα στο Τίφαννυς» (Μπλέικ 'Έντουαρντς, 1961)
10. Το αφελές κορίτσι
Κλείνουμε με την βασίλισσα των στερεότυπων. Το αφελές (girly) κορίτσι τυπικά λατρεύει τα ψώνια, τα κουτάβια και το χρώμα ροζ. Δίνει υπερβολική σημασία στην εξωτερική της εμφάνιση και της αρέσουν τα υλικά αγαθά. Χαριτωμένη και συναισθηματική, θα χρησιμοποιήσει την επίκληση στο συναίσθημα για να πετύχει αυτό που θέλει. Δεν έχει ιδιαίτερους στόχους στη ζωή πέρα από το να είναι όμορφη, να βρει σύζυγο και να ζήσει αυτή καλά και εμείς καλύτερα.
Παράδειγμα: Ελ Γουντς (Ρις Γουίδερσπουν) στην «Εκδίκηση της Ξανθιάς» (Ρόμπερτ Λούκετιτς, 2001)
σημ. Το ωραίο με αυτήν την ταινία, για αυτό και την αναφέρουμε, είναι ότι ουσιαστικά ο χαρακτήρας προσπαθεί να αποτινάξει από πάνω του το εν λόγω στερεότυπο ή τελοσπάντων να δείξει ότι έχει μεγαλύτερο βάθος από αυτό που φαίνεται. Ευχαριστούμε για αυτό Ρις!
