Μετά την ήττα του κεμαλικού Λαϊκού Κόμματος στις εκλογές του 1950 η Τουρκία πέρασε σε μια μακρά φάση έντονων πολιτικών αντιπαραθέσεων, οι οποίες κράτησαν μια ολόκληρη δεκαετία και κορυφώθηκαν με την επέμβαση του στρατού στις 27/5/1960. Η εκλεγμένη αλλά διεφθαρμένη και απολυταρχικών μεθόδων κυβέρνηση του Αντάν Μεντερές καθαιρέθηκε (ο ίδιος εκτελέστηκε ένα χρόνο αργότερα) και ο Μεμέτ Ινονού επανήλθε στην εξουσία. Από τότε ο στρατός παρενέβη ενεργά πολλές φορές στην τούρκικη πολιτική πραγματικότητα, άλλοτε επιτυχημένα και άλλοτε όχι, όπως στην περίπτωση του συνταγματάρχη Ταλάτ Αϊντεμίρ, ο οποίος επιχείρησε να καταλάβει βίαια την εξουσία πρώτα τον Φεβρουάριο του 1962 και ύστερα τον Μάιο του 1963.
Η τρίτη ταινία του Μαχμούτ Φαζίλ Κοσκούν ρίχνει φως στην τελευταία απόπειρα από μια πρωτότυπη οπτική γωνία, ακολουθώντας το βράδυ της 22ας Μαΐου τον υπολοχαγό Σινασί, τους ταγματάρχες Κεμάλ και Ριφάτ και τον συνταγματάρχη Ρεχά. Αναμένοντας νέα από την Άγκυρα και τους ανθρώπους του Αϊντεμίρ, οι τέσσερις αξιωματικοί κινούνται για να καταλάβουν το ραδιοφωνικό σταθμό της Κωνσταντινούπολης και να απευθύνουν διάγγελμα στον τούρκικο λαό. Από την αρχή όμως τα πράγματα δεν εξελίσσονται σύμφωνα με το σχέδιό τους, καθώς η μοίρα αποφάσισε να διασκεδάσει για τα καλά με τις εθνοσωτήριες προσπάθειές τους.
Το «Πραξικόπημα» υιοθετεί μια ρεαλιστική σκηνοθετική ματιά με ακίνητα, μακράς διάρκειας πλάνα και σεκάνς-αφηγηματικά κεφάλαια μιας πορείας που ξεκινάει από ένα ταξί και καταλήγει στην εκφώνηση του διαγγέλματος. Μεταξύ τους μεσολαβεί η τούρκικη καθημερινότητα, η οποία θα μετατρέψει κωμικοτραγικά την απλή προσπάθεια των –εντός κι εκτός εισαγωγικών– ηρώων σε περιπετειώδη οδύσσεια. Από το ταξί σε ένα φορτηγάκι που διανέμει ψωμί, από εκεί στο ραδιοφωνικό μέγαρο, κατόπιν στο σπίτι του ηχολήπτη και ξανά πίσω, το κάθε εμπόδιο που ορθώνεται μπροστά από τους απορημένους αλλά υπομονετικά ψύχραιμους πραξικοπηματίες ανεβάζει την ένταση και δημιουργεί ένα χιουμοριστικό, κοενικού τύπου σασπένς. Η σοβαρή πρόθεση των αξιωματικών και η αστεία πλευρά της πραγματικότητας, μαζί τους ο στενόμυαλος μιλιταρισμός και το απρόβλεπτο της κοινωνικής ζωής, αντιπαρατίθενται με ένα στατικό, αποστασιοποιημένο και ταυτόχρονα ξεκαρδιστικό τρόπο.
Μπροστά στο ευθύ και άκαμπτο βλέμμα της κάμερας, η οποία λες και κοιτάζει με παρωπίδες την εξέλιξη της δράσης (η στρατιωτική οπτική), η σουρεαλιστική πλευρά της απλής καθημερινότητας ζωντανεύει σε όλο της το μεγαλείο, με ειλικρίνεια και σοβαρότητα που παγώνουν το γέλιο. Οι αντιθέσεις, ο κυνισμός, οι μικρότητες, η απάθεια και ο οχαδερφισμός μιας απορυθμισμένης, παραδομένης στο κυνήγι της επιβίωσης κοινωνίας έρχονται σε πρώτο πλάνο και μαζί με τον φανφαρόνικο πατριωτικό μεγαλοϊδεατισμό αναδεικνύουν περίτρανα τον κωμικοτραγικό παραλογισμό της Ιστορίας.
Τουρκία, Βουλγαρία. 2018. Διάρκεια: 94΄. Διανομή: NEO FILMS.
Περισσότερες πληροφορίες
Το Πραξικόπημα
22 Μαΐου 1963: Τούρκοι στρατιωτικοί ετοιμάζουν πραξικόπημα για να ανατρέψουν την κυβέρνηση της Άγκυρας. Περιμένοντας νέα από την πρωτεύουσα, μια ομάδα αξιωματικών κινείται την ίδια στιγμή για να καταλάβει το ραδιοφωνικό σταθμό της Κωνσταντινούπολης και να εξαγγείλει διάγγελμα.
