Μαριάννα Οικονόμου, τι συνέβη «Όταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες»;

Μιλήσαμε με τη βραβευμένη σκηνοθέτιδα που υπογράφει ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ της χρονιάς.

Παρόλο που η υπόθεση του ντοκιμαντέρ είναι συγκεκριμένη, καταφέρνεις να θίξεις επιπλέον ζητήματα χωρίς να διαταράσσεις τη συνοχή της αφήγησης...
Αποφάσισα να γυρίσω αυτήν την ταινία όταν συνειδητοποίησα πόσα πολλά και διαφορετικά θέματα θίγει. Δε με ενδιέφερε να κάνω ακόμα ένα ντοκιμαντέρ με φόντο τη σύγχρονη ελληνική επαρχία, που να επικεντρώνεται αποκλειστικά σε μια επιτυχημένη υπόθεση. Δεν ήταν αυτός ο στόχος μου. Οι πρωταγωνιστές μου έχουν μια ξεχωριστή, ολόδική τους ματιά στη ζωή, η οποία προσφέρει μια ταυτότητα στο ντοκιμαντέρ, ένα μοναδικό αποτύπωμα. Ο τρόπος που αντικρίζουν τον κόσμο ήταν πρωτόγνωρος για εμένα, για αυτό και το συγκεκριμένο ήταν το δυσκολότερο μοντάζ που έχω κάνει. Αναγκάστηκα να κόψω μεγάλο μέρος του υλικού ώστε να βρω και αναδείξω την ουσία αυτών των ανθρώπων.

Με τον Αλέξανδρο Γκουσιάρη πώς γνωριστήκατε;
Τον ξέρω εδώ και πολλά χρόνια, από την εποχή που δούλευα στη σειρά «Οικολογικά Ημερολόγια» της ΕΡΤ. Μέσα από την έρευνά μου για αυτήν τον συνάντησα, και έπαιξε μάλιστα σε ένα επεισόδιο το οποίο πήγε πολύ καλά, χάρη και στη ζωντάνια και τον παιγνιώδη χαρακτήρα του. Μέσα μου ένιωθα πως η σχέση μας δεν είχε τελειώσει και πως υπάρχει κάτι ακόμα για εμένα να ανακαλύψω. Τότε ξεκίνησα να τον επισκέπτομαι με τον το εξοπλισμό μου και να γυρίζω υλικό χωρίς ακόμα να γνωρίζω εάν θα το χρησιμοποιήσω. Η διαμονή στο σπίτι του πάντως ήταν το κάτι άλλο, τη μια μέρα μπορεί να διοργάνωνε βραδιές ποίησης και μία άλλη να προσκαλούσε σεφ ο οποίος μαγείρευε μπρουσκέτες για όλες τις γιαγιάδες του χωριού!

Πόσο δεκτικοί ήταν οι ντόπιοι στην ιδέα των γυρισμάτων;
Πάρα πολύ. Σε αυτό βοήθησε αφάνταστα πως από την πρώτη στιγμή που συναντηθήκαμε είχα μαζί μου την κάμερα. Δεν είμαι από εκείνους τους ντοκιμαντερίστες που πρώτα περνάω κάποιο χρόνο με τους ανθρώπους, και στη συνέχεια εμφανίζομαι μπροστά τους με τον εξοπλισμό. Η παρουσία του μηχανήματος λοιπόν εξαρχής, το έκανε πολύ γρήγορα «αόρατο» και ξεχάστηκε από όλους.

Το ντοκιμαντέρ είχε την τιμή να προβληθεί στο πρόσφατο φεστιβάλ Βερολίνου, και είδα από κοντά τις θερμές αντιδράσεις του κοινού. Εσύ πώς έζησες αυτήν την εμπειρία;
Για εμένα το σημαντικότερο ήταν πως ένα κοινό ξένο ως προς τον κόσμο του ντοκιμαντέρ, μπόρεσε να αντιληφθεί και να αισθανθεί την οικουμενικότητα της ιστορίας του. Υπήρξαν κάποιοι θεατές που μου εκμυστηρεύτηκαν πως έκλαψαν στην προβολή, ενώ άλλοι ενδιαφέρθηκαν ειλικρινά για τη ζωή στην Ελλάδα. Τότε ένιωσα πως το ντοκιμαντέρ λειτούργησε, δημιούργησε συνδέσεις με τον κόσμο.

Πέτυχες δηλαδή τους στόχους που είχες με αυτήν την ταινία;
Δεν είναι απλό να απαντήσω σ' αυτήν την ερώτηση, μιας και τα θέματα που με απασχόλησαν κάνοντάς την ήταν πολλά. Ένα από αυτά για παράδειγμα είναι η ποιότητα της τροφής που θα κυκλοφορεί στο μέλλον. Ένα άλλο είναι η ερήμωση των χωριών και των επαρχιακών πόλεων, και η ακόλουθη απομάκρυνσή μας από τη φύση, που μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες συνέπειες.

Έχεις παρατηρήσει μια αύξηση του ενδιαφέροντος του κόσμου για τα ντοκιμαντέρ; Τα τελευταία χρόνια συζητιούνται όλο και περισσότερο...
Πράγματι το έχω προσέξει, και το ενδιαφέρον αυτό είναι αισθητό τόσο στο ίντερνετ όσο και στα φεστιβάλ. Πλέον όλα γεμίζουν με εξαιρετικά ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ, και το σημαντικότερο, προσελκύουν μεγάλο μέρος του κοινού. Στη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα, το οποίο παρακολουθώ από την πρώτη του χρονιά, το φεστιβάλ καταφέρνει να αυξάνει ετησίως την προσέλευση. Είναι εντυπωσιακό. Ως προς αυτό έχει βοηθήσει ότι τα ντοκιμαντέρ βελτιώθηκαν σε επίπεδο των παραγωγών και αισθητικής. Έχει παρέλθει αυτή η προκατάληψη πως είναι βαρετά και έχουν αυστηρά εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

Μιλώντας για τη Θεσσαλονίκη, στην προβολή του ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ πώς αντέδρασαν οι αξιαγάπητες πρωταγωνίστριες;
Τα χάσανε! Όλο το χωριό είχε έρθει με πούλμαν για την προβολή, και είχαν μείνει άναυδες βλέποντας τον εαυτό τους στη μεγάλη οθόνη. Τότε κατάλαβαν κιόλας τι έκανα εγώ τόσα χρόνια που τις επισκεπτόμουν με την κάμερά μου. Μην ξεχνάς ότι μιλάμε για ανθρώπους που πέρασαν όλη τους τη ζωή στο χωριό. Η εικόνα του εαυτού τους στη σκοτεινή αίθουσα φάνηκε να τους άφησε μια απερίγραπτη αίσθηση...

Δείτε εδώ το τρέιλερ του ντοκιμαντέρ: