Oταν το περασμένο φθινόπωρο το «Πράσινο Βιβλίο» πραγματοποιούσε την πρεμιέρα του στο πρωτοκλασάτο Φεστιβάλ του Τορόντο, λίγοι πίστευαν πως είχε τη δυναμική να πρωταγωνιστήσει στη διοργάνωση, πόσο μάλλον στα βραβεία της χρονιάς, που άρχισαν να μοιράζονται τρεις μήνες αργότερα. Όλα άλλαξαν όταν η ταινία απέσπασε την υψηλότερη διάκριση, το βραβείο κοινού, εκπλήσσοντας τους πάντες.
Καθώς οι μήνες περνούσαν, το «Πράσινο Βιβλίο» συνέχισε να αυξάνει τη δυναμική και την αποδοχή του, δίνοντας το «παρών» σε λίστες έγκριτων μέσων και στις επιλογές πολλών αμερικανικών κριτικών ενώσεων, με αποκορύφωμα τις πέντε υποψηφιότητες για Χρυσή Σφαίρα (σκηνοθεσίας, σεναρίου, καλύτερης ταινίας μιούζικαλ ή κωμωδίας, α΄ και β΄ αντρικού ρόλου σε μιούζικαλ ή κωμωδία). Με τα μέλη της ακαδημίας να καταθέτουν τις τελευταίες ψήφους και το «Πράσινο Βιβλίο» να διεκδικεί εμφαντικά μια θέση στις οσκαρικές υποψηφιότητες πλέον, εντοπίζουμε τα συστατικά της επιτυχημένης συνταγής της ταινίας σε τρία στοιχεία, την επίκαιρη αληθινή ιστορία, το σκαμπρόζικο χιούμορ και το απόλυτα επιτυχημένο καστ.
Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
Το σενάριο του «Πράσινου Βιβλίου» βασίζεται στα όσα έζησε στις αρχές των ’60s ο πρώην πορτιέρης και μπράβος Τόνι Βαλελόνγκα, όταν χρειάστηκε να εκτελέσει χρέη οδηγού στην περιοδεία του διάσημου τότε Αφροαμερικανού πιανίστα Ντον Σίρλεϊ. Ο ιταλικής καταγωγής Τόνι ήταν επίσης επιφορτισμένος με την προστασία του Σίρλεϊ, καθώς η τουρνέ περνούσε από τις μεγαλύτερες πόλεις του ακραία ρατσιστικού αμερικανικού Νότου, εκεί όπου η σωματική του ακεραιότητα βρισκόταν σε διαρκή κίνδυνο.
Δίπλα στον εκλεπτυσμένο δανδή και κορυφαίο βιρτουόζο Ντον Σίρλεϊ, ο οποίος επέμενε να τον αποκαλούν «δόκτωρ», ο λαϊκός Ιταλοαμερικανός Βαλελόνγκα με τη βαριά προφορά έμοιαζε παράταιρος. Στην πραγματικότητα όμως οι αποστάσεις που τους χώριζαν δεν ήταν τόσο μεγάλες. Οι δυο τους κουβαλούσαν τη «ρετσινιά» του ξένου σε μια αμετανόητα φοβική Αμερική, η οποία ήταν απρόθυμη να αποδεχτεί ως ισότιμα μέλη άτομα με διαφορετικές ρίζες. Συνθήκη ακόμη χειρότερη για κάποιον όπως ο δρ Σίρλεϊ, που είχε την «ατυχία» να έχει μαύρο δέρμα, το οποίο στις περισσότερες νότιες πολιτείες των ΗΠΑ του ’60 ήταν πρακτικά παράνομο.
Το αληθινό πράσινο βιβλίο
Με βάση τους διαβόητους νόμους του Τζιμ Κρόου, ένα σώμα αποφάσεων που θεσμοθετούσε το συστημικό ρατσισμό επιβάλλοντας καθεστώς απαρτχάιντ, οι Αφροαμερικανοί ήταν υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούν «εγκαταστάσεις και παροχές για έγχρωμους», όπως μέσα μεταφοράς και ξενοδοχεία, τα οποία ήταν εσκεμμένα υποχρηματοδοτούμενα και κακοσυντηρημένα.
Τα ταξίδια, λοιπόν, ήταν τότε για τους Αφροαμερικανούς μια επίπονη διαδικασία, για τον επιπλέον λόγο ότι πολλά εστιατόρια και βενζινάδικα αρνούνταν να τους εξυπηρετήσουν. Με στόχο τη διευκόλυνση των μη λευκών ταξιδιωτών, κυκλοφορούσε σε ετήσια βάση το «Πράσινο Βιβλίο», ένα αναλυτικό εγχειρίδιο με τις φιλικές προς τους Αφροαμερικανούς εγκαταστάσεις. Αυτό το βιβλίο κρατούσε ο Βαλελόνγκα όταν έβαζε μπρος το αυτοκίνητο του δρα Σίρλεϊ.
Ένα ασυναγώνιστο πρωταγωνιστικό δίδυμο
Ο διαχρονικά εξαιρετικός Βίγκο Μόρτενσεν αναλαμβάνει τον ρόλο του τίμιου «αλήτη» Τόνι, ενώ ο οσκαρικός Μαρσάλα Αλί παραδίδει μαθήματα στιλ και υποκριτικής ως Ντον Σίρλεϊ. Οι δυο τους αναπτύσσουν μια απολαυστική χημεία, κόβοντας και ράβοντας τις ατάκες που σκαρφίστηκαν τα μυαλά των Πίτερ Φαρέλι, Νικ Βαλελόνγκα (γιος του Τόνι) και Μπράιαν Χέις Κάρι. Στο «Πράσινο Βιβλίο» ο Πίτερ αποχωρίζεται για πρώτη φορά τον αδερφό του Μπόμπι Φαρέλι, με τον οποίο έχουν σκηνοθετήσει μεγάλες κωμικές επιτυχίες («Κάτι Τρέχει με τη Μαίρη», «Ο Ηλίθιος και ο Πανηλίθιος»).
Σε αυτήν την αναπάντεχα δραματική στροφή στη φιλμογραφία του ο Φαρέλι σερβίρει πανέξυπνα χιουμοριστικά ενσταντανέ, που απογυμνώνουν τη διαχρονικότητα του αμερικανικού ρατσισμού. Ο Ντον Σίρλεϊ βιώνει το παράδοξο να γνωρίζει την αποθέωση των λευκών αστών όταν βρίσκεται επί σκηνής, αλλά να υποχρεώνεται σε απίστευτους εξευτελισμούς μέχρι να φτάσει σε αυτήν. Έτσι η επιλογή του να περιοδεύσει στα μέρη όπου είναι ανεπιθύμητος αποτελεί μια γενναία πράξη αντίστασης, ένα παράδειγμα προς μίμηση, που υπογραμμίζει ο Φαρέλι και είναι σήμερα απολύτως αναγκαία.
Ποιος ήταν ο μουσικός Ντον Σίρλεϊ;
Ανεπανάληπτο ταλέντο
Ο σπουδαγμένος στο Λένινγκραντ μουσικός είχε αφήσει άφωνους τους συναδέλφους του με τη δεξιοτεχνία του, ενώ ο ίδιος ο Ιγκόρ Στραβίνσκι είχε δηλώσει πως το ταλέντο του Σίρλεϊ «είναι αντάξιο των θεών».
Μόνιμο δισκογραφικό σπίτι
Στα ’50s και τα ’60s η Cadence Records εκπροσωπούσε τον πιανίστα, ο οποίος συνέθεσε για λογαριασμό της αρκετές επιτυχίες όπως το «Water Boy», το οποίο παρέμεινε επί 14 εβδομάδες στο top 100 των τσαρτ.
Μοναδικό στιλ
Η έλλειψη ευκαιριών για τους μαύρους κλασικούς μουσικούς ώθησε τον Σίρλεϊ να πειραματιστεί γράφοντας πρωτοποριακές συνθέσεις, που συνδύαζαν την κλασική με την τζαζ μουσική, μείξη που θα γινόταν το σήμα κατατεθέν του.
Περισσότερες πληροφορίες
Το Πράσινο Βιβλίο
Το 1962 ένας Ιταλοαμερικανός μπράβος αναλαμβάνει χρέη σοφέρ ενός Αφροαμερικανού πιανίστα, ο οποίος περιοδεύει στον αμερικανικό Νότο.
