Ο ακραίος horror κινηματογράφος μιλάει γαλλικά

Η νέα ταινία του Πασκάλ Λοζιέ, «Το Κουκλόσπιτο του Τρόμου», ανασύρει από τη μνήμη την εποχή που το γαλλικό σινεμά πρόσφερε απλόχερα στιγμές ανείπωτου τρόμου, σοκάροντας ακόμη κι εκείνους με το πιο «σιδερένιο» ­στομάχι. Είμαστε άραγε έτοιμοι για νέες ανατριχίλες;

Μια χειμωνιάτικη νύχτα στα τέλη του 19ου αιώνα πανικόβλητοι θεατές εγκαταλείπουν μαζικά το Γκραν Καφέ του Παρισιού και χάνονται μες στη νύχτα περνώντας αλαφια­σμένοι τις γέφυρες του Σηκουάνα. Είχαν μόλις παρακολουθήσει την πρώτη προβολή ταινίας στην ιστορία και οι κινούμενες εικόνες των αδερφών Λιμιέρ, με ένα τρένο να φτάνει στην αποβάθρα ενός σταθμού, τους είχαν τρομοκρατήσει. Εκ γενετής ο κινηματογράφος επιδείκνυε την ικανότητα να ασκεί στον ανυποψίαστο θεατή ισχυρό σοκ, ένα συναίσθημα συνυφασμένο με τις γαλλικές ταινίες, που προκαλούν τόσο την αισθητική όσο και την ηθική του ακροατηρίου τους. Κάπως έτσι στις αρχές του αιώνα στη γενέτειρα της 7ης τέχνης, σαράντα χρόνια μετά την εμφάνιση της νουβέλ βαγκ, δημιουργήθηκε μια νέα κινηματογραφική κοσμοθεωρία η οποία εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον την ψυχολογική πίεση που μπορεί να ασκήσει το σινεμά.

Ήταν ένα κύμα δημιουργών με πρωτότυπο σκηνοθετικό στιλ και ριζοσπαστικές ιδέες για έναν κινηματογράφο που απέρριπτε το στείρο ακαδημαϊσμό, ενώ αμφισβητούσε ανοιχτά τους αφηγηματικούς κανόνες. Έτσι μπορεί «τα παιδιά του Μαρξ και της κόκα κόλα» να απελευθέρωσαν το μυαλό των σινεφίλ από τις συμβάσεις, οι διάδοχοί τους όμως, με iPod και φτηνές κάμερες, ήταν αποφασισμένοι να αποβάλλουν την παθητικότητα των θεατών μια και καλή.

Ένα σερί ταινιών που ξεκίνησε από την arthouse σκηνή, με σκηνοθέτες όπως ο Γκασπάρ Νοέ («Μη Αναστρέψιμος», 2002), ο Μπρούνο Ντιμόν («29 Φοίνικες», 2003) και η Κατρίν Μπρεγιά («Romance», 1999), και χρησιμοποίησε το ανθρώπινο σώμα ως καμβά στον οποίο αποτυπώνονταν ρεαλιστικά βίαιες σεξουαλικές εμπειρίες, συναινετικές ή μη. Η απόλυτη αποθέωση αυτής της τάσης, που έγινε ευρύτερα γνωστή ως Νέα Γαλλική Ακρότητα (New French Extremity), ανανέωσε το είδος του τρόμου, συστήνοντάς μας το «τρικολόρ» body horror. Αναγνωρισμένοι auteurs και ανερχόμενοι δημιουργοί οραματίστηκαν έναν αιματοβαμμένο κόσμο, όπου η φυσική έλξη (αυτο)καταστρέφει, οι γυναίκες βρίσκονται σε πρώτο πλάνο, ενώ η πρόκληση μετατρέπεται σε ισχυρή δημιουργική δύναμη.

Έρωτας μέχρι θανάτου

Τα όρια μεταξύ της παραμορφωμένης από την ψύχωση αντίληψης και της υγιούς πραγματικότητας θολώνουν επικίνδυνα στο εμβληματικό για το είδος «Trouble Every Day» (2001) της Κλερ Ντενί αλλά και στην αινιγματική «Υπερένταση» (2003) του Αλεξάντρ Αζά. Η Ντενί, χρησιμοποιώντας τη χαρακτηριστική βραδυφλεγή αφήγησή της, μέσα από συνειρμούς και φλας μπακ αποκαλύπτει τη σεξουαλική διαστροφή των δύο πρωταγωνιστών, των Μπεατρίς Νταλ και Βίνσεντ Γκάλο, οι οποίοι αποδέχονται τις κανιβαλιστικές σεξουαλικές ροπές τους. Το ζωώδες πάθος, όπου οι ερωτικές δαγκωματιές είναι κυριολεκτικές, είναι το αποτέλεσμα ενός διαρκούς σεξουαλικού αδιεξόδου, που όταν απελευθερωθεί εκδηλώνεται με σαρκική μανία. Παρομοίως η Σεσίλ ντε Φρανς στη low budget «Υπερένταση», που πάσχει από διασχιστική διαταραχή ταυτότητας, έρχεται αντιμέτωπη με τον εαυτό της και τις σεξουαλικές της επιθυμίες.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το εφιαλτικό «Calvaire» (2004) του Φαμπρίς ντι Βέιζ, όπου ένας άντρας πέφτει θύμα βιασμού. Ο πρωταγωνιστής Λοράν Λούκας θα βρεθεί εγκλωβισμένος σε ένα απομονωμένο χωριό, όπου οι αποκλειστικά άντρες κάτοικοί του, αποχαυνωμένοι από την απουσία γυναικών, θα του επιτεθούν μαζικά, σε μια σπάνια γραφική απεικόνιση της αρσενικής επιβολής εις βάρος άλλου άντρα στη μεγάλη οθόνη.

Η αποθέωση του gore

Χωρίς προφανείς σεξουαλικές αναφορές, αλλά με ανατριχιαστικά ρεα­λιστική απόδοση της ωμής βίας, ήρθε στις σκοτεινές αίθουσες το «Martyrs» (2008) του Πασκάλ Λοζιέ, η επιτομή του New French Extremity και μία από τις καλύτερες ταινίες τρόμου της δεκαετίας. Σαφώς επηρεασμένο από τα «Σε Βλέπω» (Τζέιμς Γουάν, 2004) και «Hostel» (Ιλάι Ροθ, 2005), το φιλμ του Λοζιέ αφηγείται μια ιστορία αιματηρής εκδίκησης που εξελίσσεται σε κριτικό σχόλιο για τα όρια του πόνου, τα οποία ο άνθρωπος προτίθεται να ξεπεράσει. Έπειτα από μια συνταρακτική πρώτη ώρα σχεδόν οδυνηρής δράσης, το τελευταίο ημίωρο προκάλεσε ανάμεικτες αντιδράσεις και άφησε εμβρόντητους τους θεατές.

Ο παρατεταμένος βασανισμός μιας εκ των πρωταγωνιστριών (Μοριάνα Αλαουί), ηδονοβλεπτικά σκηνοθετημένος, με κάθε χτύπημα στο σώμα της να τραντάζει την οθόνη, ήγειρε ενστάσεις τόσο ως προς τις καθαυτό εικόνες αλλά και για τα αμφίσημα νοήματα που υπαινίσσεται το απαισιόδοξο τέλος της ταινίας. Η βία που χρησιμοποιεί ο Λοζιέ στο νέο του φιλμ «Το Κουκλόσπιτο του Τρόμου» τοποθετείται στο πλαίσιο ενός εφιάλτη που συστήνεται με όρους παραμυθιού και από τον οποίο οι δύο ηρωίδες (Κρίσταλ Ριντ, Αναστέζια Φίλιπς) θα πρέπει να ξεφύγουν με κάθε κόστος.

Τα νέα πρόσωπα του τρόμου

Υπάρχει όμως μέλλον για το σινεμά του σοκ; Φαίνεται πως ναι, αν θυμηθούμε το προ διετίας εντυπωσιακό ντεμπούτο της Ζουλιά Ντικουρνό «Raw», που βραβεύτηκε στις Κάνες. Με «παράσημο» τη λιποθυμία δύο θεατών κατά την προβολή της ταινίας στο Φεστιβάλ Τορόντο, η Ντικουρνό υπηρετεί πιστά τους κανόνες του body horror, βρίσκοντας τη χρυσή τομή ανάμεσα στο ακραίο gore και στην αφήγηση μιας ουσιαστικής ιστορίας, με τρόπο που θα έκανε τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ υπερήφανο.

Δίπλα της, δίχως να έχει λάβει την προβολή που του αξίζει, στέκεται το δίδυμο Ελέν Κατέ - Μπρούνο Φορτζάνι. Αμετανόητοι οπαδοί της giallo κινηματογραφικής παράδοσης και φανατικοί φετιχιστές του σελιλόιντ, οι τρεις μεγάλου μήκους που έχουν υπογράψει μέχρι σήμερα («Amer», 2009 / «L’Etrange Couleur des Larmes de ton Corps», 2013 / «Αφήστε τα Πτώματα να Μαυρίσουν στον Ήλιο», 2017) μπορεί να απέχουν από τον ωμό ρεαλισμό των παραπάνω φιλμ, ενέχουν όμως την ίδια σωματικότητα και κινηματογραφική ζωντάνια, που μόνο στιλιστικά διαφέρουν μεταξύ τους. Μήπως, λοιπόν, σήμερα χρειαζόμαστε ένα νέο κύμα τολμηρού σινεμά που να αρνείται τους εύκολους συμβιβασμούς; Η απάντηση ίσως έρθει ξανά από τη Γαλλία...