Το «Revenge» της Κοραλί Φαρζά φέρνει στην επικαιρότητα το παραγνωρισμένο είδος των ταινιών με πρωταγωνίστριες οι οποίες εκδικούνται ολοκληρωτικά τους άντρες που τις έβλαψαν. Επιλέξαμε τις καλύτερες από αυτές και σας τις παρουσιάζουμε...
«Το μόνο που χρειάζεσαι για να κάνεις μια ταινία είναι ένα κορίτσι και ένα όπλο». Μία από τις διασημότερες φράσεις που αποδίδεται στον πάπα της νουβέλ βαγκ Ζαν Λικ Γκοντάρ έχει βρει την επιβεβαίωσή της πολλάκις στο σινεμά, πόσο μάλλον στη φιλμογραφία του ίδιου. Δεν απαντάει όμως σε δύο κρίσιμα ερωτήματα: ποιον έχει βάλει στόχο η κοπέλα και γιατί;
Ηχηρές απαντήσεις ήρθαν να δώσουν οι ίδιες οι ηρωίδες που πρωταγωνίστησαν σε μια σειρά βίαιων και σκηνοθετικά τολμηρών ταινιών, κυρίως από τα ’60s και έπειτα. Σε αυτές βιώνουν μια τραυματική, συνήθως σεξουαλική, εμπειρία που προκαλείται από έναν ή περισσότερους άντρες τους οποίους αποφασίζουν να εκδικηθούν αναλαμβάνοντας άμεση δράση. Είναι ταινίες στις οποίες οι γυναίκες δεν περιμένουν από τον εραστή ή την οικογένειά τους να τις υπερασπιστεί, αλλά καθορίζουν οι ίδιες τις επιπτώσεις της τιμωρίας, χρησιμοποιώντας όποιο δολοφονικό εργαλείο βρουν μπροστά τους.
Στα φιλμ εκδίκησης το γυναικείο σώμα ριζοσπαστικοποιείται, χειραφετείται κινηματογραφικά καταργώντας την εμφάνισή του ως (αντρικού) σεξουαλικού αντικειμένου και μετατρέπεται σε όπλο. Από τις ασπρόμαυρες ταινίες της νουβέλ βαγκ μέχρι τα βάθη της Ασίας, στη μεγάλη οθόνη η πατριαρχία βρίσκει συχνά το τέλος της, που δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο διασκεδαστικό...
Οι τοίχοι βάφτηκαν κόκκινοι
Η συνηθέστερη αιτία για εκδίκηση στις ταινίες του είδους είναι ο βιασμός. Η αποτρόπαια πράξη που εκτός του κινηματογραφικού κάδρου αντικατοπτρίζει την επιβολή των έμφυλων σχέσεων εξουσίας, εντός του ακυρώνεται από τη στιγμή που η εκάστοτε ηρωίδα αποκτά φωνή, ακριβώς όπως συμβαίνει στο «Thriller: A Cruel Picture» (Μπο Άρνε Βιμπένιους, 1973). Η νεαρή Φρίγκα (Κριστίνα Λίντμπεργκ) κακοποιείται σεξουαλικά, μένει μουγκή και, αφού πέσει θύμα απαγωγής, υποχρεώνεται να ικανοποιεί τις ορέξεις των αντρών που την αιχμαλώτισαν. Η εκδίκησή της θα έρθει όταν πιάσει μια καραμπίνα και ξεπαστρέψει έναν έναν τους δυνάστες της. Αντίστοιχη είναι η μοίρα όσων βρεθούν στο δρόμο του 45αριού της επίσης μουγκής Ζόι Λουντ στο «Ms. 45» (1981) του Έιμπελ Φεράρα.
Το απόλυτο όμως rape revenge movie ήρθε από την Αμερική με το σοκαριστικό «I Spit on Your Grave» (Μέιρ Ζάρκι, 1978). Η ταινία προκάλεσε σάλο λόγω της γραφικής της βίας, αλλά κυρίως εξαιτίας της ημίωρης σκηνής βιασμού στον οποίο υποβάλλεται η πρωταγωνίστρια Καμίλ Κίτον. Πράγματι, η θέασή της είναι κάτι παραπάνω από ενοχλητική, οι περισσότεροι όμως παραβλέπουν το γεγονός πως η ταινία του Ζάρκι είναι από τις ελάχιστες που τοποθετούν την κάμερα στην οπτική γωνία της ηρωίδας. Μέσα από τα μάτια της απογυμνώνεται η κατάφωρα σεξιστική συμπεριφορά των αντρών που συναναστρέφεται και η διαχρονική αντρική αυταπάτη πως μια θελκτική γυναίκα προκαλεί το βιασμό της, τον οποίο υποσυνείδητα αποζητάει.
Σαράντα χρόνια μετά την κυκλοφορία της η επιρροή της είναι φανερή στο «Revenge» (Κοραλί Φαρζά, 2018), τόσο στην υπόθεση όσο και στους χαρακτήρες, δίνοντας στην πρωταγωνίστρια Ματίλντα Λουτζ το όνομα της Κίτον, Τζένιφερ. Ενδιάμεσα ο Γάλλος Πασκάλ Λοζιέ παρέδωσε το φρενήρες «Martyrs» (2008), ενώ φανατικό κοινό απέκτησε η αντι-ηρωίδα Λίσμπετ Σαλάντερ (Νούμι Ραπάσε) στο «Κορίτσι με το Τατουάζ» (Νιλς Άρντεν Όπλεφ, 2009).
Ξεχωριστή θέση στο σύμπαν των ταινιών εκδίκησης απολαμβάνει το «Κάρι, Έκρηξη Οργής» (Μπράιαν ντε Πάλμα, 1976), στο αιματηρό φινάλε του οποίου η χαρισματική Σίσι Σπέισεκ εκτοξεύει τηλεπαθητικά το θυμό της στην καταπιεστική μητέρα και στους νταήδες του σχολείου της.
Ο φανατικός οπαδός του exploitation Κουέντιν Ταραντίνο υπέγραψε τη δική του ωδή στο είδος με το grindhouse «Death Proof» (2007), αφού προηγουμένως συνέλαβε το μοντέρνο κλασσικό «Kill Bill: Vol. 1 & 2» (2003 & 2004). Ο Ταραντίνο «πάτησε» στο αρχετυπικό «Η Νύφη Φορούσε Μαύρα» (Φρανσουά Τριφό, 1968) για να πλάσει ένα revenge movie το οποίο εκκινεί από την ερωτική προδοσία. Ο σκηνοθέτης έδωσε έναν ρόλο ζωής στην Ούμα Θέρμαν, η οποία, κραδαίνοντας τη λεκιασμένη με το αίμα των εχθρών της κατάνα, έκλεινε το μάτι στις θαρραλέες ηρωίδες της ασιατικής κινηματογραφικής παράδοσης των ’60s και των ’70s.
Οι γκέισες της εκδίκησης
Αν στη Δύση τα βίαια αντίποινα αμφισβητούν το πατριαρχικό status quo, σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα η αντεκδίκηση έχει πολιτισμικές αναφορές σε μύθους και παραδόσεις συνυφασμένες με τη σεξουαλική βία. Η εμβληματική ηθοποιός Μέικο Κάτζι είναι «γεννημένη για εκδίκηση» στο εικαστικά εκθαμβωτικό «Lady Snowblood» (Τοσίγια Φουτζίτα, 1973), στο οποίο κυνηγά εκείνους που βίασαν και φυλάκισαν τη μητέρα της. Αντίστροφη πορεία ακολουθεί η Λι Γιουνγκ στο βραβευμένο στη Βενετία «Η Εκδίκηση μιας Κυρίας» (Παρκ Τσαν-Γουκ, 2005), η οποία μετά την αποφυλάκισή της αναζητά τον άντρα που της στέρησε το παιδί και την ελευθερία. Πρωτότυπες αφηγήσεις πάνω στο μοτίβο της εκδίκησης απεικόνισαν επίσης το στιλιζαρισμένο «Audition» (Τακάσι Μίικε, 1999) και το βραβευμένο με Χρυσό Λιοντάρι «Pieta» (Κιμ Κι Ντουκ, 2012). Εδώ οι γυναίκες εμφανίζονται ξαφνικά στη ζωή των αντρών που έχουν βάλει στο στόχαστρο, χρησιμοποιώντας το σεξ ως εργαλείο για να φτάσουν στο στόχο τους και μόνο την ύστατη στιγμή αποκαλύπτουν τις προθέσεις τους.
Οι παραπάνω ηρωίδες ξεπερνούν εμφαντικά κοινωνικούς και ηθικούς φραγμούς με πράξεις που, στο πλαίσιο μιας κινηματογραφικής σύμβασης, συμβολίζουν τη ρήξη με τις κυρίαρχες σχέσεις εξουσίας. Διαπερνούν το σινεμά του παραμορφωτικού αντρικού βλέμματος και πρωταγωνιστούν στο δικό τους φιλμικό σύμπαν, θυμίζοντάς μας πως όσα στοχεύει το κορίτσι με το όπλο είναι απλώς αυτά που του ανήκουν.
