Ο Παριζιάνος σκηνοθέτης του «Οικογενειακού Φίλου» μιλάει για το κομψό οικογενειακό δράμα του, αλλά και τη «φτηνή» όψη του σύγχρονου γαλλικού σινεμά.
Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε στο μυθιστόρημα του Ζαν – Πολ Ντιμπουά; Αν και η ταινία, παρόλο που βασίζεται σε βιβλίο, μοιάζει πολύ προσωπική…
Είναι επειδή δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα πια από το βιβλίο μέσα της. Η αλήθεια είναι πως διάβασα το μυθιστόρημα «Si ce livre pouvait me rapprocher de toi» 12 χρόνια πριν και μου άρεσε πολύ, αν και δεν έβρισκα πως μπορούσε να μεταφερθεί στην οθόνη. Αγόρασα τα δικαιώματα, γνωρίζοντας πως δεν ήταν αυτή η ιστορία την οποία ήθελα να αφηγηθώ.
Ήθελα να πω τη δική μου, όχι την αυστηρά προσωπική, αλλά εκείνη που με είχε στοιχειώσει ως ιδέα και τελικά το βιβλίο έγινε ακριβώς αυτό: η γέφυρα ανάμεσα στον Ντιμπουά και τη δική μου ιστορία. Από το βιβλίο κράτησα τρεις λέξεις – κλειδιά: Λίμνη, Καναδάς, πατέρας. Η τελευταία ήταν και δική μου, τις άλλες τις δανείστηκα και προχώρησα. Είχα πια μπροστά μου και την καρδιά της ιστορίας και το χώρο εξέλιξής της και το κίνητρο του χαρακτήρα, του 33χρονου Ματιέ, ο οποίος ταξιδεύει από τη Γαλλία στο Μόντρεαλ για την κηδεία του πατέρα του, τον οποίο δεν γνώρισε ποτέ.
Η ταινία σας είναι ένα ήπιο οικογενειακό δράμα χαρακτήρων, αρκετά διαφορετικό σε ύφος από τις πρώτες σας ταινίες, τα «Tombes du Ciel» και «Tenue Correcte Exigee» της δεκαετίας του ‘90. Μοιάζει πως με το πέρασμα του χρόνου στρέφεστε όλο και περισσότερο προς το δράμα, όπως ήταν και το προ εφταετίας «Welcome».
Νομίζω πως οι καλύτερες κωμωδίες, από τον Τσάρλι Τσάπλιν ως τον Μπίλι Γουάιλντερ, στον πυρήνα τους δεν είναι παρά μεταμφιεσμένα δράματα. Δραματικές ιστορίες τοποθετημένες σε μια αστεία συνθήκη, κάτι που προσπάθησα κι εγώ να κάνω όποτε ένιωσα πως τα σενάριά μου σηκώνουν μια πιο χιουμοριστική προσέγγιση. Δείτε όμως τι συμβαίνει στις μέρες μας. Η μια στις δυο γαλλικές ταινίες είναι πλέον κωμωδία. Τις βαρέθηκα τις γαλλικές κωμωδίες, οι οποίες στη συντριπτική πλειοψηφία τους ποντάρουν σε ένα εύκολο, αισχρό αστείο.
Οι δυο πρωταγωνιστές σας, Φιλίπ Νταλαντονσάν και Γκαμπριέλ Αρκάν, προτάθηκαν για Σεζάρ. Πως έγινε η επιλογή τους;
Ο Γκαμπριέλ, αδελφός του γνωστού σκηνοθέτη Ντενί Αρκάν, είναι ο πιο ταλαντούχος άνθρωπος με τον οποίο έχω συνεργαστεί ποτέ. Κι ένας σοφός άνθρωπος επίσης, ο οποίος σε κερδίζει αμέσως με την ηρεμία και τη γλυκύτητά του. Για μένα το βασικό κριτήριο για την επιλογή των ρόλων, πάντως, ήταν ο ένας να είναι πατέρας κι ο άλλος γιος. Όχι απαραίτητα στην αληθινή ζωή, αλλά σε σχέση με την αίσθηση που σου αφήνει όταν τον βλέπεις. Ο Γκαμπριέλ είναι μια πατρική φιγούρα και ο Φιλίπ, με αυτή την παιδικότητα την οποία έχει στο βλέμμα, είναι ο ιδανικός γιος. Και ξέρεις, όταν κάνεις το σωστό κάστινγκ, μετά σου λύνονται τα χέρια…
Πως τους καθοδηγήσατε; Δουλέψατε πάνω στο σενάριο με πολλές πρόβες;
Κάνω ένα σινεμά το οποίο εστιάζει στους χαρακτήρες και οι ηθοποιοί είναι πολύ σημαντικοί για μένα. Δουλεύω με πρόβες, αλλά η συγκεκριμένη ταινία είχε ένα επιπλέον πρόβλημα: την καναδέζικη προφορά. Δεν είναι εύκολο να την καταλάβεις, γι’ αυτό πολλές καναδικές ταινίες προβάλλονται με υπότιτλους στη Γαλλία. Δεν θέλαμε κάτι τέτοιο, οπότε οι Καναδοί ηθοποιοί, σχεδόν όλοι δηλαδή πλην του Φιλίπ Νταλαντονσάν, έπρεπε να μιλούν αφενός μεν κατανοητά, αφετέρου ρεαλιστικά. Όταν δηλαδή η ταινία θα προβαλλόταν στον Καναδά να μην νιώσουν οι θεατές πως ακούν κάτι ψεύτικο. Έτσι, δουλέψαμε πολύ προβάροντας όλες τις σκηνές, κάτι που βοήθησε και στη σωστή «μουσική» των διαλόγων, αλλά και στην βαθύτερη ανάπτυξη των χαρακτήρων.
Οπότε όλα απλοποιήθηκαν στο γύρισμα…
Όσο προετοιμασμένος κι αν είσαι, το γύρισμα είναι πάντα απρόοπτο. Ανακαλύπτεις συνεχώς καινούρια πράγματα όταν κινηματογραφείς ανθρώπους, ευχάριστα ή παράξενα. Όπως το ότι ο Γκαμπριέλ με την πρώτη λήψη ήταν εξαιρετικός, ενώ ο Φιλίπ ήθελε 20 λήψεις για να βρει τη σωστή ερμηνεία. Είναι θέμα είδους και όχι ποιότητας ηθοποιού. Ο Γκαμπριέλ το κατάλαβε και μου είπε: «Δούλεψε όπως πρέπει μαζί του κι εγώ ακολουθώ». Τελικά συντονίστηκαν απόλυτα και κατάφεραν να παίξουν καλά όχι μόνο ως μονάδες, αλλά και ως δίδυμο, ο ένας συμπληρώνοντας τον άλλον.
Κάνετε ένα είδος κινηματογράφου ο οποίος δεν κατηγοριοποιείται εύκολα. Οι ταινίες σας δεν είναι φεστιβαλικές ούτε ανήκουν σ’ αυτό που απλοϊκά αποκαλούμε εμπορικό κινηματογράφο.
Ναι, δεν είναι… κωμωδίες.
Ακριβώς. Αφού λοιπόν δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, πόσο δυσκολεύονται να βρουν το χώρο τους στο σύγχρονο σινεμά;
Πολύ. Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα αυτό, καθώς τα φεστιβάλ όντως λατρεύουν το σινεμά των auteurs, το οποίο οι διανομείς απεχθάνονται. Οι δικές μου ταινίες απευθύνονται στους θεατές, θέλουν να τους συγκινήσουν και να τους κάνουν να σκεφτούν, αλλά δεν τους κολακεύουν. Έτσι, όταν καμιά φορά με ζώνουν οι αμφιβολίες, σκέφτομαι αυτό που μου είχε πει ένας φίλος μου για τον Κλοντ Σοτέ. Ποτέ δεν πήγε στις Κάνες, ποτέ δεν βρήκε τη θέση που πραγματικά του άξιζε στο γαλλικό σινεμά. Αλήθεια είναι. Οπότε αν αυτό συνέβη με τον Σοτέ, εγώ δεν μπορεί παρά να είμαι απόλυτα ευχαριστημένος…
