Ακτιβιστής και κοινωνικά ευαίσθητος, ο σκηνοθέτης του βραβευμένου στις Κάνες «120 Χτύποι το Λεπτό» βρέθηκε στην Αθήνα για τις Νύχτες Πρεμιέρας και μας μίλησε για την τολμηρή ταινία του, το σινεμά, την πολιτική και τον Εμανουέλ Μακρόν.
Πόσα αυτοβιογραφικά στοιχεία υπάρχουν στο σενάριο της ταινίας;
Όπως οι πρωταγωνιστές, έτσι κι εγώ έγινα μέλος της ΜΚΟ για το AIDS Act Up στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Επέστρεψα σε εκείνα τα χρόνια μέσα από μια μυθοπλαστική ιστορία και προσπάθησα να αποδώσω την ατμόσφαιρά τους και τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω μου. Το σενάριο είναι βασισμένο στις αναμνήσεις μου και όχι σε έρευνα. Άλλωστε η απόλυτη πιστότητα και ο νατουραλισμός είναι πράγματα που δεν με ενδιαφέρουν. Η αλήθεια μας είναι οι αναμνήσεις μας. Γι’ αυτό, με τις σκηνές χορού στο κλαμπ για παράδειγμα, προσπάθησα να ενισχύσω ακόμη και το ονειρικό στοιχείο της ταινίας.
Υπάρχουν λεπτομέρειες, όπως τα ρούχα που φοράνε οι ηθοποιοί, τα οποία δεν είναι ακριβώς της εποχής...
Ήταν συνειδητή επιλογή. Όπως και το ότι, εκτός από μια-δυο εξαιρέσεις που επιβλήθηκαν από συγκεκριμένους αφηγηματικούς λόγους, δεν βλέπουμε τους ήρωες να πηγαίνουν από το ένα μέρος στο άλλο. Ακόμη και από το ένα δωμάτιο στο διπλανό. Κι αυτό διότι όταν θυμάσαι πράγματα από το παρελθόν, η μνήμη κρατάει τα ουσιώδη, όπως τους διαλόγους, τις εκφράσεις των προσώπων, τα συναισθήματα της στιγμής. Όχι αν πήγες στο σπίτι του φίλου σου με λεωφορείο ή ταξί. Η αίσθηση της ανάμνησης, που θολώνει το βλέμμα και προσδίδει στα γεγονότα μια αβεβαιότητα, μια αμφιβολία, πιστεύω πως είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την επιθετική λογική του κυρίαρχου σινεμά, το οποίο σου επιβάλλει την άποψη πως «η αλήθεια είναι μία, τη γνωρίζουμε και μπορούμε να την αναπαραστήσουμε στη λεπτομέρειά της».
Πρόκειται για μια αισθητική επιλογή που είναι ουσιαστικά πολιτική.
Φυσικά. Μα τι είναι τελικά η πολιτική; Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε και κρίνουμε την κοινή μας καθημερινότητα. Όλα συνδέονται με την πολιτική, χωρίς αυτό να σημαίνει πως μόνο πολιτικό ή στρατευμένο σινεμά πρέπει να υπάρχει. Προς θεού... Η πρώτη μου ταινία, το «Les Revenants», είναι ένα θρίλερ με νεκροζώντανους.
Ωστόσο η αλληγορία του «Les Revenants» για τις μειονότητες και τους φορείς του AIDS είναι προφανής.
Προσπάθησα να μην είναι, με την έννοια πως το πρώτο μου μέλημα ήταν να κάνω μια καλή ταινία είδους. Ίσως λίγο ιδιαίτερη, αλλά πάντα πιστή στους βασικούς κανόνες. Οι «120 Χτύποι το Λεπτό», από την άλλη, είναι σαφώς μια πολιτική ταινία. Έχει μια συγκεκριμένη άποψη για την κοινωνία της εποχής, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να είναι κι ένα ανθρώπινο πορτρέτο. Ένα ομαδικό πορτρέτο, αυτό των ανθρώπων της Act Up.
Απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα αλλά και σε εκείνα των μειονοτήτων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πόσο έχει αλλάξει η γαλλική κοινωνία από τότε;
Παρά την προκατάληψη και τα απίστευτα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε, παρά τα συμφέροντα, κυρίως φαρμακευτικά, με τα οποία έπρεπε να παλέψουμε, η Γαλλία ήταν και είναι μια βαθιά ανεκτική δημοκρατία. Αλλά ας μη γελιόμαστε. Οι κίνδυνοι παραμονεύουν, η ξενοφοβία γιγαντώνεται και η οργανωμένη αντιδραστική πολιτική κερδίζει έδαφος σε όλη την Ευρώπη. Πολλοί πιστεύουν πως ο Εμανουέλ Μακρόν είναι μια ελπίδα, πολύ φοβάμαι όμως πως θα διοικήσει τη χώρα σαν να ήταν επιχείρηση στην οποία η πρώτη έγνοια είναι να βγαίνουν τα νούμερα και όχι να ζουν καλά οι άνθρωποι. Όλοι οι άνθρωποι...
Οπότε επιστρέφουμε στην ταινία και τη διαρκή ανάγκη συλλογικής δράσης.
Αυτή η ανάγκη δεν θα εξαλειφθεί ποτέ. Για να φτάσεις στο συλλογικό όμως, περνάς από το προσωπικό και αυτό είναι κάτι στο οποίο επιμένει η ταινία – όχι μόνο εστιάζοντας σε μια ερωτική ιστορία, αλλά δίνοντας χρόνο και στις αντιπαραθέσεις μεταξύ των μελών της οργάνωσης, στα επιχειρήματα και στις αντιδράσεις τους. Προτού βγεις έξω για να πείσεις τον κόσμο, πρέπει πρώτα να πείσεις τον εαυτό και τον συναγωνιστή σου. Είναι τόσο μια μάχη ιδεών όσο και σωμάτων, γι’ αυτό και ο «σωματικός ρεαλισμός» είναι τόσο έντονος στην ταινία. Δεν είναι ζήτημα τόλμης δηλαδή, αλλά ειλικρίνειας.
Περισσότερες πληροφορίες
120 Χτύποι το Λεπτό
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και με τη μάστιγα του AIDS να εξαπλώνεται, ο νεαρός Νατάν γίνεται μέλος της ακτιβιστικής οργάνωσης Act Up. Εκεί, ανάμεσα στις συνεχείς ενέργειες διαμαρτυρίας κι ενημέρωσης, θα γνωρίσει τον μαχητικό και ασυμβίβαστο Σον.
