Ο 46χρονος Έλληνας σκηνοθέτης παρουσιάζει την «Χαρά» -κυκλοφορεί την Πέμπτη 10/4 στην Ταινιοθήκη-, ένα πολυεπίπεδο δράμα που έχει για πρωταγωνίστριά του την εξαιρετική Αμαλία Μουτούση, η οποία κέρδισε για την ερμηνεία της το Βραβείο Α’ Γυναικείου Ρόλου στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου 2013.
Ποια ήταν η αφορμή για τη δημιουργία της «Χαράς»; «Πατάει» πάνω σε κάποιο πραγματικό γεγονός;
Η αφορμή για τη «Χαρά» πράγματι έχει τη βάση της σε ένα πραγματικό περιστατικό που διάβασα στις εφημερίδες στις αρχές του 2008, σχετικά με μια κοπέλα που άρπαξε ένα βρέφος και πέρασε μια μέρα μαζί του, για να ευαισθητοποιήσει τον σύντροφό της που την είχε εγκαταλείψει. Από αυτό κράτησα μόνο το αρχικό συμβάν. Από εκεί και πέρα, όλα είναι επινοημένα στη «Χαρά».
Με ποιο κριτήριο έγινε η επιλογή της Αμαλίας Μουτούση ως πρωταγωνίστριας της ταινίας; Πόσο πολύ δουλέψατε πάνω στο ρόλο;
Με την Αμαλία ήμασταν φίλοι ήδη από χρόνια, καθώς είχα κάνει δυο ντοκιμαντέρ πάνω στη δουλειά της στο θέατρο. Όταν ολοκλήρωσα τις πρώτες γραφές του σεναρίου της «Χαράς» δεν την είχα σκεφθεί καν για το ρόλο. Ίσως να μην ήθελα να μπλέξουμε τη φιλία μας με μια τόσο δύσκολη συνεργασία. Της πρότεινα, απλώς, να βρεθούμε για να της διηγηθώ το καινούριο μου σενάριο και να μου πει τη γνώμη της. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή που το έκανα όμως, συνειδητοποίησα ότι αυτή θα ήταν η ιδανική ηθοποιός για να ερμηνεύσει τη Χαρά. Της πρότεινα επί τόπου το ρόλο. Ευτυχώς την ενδιέφερε πολύ και έτσι προχωρήσαμε. Η διαδικασία των προβών δεν ήταν εύκολη. Δουλέψαμε εξαντλητικά την κάθε λεπτομέρεια. Εγώ πρότεινα, και συμφωνήσαμε αμέσως, να κινηθούμε σε μια λιτή γραμμή, σχεδόν αφαιρετική, ώστε ο χαρακτήρας να αναδυθεί χωρίς δραματουργικά και ψυχολογικά δεκανίκια. Η συνεργασία με την Αμαλία ήταν μια μοναδική εμπειρία καθώς είχε να εισφέρει και να προτείνει πολλά και σημαντικά πάνω στο ρόλο της. Είχα την τύχη να αντιληφθώ στην πράξη αυτό που γνωρίζουμε όλοι από τη θεατρική της πορεία. Τη μεγάλη καλλιτεχνική και πνευματική της κλάση.
Γιατί επιλέξατε την ασπρόμαυρη φόρμα για την ταινία; Πόσο επηρεάζει η απόφασή αυτή την εμπορικότητά της;
Η ταινία γεννήθηκε μέσα μου ως ασπρόμαυρα μονοπλάνα, με ηρωίδα μια γυναίκα που βρίσκεται σε ένα οξύ μεταίχμιο της ζωής της. Αργότερα μορφοποιήθηκε η ιστορία και το σενάριο. Θεώρησα ότι ένας τέτοιος ακραίος χαρακτήρας μπορούσε να φωτιστεί μόνο μέσα από τους καθαρούς ασπρόμαυρους όγκους, παρά από την πολυχρωμία που πολλές φορές μας αποσπά το μάτι. Χρειαζόμουν την καθαρότητα και την ακρίβεια του ασπρόμαυρου, που έτσι κι αλλιώς το αγαπώ πολύ. Και μάλιστα γυρίστηκε απευθείας σε φιλμ 35mm. Νομίζω ότι ήθελα να στραφώ στα πιο παραδοσιακά κινηματογραφικά υλικά για μια ταινία που στηρίζεται σε μια ιστορία απολύτως διαχρονική. Η εμπορικότητα ομολογώ ότι δεν με απασχόλησε. Ήθελα να κάνω την ταινία όπως την αισθανόμουν.
Η μητρότητα έχει γεννήσει μερικές από τις σπουδαιότερες αφηγήσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας, όπως αυτή της «Μήδειας». Τι σας οδήγησε να ασχοληθείτε με αυτήν;
Η μητρότητα αποτελεί, πιθανώς, το πλέον ισχυρό ένστικτο μαζί με εκείνο της επιβίωσης. Για έναν τόσο ακραίο και απόλυτο χαρακτήρα όπως η Χαρά, που λειτουργεί κυρίως με το ένστικτο και το πρωτογενές συναίσθημα, η ιδέα γεννήθηκε, πιστεύω, φυσιολογικά. Στην περίπτωση της Χαράς, όμως, δεν είναι μόνο η ανάγκη της μητρότητας αλλά ακόμα περισσότερο η επιθυμία να συναντήσει, στο πρόσωπο του μωρού, μια αδελφή ψυχή. Μια ακατέργαστη και ανόθευτη ψυχική συνθήκη όπως και η δική της.
Τόσο η «Χαρά», όσο και η προηγούμενη ταινίας σας «Αλεμάγια» έχουν για πρωταγωνίστριές τους γυναίκες. Γιατί επιλέγετε να λέτε θηλυκές ιστορίες στην οθόνη;
Στην περίπτωση της «Αλεμάγια» ήταν μια οικογενειακή ιστορία, με άξονα τη μητέρα μου, που ήθελα να διαχειριστώ κινηματογραφικά και να «βγάλω» από πάνω μου. Μια ανάγκη που καθόρισε τελικά και τη φόρμα της ταινίας. Στη «Χαρά», ανεπηρέαστος και πολύ πιο έμπειρος, μπόρεσα να κάνω μια ταινία όπως θα την ήθελα. Με το ύφος και την προσέγγιση που με συγκινούν και ως θεατή. Η Χαρά έχει μια ακεραιότητα και απολυτότητα που δύσκολα θα συναντούσαμε σε άντρα. Γενικά πιστεύω ότι οι γυναικείοι χαρακτήρες είναι συναρπαστικοί και ιδιαίτεροι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα κάνω πάντα ταινίες με γυναίκες ηρωίδες. Όχι ότι θα ήταν κακό...
Στην καριέρα σας έχετε συνδυάσει τη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ –μάλιστα βραβευτήκατε πρόσφατα για το ιστορικό φιλμ «Καλάβρυτα: Άνθρωποι και σκιές» στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης- κάτι που συμβαίνει σπάνια στο σινεμά. Τι διαφορετικό προσφέρει το κάθε είδος;
Με το συγκεκριμένο είδος, το σινεμά τεκμηρίωσης, ασχολούμαι πολλά χρόνια και έχοντας πραγματοποιήσει περισσότερα από 120 φιλμ. Το ντοκιμαντέρ, στην πράξη, δεν σου αφήνει περιθώρια για περιττά και περικοκλάδες. Σε ωθεί, από μόνο του, στη λιτότητα και την αφαίρεση. Στοιχεία που είναι συγγενή, αν και δεν ταυτίζονται απολύτως, με το ρεαλισμό. Ο οποίος, σε αντίθεση με τις περισσότερες από τις υπόλοιπες τέχνες είναι απαραίτητος στον κινηματογράφο. Θεωρώ ότι στον κινηματογράφο μυθοπλασίας, λόγω της αμεσότητάς του, πρέπει να πατήσουμε στο ρεαλισμό ώστε να καταφέρουμε στη συνέχεια να πετύχουμε μια μικρή μετατόπιση στην προσέγγισή μας. Αυτό που κάποιοι θα αποκαλούσαν ποίηση, άλλοι υπέρβαση και κάποιοι άλλη «λοξή» ματιά στα πράγματα. Στη «Χαρά» όπως συμβαίνει και στα ντοκιμαντέρ, δεν γνωρίζαμε με ποιο τρόπο θα λειτουργούσαν οι ισορροπίες του κεντρικού χαρακτήρα. Δουλέψαμε πολύ αλλά δεν το οχυρώσαμε. Έχει μια ρευστότητα, μια ελευθερία, που επιζητεί και τη συμμετοχή του θεατή. Στην περίπτωσή μου, λοιπόν, αισθάνομαι ότι τα δυο είδη, ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία, συμπλέκονται αναπόσπαστα.
Η «Χαρά» προβάλλεται στις αίθουσες ενάμιση χρόνο μετά την πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Υπάρχουν τρόποι για να ομαλοποιηθεί η διανομή των ελληνικών ταινιών στους κινηματογράφους; Μήπως, το ενδιαφέρον διανομής και κοινού είναι μονόπλευρα στραμμένο προς το λεγόμενο weird wave of greek cinema;
Λόγω του υπερπληθωρισμού ταινιών, παγκοσμίως, η συμμετοχή στα μεγάλα κινηματογραφικά φεστιβάλ αλλά και η διανομή με καλές προϋποθέσεις, σχετίζεται με την παρουσία ενός ισχυρού παραγωγού, ομίλου ή κυκλώματος διανομής. Αυτή είναι μια αναγκαία προϋπόθεση για να υπάρξει η απαραίτητη υποστήριξη, προβολή και προώθηση. Ανεξαρτήτως της ποιότητας της ταινίας. Στην περίπτωσή μου, μη έχοντας μια τέτοια βοήθεια, προσπάθησα με τη μικρή υποστήριξη του ΕΚΚ, να κάνω ότι ήταν δυνατό για την προβολή της «Χαράς» στο εξωτερικό. Έχοντας πραγματοποιήσει την πρώτη της προβολή στο Διεθνές τμήμα του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είχε χαθεί το δικαίωμα συμμετοχής στα μεγάλα φεστιβάλ της Ευρώπης. Παρόλα αυτά, συμμετείχε σε 12 διεθνή φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο, ανάμεσά τους αυτά του Εδιμβούργου, του Κάρλοβι Βάρι, της Νέας Υόρκης, του Νέου Δελχί και της Σαγκάης, αποσπώντας τρία βραβεία. Το ταξίδι στα διεθνή φεστιβάλ ήταν και ο λόγος της καθυστερημένης διανομής της «Χαράς» στην Ελλάδα.
