Με αφορμή την κυκλοφορία της περιπέτειας «300: Η Άνοδος της Αυτοκρατορίας» την Πέμπτη 6/3 στα ελληνικά σινεμά, παρουσιάζουμε δέκα ταινίες που πέρασαν με άνεση την κινηματογραφική βάση στα αρχαία ελληνικά…
1. Helena (1924)
Η πρώτη παραγωγή… μυθικών διαστάσεων με πατούσε σεναριακά στην ελληνική μυθολογία ήρθε από τη Γερμανία με την «Helena» του Μάνφρεντ Νόα (1924), συνολικής διάρκειας 204 λεπτών! Πλήθος σταρ και κομπάρσων του βωβού κινηματογράφου της Γερμανίας είχαν ζωντανέψει την απαγωγή της ωραίας Ελένης και την πτώση της Τροίας, αποδίδοντας ένα έντιμο αισθητικό αποτέλεσμα, όμως, το έπος αποτέλεσε προοίμιο της χρεοκοπίας των στούντιο της Emelka στο Μόναχο το 1932. Η ταινία για πολλά χρόνια είχε παραδοθεί στη λήθη μέχρι την πρόσφατη αποκατάστασή της από το Μουσείο Κινηματογράφου του Μονάχου.
2. Οι Άθλοι του Ηρακλέους (1958)
Οι Ιταλοί γοητεύονταν από τα κινηματογραφικά ανδραγαθήματα των υπερφυσικών μπρατσωμένων ηρώων από την εποχή της βωβής «Καμπίρια» του Παστρόνε (1914) και των επακόλουθων ταινιών με πρωταγωνιστή τον θρυλικό Μασίστα, έως το 1927. Αυτή η «μάτσο» εκδοχή των μύθων επέστρεψε στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, με ταινία-σταθμό τον «Οδυσσέα» (1954) του Μάριο Καμερίνι, με πρωταγωνιστές τους Κερκ Ντάγκλας και Άντονι Κουίν. Το 1958, στους «Άθλους του Ηρακλέους» του Πιέτρο Φραντσίσκι, ο body builder Στιβ Ριβς ενσαρκώνει έναν Ηρακλή που γκρεμίζει ναούς με αλυσίδες και ερωτεύεται την αισθησιακή -ελληνικής καταγωγής- Σίλβα Κοσκίνα (Ιόλη), σε μία εύπεπτη, αλλά χορταστική σαλάτα των δώδεκα άθλων και της Αργοναυτικής εκστρατείας.
3. Μαύρος Ορφέας (1959)
Η σχέση της Βραζιλίας με την αρχαία Ελλάδα δεν εξαντλείται στο μυθικό αστέρα του ποδοσφαίρου των 30s και 40s Λεονίντας ντα Σίλβα και στον Σόκρατες, που μεσουράνησε στη δεκαετία του ’80. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Μαρσέλ – όχι Αλμπέρ – Καμί μετέφερε τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης στο καρναβάλι στο Ρίο ντε Τζανέιρο, στην ταινία «Μαύρος Ορφέας» του 1959. Βραζιλιάνικο χρώμα, καλοδουλεμένοι ρόλοι και αξιομνημόνευτη μουσική, χάρισαν στην ταινία τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Κανών (1959), τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξένης ταινίας (1960) και το Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας (1960).
4. Ηλέκτρα (1962)
Δύο χρόνια πριν την παγκόσμια επιτυχία του «Ζορμπά», ο Μιχάλης Κακογιάννης αποδίδει μία από τις πιο άρτιες μεταφορές τραγωδίας στον κινηματογράφο, με την «Ηλέκτρα» του 1962. Βασισμένη στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη, η ταινία εκμεταλλεύεται στο έπακρο τη γοητεία και την υποβλητικότητα του ασπρόμαυρου φιλμ, την οικονομία του λόγου, τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και τις δυνατές ερμηνείες (ξεχωρίζει η Ειρήνη Παππά στον πρωταγωνιστικό ρόλο). Το τελικό αποτέλεσμα αποσπά το βραβείο καλύτερης κινηματογραφικής μεταφοράς στο Φεστιβάλ των Κανών του 1962 αλλά και μία υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας το 1963.
5. Ο Ιάσων και οι Αργοναύτες (1963)
Μια γνήσια καλτ κινηματογραφική απόλαυση. Ο πρωτοπόρος της 7ης Τέχνης Ρέι Χαριχάουζεν, «ζωντανεύει» με τα χειροποίητα stop motion οπτικά εφέ του τη μυθολογία της αργοναυτικής εκστρατείας. Θεοί, ημίθεοι και τέρατα παίρνουν σάρκα και οστά στο χορταστικό αρχαιοελληνικό έπος όπου ο Ιάσων και οι Αργοναύτες ξεκινούν ένα περιπετειώδες ταξίδι για την αναζήτηση του Χρυσόμαλλου Δέρατος. Σε σκηνοθεσία Ντον Τσάφι και πρωταγωνιστές τους Τοντ Άρμστρονγκ, Νάιτζελ Γκριν, Όνορ Μπλάκμαν και Τζον Κέρνι, το «Ιάσων και οι Αργοναύτες» αποτελεί μια ένοχη κινηματογραφική απόλαυση στην οποία δύσκολα μπορείς να αντισταθείς.
6. Οιδίπους Τύραννος (1967)
Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι διασκευάζει την τραγωδία του Σοφοκλή στον Οιδίποδα Τύραννο του 1967, αποφεύγοντας να υποκύψει στη στερεότυπη αντίληψη του αρχαιοελληνικού κόσμου και την ίδια στιγμή εστιάζοντας στο ψυχολογικό περιεχόμενο του μύθου. Κρατώντας την κάμερα στο χέρι, ταξιδεύοντας στο Μαρόκο για να γυρίσει την ταινία και ράβοντας αντισυμβατικά κοστούμια για τους πρωταγωνιστές του, το φιλμ θα βρεθεί έτη φωτός μακριά από την ωραιοποίηση του peplum, επιτρέποντας στον «μόνιμο» συνεργάτη του Παζολίνι, Φράνκο Τσίτι και τη Σιλβάνα Μανγκάνο (Πηνελόπη/Κίρκη στον «Οδυσσέα» του 1954) να ξεχωρίσουν στους ρόλους του Οιδίποδα και της Ιοκάστης.
7. Μήδεια (1988)
Ένα από τα παραγνωρισμένα αριστουργήματα του Λαρς Φον Τρίερ. Μια αναμέτρηση του ανήσυχου σκηνοθέτη με τους αρχαίους κλασσικούς, η «Μήδεια», που προβλήθηκε ως τηλεταινία στην Δανική τηλεόραση το 1988, κυκλοφόρησε στην Ελλάδα μετά από περίπου μια δεκαετία. Βασισμένος σε ένα σενάριο του δεξιοτέχνη συμπατριώτη του, Κάρλ Νράγιερ, ο Τρίερ μετέφερε τον μύθο της Μήδειας του Ευριπίδη σε σκοτεινούς δανέζικους βαλτότοπους και σε ομιχλώδεις απειλητικές στοές. Στοιχειωμένη, μυστηριακή ατμόσφαιρα, εικόνες που φορές θυμίζουν ζωγραφικούς πίνακες και η χαρακτηριστική δεξιοτεχνία και ευρηματικότητα του Τρίερ, συνθέτουν ένα μοναδικό κινηματογραφικό έργο.
8. Τροια (2004)
Αν το μέγεθος των συζητήσεων που διεξήχθησαν στο παρασκήνιο της κυκλοφορίας του φιλμ ήταν ανάλογο της ποιότητας του, τότε θα μιλούσαμε ίσως για τη σπουδαιότερη ταινία όλων των εποχών. Μπορεί η σκηνοθεσία του Βόλφγκανγκ Πέτερσεν να ήταν μέτρια και το φιλμ να έβριθε από ανακρίβειες, παραλλαγές και ρασιοναλιστικές απλοποιήσεις του Ομηρικού έπους, όμως όλα αυτά καλυπτόταν επαρκώς από ένα υπερθέαμα γεμάτο δράση, οπτικά εφέ και ένα λαμπερό κάστ χολυγουντιανών αστέρων, στο οποίο μεσουρανεί ο Μπραντ Πιτ –φυσικά και οι κοιλιακοί του- υποδυόμενος τον Αχιλλέα.
9. Αλέξανδρος (2004)
155 εκατομμύρια υπολογίζεται πως ήταν το μπάτζετ της ταινίας του Όλιβερ Στόουν, που τόλμησε να ερμηνεύσει με ένα διαφορετικό τρόπο το θρύλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Με μια μάλλον φροϋδική προσέγγιση, ο σκηνοθέτης κάλυψε τα βασικότερα κομμάτια της ζωής του αρχαίου Έλληνα στρατηλάτη ενίοτε εντυπωσιακά και ενίοτε χαώδη, αφήνοντας δυστυχώς στα μάτια των περισσοτέρων την αίσθηση ενός κοινότυπου ψυχογραφήματος. Την ίδια στιγμή, οι συγκρίσεις μεταξύ του πρωταγωνιστή Κόλιν Φάρελ με τον μεγαλειώδη Ρίτσαρντ Μπάρτον (είχε ερμηνεύσει τον Μέγα Αλέξανδρο στο έπος του 1956) είναι απλώς περιττές.
10. Τιτανομαχία (2010)
Το ριμέικ της ταινίας του 1981 απέδωσε με υπέρ του δέοντος χολιγουντιανή φιλοδοξία τα κατορθώματα του Περσέα, χρησιμοποιώντας μια 3D τεχνοτροπία που αμφισβητήθηκε έντονα για την ποιότητά της (ας μην μιλήσουμε καλύτερα για τα μυθολογικά ατοπήματα). Οπτικά εφέ και ο υπερ-γυμνασμένος πρωταγωνιστής Σαμ Γουόρθινγκτον, υπηρέτησαν με πίστη το είδος της περιπέτειας, σε ένα φαντασμαγορικό μοντέρνο πέπλου. Την σκηνοθεσία υπέγραψε ο Λουί Λετεριέ , ενώ στην ταινία εμφανίζονται οι Λίαμ Νίσον, Ρέιφ Φάινς και Τζέμα Άρτερτον.
11. 300 (2007)
Η ταινία του Ζακ Σνάιντερ, μπορεί να μην διεκδικεί σινεφίλ δάφνες ποιότητας, ούτε καν να υποστηρίζει πως είναι ιστορικά ακριβής – εξ’ άλλου βασίζεται στο κόμικ του Φρανκ Μίλερ και όχι σε πανεπιστημιακά ιστορικά συγγράμματα- αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως το φιλμ έκανε, με τον πιο αιματοβαμμένο τρόπο βέβαια, παγκοσμίως γνωστή την ιστορία του Λεωνίδα (Τζέραρντ Μπάτλερ) και των τριακοσίων στρατιωτών του. Η CGI τεχνολογία συναντά το κόμικ, που με τη σειρά του κλείνει το μάτι στην αρχαιοελληνική ιστορία, για να δημιουργήσουν κάτι που μοιάζει με καλοκουρδισμένο video game.
