Η Φίνος Φιλμ ψηφιοποιεί κι αποκαθιστά την ταινιοθήκη της. Η Φίνος Φιλμ προχωρά στην ψηφιοποίηση σε υπερυψηλή ευκρίνεια και αποκατάσταση του αρχείου της. Το "α" είδε σε πρώτη προβολή το πρωτοποριακό εγχείρημα.
Πού πηγαίνουν οι παλιές ασπρόμαυρες ταινίες όταν γεράσουν; Πού καταλήγουν όταν η μόδα τους περάσει, το κοινό τους μεγαλώσει σε ηλικία και ο κόσμος προχωρήσει σε πιο λαμπερά, εντυπωσιακά πράγματα; Πηγαίνουν σε κυλινδρικά μεταλλικά κουτιά, στοιβαγμένες σε αποθήκες σκοτεινές και κλειδωμένες, όπου παραμένουν για σκοπούς "αρχειακούς": μια απραξία που πιο πολύ πληγώνει παρά τιμά.
Οι ταινίες της Φίνος Φίλμ, ωστόσο, αξίζουν καλύτερη τύχη - και όχι μόνο επειδή παραμένουν δημοφιλείς στο ελληνικό κοινό τόσες δεκαετίες μετά την αρχική τους προβολή. Οι συγκεκριμένες και ένας αριθμός από άλλες εκπροσωπούν την περισσότερο δημιουργική περίοδο της έβδομης τέχνης στην Ελλάδα - μία περίοδο που μπορεί να μην επαναληφθεί ποτέ με τον ίδιο τρόπο στη χώρα. Η τυχαία σχεδόν μετάδοσή τους όποτε... το πρόγραμμα των τηλεοπτικών καναλιών έχει κενά, δεν αντικαθρεπτίζει σε καμία περίπτωση την αξία τους την πραγματική. Κάτι έπρεπε να γίνει γι' αυτό. Ευτυχώς, έγινε.
Η Φίνος Φιλμ εδώ και 18 μήνες περίπου ανασυντάσσεται και, με νέους ανθρώπους πλέον στη σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου της, ετοιμάζεται να απευθυνθεί με σύγχρονα μέσα στο ελληνικό κοινό. Απόδειξη του πόσο πολύ εννοεί να το κάνει σωστά, δε; Η πρώτη κίνηση των ανθρώπων αυτών, 3 χρόνια πίσω: η διάσωση του κινηματογραφικού αρχείου της Φίνος Φιλμ, με την ψηφιοποίηση και ποιοτική αποκατάσταση του αρχικού υλικού. Για το σχετικό project γνωρίζαμε εδώ και πολύ καιρό, όμως με την υπερυψηλή ευκρίνεια (την εικόνα 4Κ δηλαδή) να βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων του οικιακού κινηματογράφου και τη Φίνος Φιλμ να ετοιμάζεται για νέες κινήσεις το 2014, ήλθε το... πλήρωμα του χρόνου για το σχετικό ρεπορτάζ.
Το "α" επισκέφθηκε, προσκεκλημένο της Φίνος Φιλμ, τα γραφεία της Graal - μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες post production στην Ελλάδα και υπεύθυνης για την υλοποίηση του εγχειρήματος - ώστε να μάθει περισσότερα. Παρόντες στη συνάντηση αυτή ήταν οι Χριστίνα Σιγάλα και Στάθης Καμβασινός, διευθύντρια marketing και διευθυντής επικονωνίας της Φίνος Φιλμ αντίστοιχα, και η Κωνσταντίνα Σταυριανού, γενική διευθύντρια της Graal. Τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της συζήτησης, ακολουθούν!
Φόρος τιμής, αλλά με εικόνα 4Κ
Α: Η Φίνος Φιλμ έχει ομολογουμένως το εκτενέστερο κινηματογραφικό αρχείο στην ιστορία του ελληνικού σινεμά - μέχρι και σχετικά πρόσφατα, ωστόσο, φαινόταν... καλυμμένη με την απλή προβολή των ταινιών αυτών, με χαμηλή ποιότητα, στο πρόγραμμα κυρίως των τηλεοπτικών καναλιών. Τί σας ώθησε να προχωρήσετε στην ψηφιοποίηση σε υπερυψηλή ευκρίνεια και αποκατάστασης του αρχείου αυτού;
ΧΣ: Θεωρούμε τις ταινίες της Φίνος Φιλμ αληθινή πολιτιστική κληρονομιά για τον τόπο, δουλειά που αληθινά αντιπροσωπεύει τη "χρυσή εποχή" του ελληνικού κινηματογράφου. Αποφασίσαμε λοιπόν να προχωρήσουμε στην επένδυση της ψηφιοποίησης και ψηφιακής αποκατάστασης ώστε να σώσουμε από την καταστροφή όλες αυτές τις ταινίες που, σε πλαστικό φιλμ, ο χρόνος έφθειρε κάθε μέρα και περισσότερο. Αναδιοργανώνοντας τη Φίνος Φίλμ την τελευταία διετία περίπου, ένα από τα πρώτα πράγματα που θέλαμε να κάνουμε ήταν να τιμήσουμε τη μνήμη του Φιλοποίμενα Φίνου, να διασώσουμε το έργο του και να το καταστήσουμε αξιοποιήσιμο όχι μόνο για το σήμερα, αλλά και για το αύριο. Εξ ου και οι υψηλές προδιαγραφές της διαδικασίας που επιλέξαμε, σε συνεργασία με τη Graal.
Α: Μιλήστε μας γι' αυτή τη διαδικασία. Πρόκειται, όπως καταλαβαίνουμε, για ψηφιοποίηση των ταινιών από το αρχικό τους αρνητικό (τo ίδιo τo φιλμ καρέ-καρέ δηλαδή), και επιδιόρθωση των αλλοιώσεων που αυτό υπέστη από το πέρασμα του χρόνου και την μακρόχρονη αποθήκευση.
ΚΣ: Ναι, σε γενικές γραμμές αυτό αναλάβαμε. Η ψηφιοποίηση έγινε με αυστηρότατα τεχνολογικά κριτήρια, έτσι ώστε οι ταινίες (ψηφιακές πια) να είναι σε θέση ακόμη και να επανεκτυπωθούν σε φιλμ αν χρειαστεί. Έτσι όχι μόνο διασώζονται για πάντα, όντας αποθηκευμένες με ασφάλεια σε ακριβή αντίγραφα, αλλά είναι έτοιμες για προβολή σε υψηλή και υπερυψηλή ευκρίνεια. Όμως το σημαντικότερο στο όλο εγχείρημα δεν ήταν τόσο η ψηφιοποίηση - η οποία έχει καταστεί σχετικά εύκολη ως διαδικασία με σύγχρονα μέσα - όσο η ψηφιακή αποκατάσταση, η διόρθωση δηλαδή όλων των ατελειών και προβλημάτων που επέφερε στα αρχικά φιλμ ο χρόνος και η σχετική φθορά. Εκεί χρειάζονται διαδικασίες ανάλογες με το... ρετούς των περιοδικών σε φωτογραφίες αλλά, φυσικά, σε ολόκληρη ταινία. Εξ ου και το υπολογίσιμο κόστος για την αποκατάσταση σχεδόν ολόκληρου του κινηματογραφικού αρχείου της Φίνος Φιλμ.
A: Πόσο ήταν το συνολικό κόστος της επένδυσης, λοιπόν;
ΧΣ: Συμπεριλαμβάνοντας τον απαραίτητο εξοπλισμό, την εκπαίδευση του προσωπικού στο χειρισμό του, τη συνεργασία με εξειδικευμένους επαγγελματίες της ψηφιακής αποκατάστασης ταινιών, καθώς και τις αμέτρητες εργατοώρες... γύρω στα 3 εκ. ευρώ.
Α: Καθόλου μικρό - και όχι μόνο για τα ελληνικά δεδομένα. Πόσες ταινίες αποκαταστάθηκαν ψηφιακά και πόσος χρόνος χρειάστηκε για τη διαδικασία συνολικά;
ΚΣ: Από την απαραίτητη έρευνα και τον αρχικό σχεδιασμό για το όλο εγχείρημα, μέχρι και την ολοκλήρωση της τελευταίας ταινίας, χρειάστηκαν περίπου 3 χρόνια. Ψηφιοποίηση και επεξεργασία έγινε σε 165 ταινίες συνολικά. Κάθε ταινία χρειάστηκε κατά μέσο όρο ο,τιδήποτε ανάμεσα στις 80 και τις 100 ώρες για να διορθωθεί και να αποκατασταθεί ψηφιακά - ανάλογα με τη διάρκεια, το αν ήταν ασπρόμαυρη ή έγχρωμη κλπ. - ενώ κάποιες χρειάστηκαν περισσότερο λόγω μεγαλύτερων προβλημάτων.
Πόσος κόκκος μένει, πόσος κόκκος φεύγει;
Α: Σε ποιά ανάλυση έγινε η ψηφιοποίηση και σε τί μορφή έχει αποθηκευτεί το τελικό αποτέλεσμα της όλης διαδικασίας;
ΚΣ: Το αρχικό στάδιο της ψηφιοποίησης έγινε στην υψηλότερη ανάλυση που επέτρεπε κάθε φιλμ, είτε αυτή ήταν 4Κ (4096x2160 pixel) είτε αυτή ήταν 2Κ (1920x1080 pixel). Στην τελική του μορφή το video είναι ασυμπίεστο, κάθε καρέ ψηφιακά επεξεργασμένο, στην ίδια ανάλυση με αυτήν της ψηφιοποίησης. Στις ταινίες δεν έχει γίνει εκτεταμένη χρωματική διόρθωση ή ρύθμιση της κλίμακας του γκρίζου στις ασπρόμαυρες, μόνο χρωματική εξισορρόπηση ώστε να αναδειχθεί η αυξημένη λεπτομέρεια που επέτρεψε η ψηφιοποίηση να φανεί σε κάθε καρέ. Ο ήχος επίσης βελτιώθηκε ψηφιακά, με ξεχωριστή διαδικασία, και επανενώθηκε με την εικόνα στην τελική μορφή της ταινίας.
Α: Με την ψηφιοποίηση και την αποκατάσταση παλιών ταινιών υπάρχει πάντοτε το γνωστό θέμα της καταστολής του ψηφιακού "θορύβου" (digital noise reduction) στο στάδιο της επεξεργασίας: με μικρή επέμβαση δεν επιλύονται οι ατέλειες και ο "κόκκος" παραμένει ενοχλητικά αισθητός, με μεγάλη επέμβαση ο κόκκος εξαφανίζεται, αλλά η εικόνα γίνεται ασαφής και "χάνει" σε λεπτομέρεια. Έχουν γραφεί βιβλία ολόκληρα για το θέμα. Πώς το αντιμετωπίσατε στην περίπτωση των ταινιών της Φίνος Φιλμ;
ΚΣ: Έχετε δίκιο, είναι μία από τις πιο δύσκολες αποφάσεις που παίρνονται στην όλη διαδικασία. Οι ειδικοί ψηφιακής αποκατάστασης με τους οποίους συνεργαστήκαμε έκαναν αυτό που κάνουν όλες οι κορυφαίες εταιρείες του χώρου στο εξωτερικό: εξέταζαν κάθε μία ταινία ξεχωριστά, έβρισκαν εκείνο το "σημείο ισορροπίας" όπου η εικόνα "καθάριζε" αλλά δεν "θόλωνε" στη μεγάλη πλειοψηφία των σκηνών της και εφάρμοζαν την καταστολή θορύβου με συγκεκριμένες ρυθμίσεις. Εξεταζόταν το αποτέλεσμα και αν πληρούσε τις ποιοτικές προδιαγραφές που οι ειδικοί αυτοί θέτουν, εφαρμόζονταν αυτές οι ρυθμίσεις και γίνονταν προσαρμογές σε όποιες σκηνές τις χρειάζονταν. Ειδάλλως, αν δηλαδή το αποτέλεσμα δεν ήταν το επιθυμητό, γινόταν πειραματισμός με άλλες ρυθμίσεις και... πάλι από την αρχή. Σε κάθε μία ταινία έγινε αυτή η διαδικασία για να βρεθούν οι σωστές ρυθμίσεις. Ήταν χρονοβόρο, αλλά θεωρούμε ότι το αποτέλεσμα μάς δικαιώνει.
Α: Τί είδους προβλήματα χρειάστηκε να ξεπεράσετε στη διαδικασία της ψηφιοποίησης και της αποκατάστασης των ταινιών αυτών; Πείτε μας... κραυγαλέα παραδείγματα!
ΚΣ: Τα προβλήματα θα ήταν σίγουρα πολύ περισσότερα αν τα φιλμ δεν είχαν πρώτα καθαριστεί με ειδικό τρόπο, από σκόνη, μούχλα, υγρασία κλπ. Ακόμη και στην καλή κατάσταση που λάβαμε τα περισσότερα, ωστόσο, τα προβλήματα στην ψηφιακή αποκατάσταση ήταν... όλων των ειδών. Σε κάποιες περιπτώσεις οι χαρακιές και τα σχισίματα στο αρχικό φιλμ ήταν τόσο μεγάλα, ώστε έκρυβαν ολόκληρα κομμάτια της εικόνας. Αλλού υπήρχαν μεγάλες αλλοιώσεις σε πολύ σημαντικές λεπτομέρειες π.χ. στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών. Σε άλλες... έλειπε η περισσότερη εικόνα εξ' αρχής, όπως π.χ. μαύρες "τρύπες" που κάλυπταν τα 3/5 όλης της επιφάνειας του καρέ. Εκεί οι άνθρωποι χρειάστηκε να το "ξαναχτίσουν" ουσιαστικά, αξιοποιώντας υλικό από τα προηγούμενα ή τα επόμενα καρέ, ώστε ο θεατής να μην αντιληφθεί στη ροή της ταινίας τη διαφορά.
Αποτελέσματα που... "μιλούν από μόνα τους"
Επιβεβαιώνοντας του λόγου το αληθές, οι άνθρωποι της Graal μας μετέφεραν στο εσωτερικό home cinema της εταιρείας: εκεί, σε οθόνη προβολής διαγωνίου... 280 ιντσών, μάς επέδειξαν μία σειρά από παραδείγματα "δύσκολων περιπτώσεων" στην αποκατάσταση ταινιών της Φίνος Φιλμ, καθώς και αντιπροσωπευτικά παραδείγματα του πόσο καθαρότερη και λεπτομερέστερη δείχνει η εικόνα τους σε σχέση με το αρχικό υλικό του πλαστικού φιλμ. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αληθινά εκπληκτικό: ναι, οι ταινίες συνεχίζουν να "δείχνουν παλιές" σε σχέση με τις σύγχρονες παραγωγές του Holywood, είναι όμως υπεράνω συζήτησης και αμφιβολίας το πόσο καλύτερη είναι η εικόνα και πόσο πιο "φρέσκια" είναι η συνολική εντύπωση που αποπνέουν.
Για τους φίλους και τις φίλες του Αθηνόραμα Digital που θα ήθελαν να δουν και οι ίδιοι κάποια από τα παραδείγματα που παρακολουθήσαμε, έχουμε εξασφαλίσει μερικά σχετικά αρχεία video που μπορούν να αναπαράγουν στον υπολογιστή τους. Τα αρχεία βρίσκονται εδώ>>, εδώ>>, εδώ>>, εδώ>>, εδώ>> και εδώ>>. Είναι μορφής .mov, κάτι που σημαίνει πως αν ο εκάστοτε Η/Υ δεν είναι Mac ή δεν έχει εγκατεστημένο στα Windows το Quicktime της Apple, είναι καλύτερο ο χρήστης να τα μεταφέρει στο σκληρό του δίσκο (με δεξί κλικ->Save As...) και να τα αναπαράγει με δημοφιλή προγράμματα όπως το VLC Media Player >ή το Media Player Classic Home Cinema>.
Πίσω στη συζήτησή μας με τη Φίνος Φιλμ και τη Graal:
Α: Τί ήταν αυτό που σας προκάλεσε την μεγαλύτερη έκπληξη όταν, τελειώνοντας πια τη δουλειά της ψηφιοποίησης και της αποκατάστασης σε μία ελληνική ταινία, την παρακολουθούσατε σε ψηφιακή μορφή;
ΚΣ: Είτε το πιστεύετε είτε όχι, αυτό που μας εξέπληττε δεν ήταν η διαύγεια που αποκτούσε η εικόνα "καθαρισμένη" και οι λεπτομέρειες που "έβγαιναν στην επιφάνεια". Αυτό από τις πρώτες ταινίες το είχαμε συνηθίσει και το θεωρούσαμε ως δεδομένο, λίγο ή πολύ. Αυτό που πολλούς από μας δεν έπαψε να μας εκπλήσσει έως και την τελευταία ταινία που επιμεληθήκαμε ήταν το γεγονός ότι, με την ψηφιοποίηση του αρχικού φιλμ, βλέπαμε επιτέλους... τα πλάνα όπως είχαν αρχικά γυριστεί και όχι όπως είχαν αργότερα προβληθεί!
Με τις τηλεοράσεις 4:3 όλα αυτά τα χρόνια, είχαμε παρακολουθήσει σχεδόν όλες αυτές τις ταινίες δεκάδες φορές με "κομμένα" σημαντικά τμήματα της εικόνας δεξιά και αριστερά. Χανόταν έτσι σε υπολογίσιμο βαθμό η αίσθηση του χώρου και της τοποθέτησης των ηθοποιών μέσα σε αυτόν. Μετά την αποκατάσταση, είχαμε μπροστά μας ολόκληρο το πλάνο ακριβώς όπως το είχε μπροστά του και ο σκηνοθέτης την ώρα που γυριζόταν μια σκηνή. Πιστεύουμε πως πολύς άλλος κόσμος, αν δει αγαπημένες του ταινίες με τη νέα τους μορφή, θα εντυπωσιαστεί όσο κι εμείς με το συγκεκριμένο.
Και... το επόμενο βήμα;
Α: Η Graal είναι μία εταιρεία της οποίας το αντικείμενο είναι οι σύγχρονες ταινίες, οι παραγωγές που γίνονται με σημερινά μέσα. Πώς ήταν η όλη εμπειρία της επαφής με τις ταινίες της Φίνος Φίλμ, τις ασπρόμαυρες και των δεκαετιών '50/'60'/'70, για τόσο καιρό;
ΚΣ: Οφείλουμε να ομολογήσουμε πως ήταν ένα από τα πλέον απολαυστικά έργα που αναλάβαμε ποτέ! Πολλοί από μας αγαπούσαμε τις ταινίες του Φίνου ούτως ή άλλως, οπότε μας ενδιέφερε και προσωπικά η ψηφιακή τους αποκατάσταση. Το κάναμε με πολλή χαρά και πολύ μεράκι και πραγματικά είμαστε πολύ τυχεροί που μας δόθηκε η ευκαιρία να εμπλακούμε τόσο ενεργά με κάτι που αγαπούσαμε ούτως ή άλλως. Είχαμε βέβαια όλοι τις αγαπημένες μας ταινίες ανάμεσα στις 165 που ψηφιοποιήσαμε, οπότε... γίνονταν συχνές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα μέλη της ομάδας για το ποιός θα δουλέψει σε ποιά αγαπημένη του ταινία. Η όλη διαδικασία, εξάλλου, χάρισε στην εταιρεία και πολύτιμη τεχνογνωσία, που πιθανώς θα αξιοποιήσουμε και σε άλλες περιπτώσεις στο μέλλον.
Α: Το μεγάλο και δύσκολο τμήμα της ψηφιοποίησης και αποκατάστασης των ταινιών της Φίνος Φιλμς έχει ολοκληρωθεί. Το σχετικό υλικό είναι πλέον σε μορφή εμπορικά αξιοποιήσιμη με ένα σωρό τρόπους. Ποιά θα είναι τα επόμενα βήματα για τη Φίνος;
ΣΚ: Η αλήθεια είναι πως δεν έχουμε ακόμη κάτι ανακοινώσιμο όχι γιατί... υπάρχει λόγος να μην γνωστοποιηθεί κάτι, αλλά γιατί δεν έχουν ακόμη παρθεί αποφάσεις οριστικές. Ξεκινάμε με το επίσημο ανανεωμένο Web site της Φίνος, που θα είναι online πολύ σύντομα. Εκεί το κοινό θα μπορεί να βρει εκτενείς πληροφορίες για όλες τις ταινίες, αποσπάσματα, ακυκλοφόρητες φωτογραφίες και άλλο υλικό που μέχρι σήμερα δεν υπήρχε διαθέσιμο πουθενά. Στο ίδιο site θα φιλοξενούνται σε τακτική βάση θεματικά αφιερώματα, σχολιασμός και άλλο περιεχόμενο ειδικά δημιουργημένο για δημοσίευση εκεί.
Για τη συνέχεια... σκέψεις υπάρχουν πολλές. Διάθεση των ταινιών σε Blu-ray; Ενοικίασή τους μέσα από το Web site της Φίνος; Διάθεσή τους από επίσημο εμπορικό κανάλι στο YouTube, όταν αυτό προσφερθεί ως επιλογή και στην Ελλάδα από τη Google (σ.σ. μέχρι στιγμής συνδρομητικά τέτοια κανάλια λειτουργούν μόνο στις ΗΠΑ και άλλες 9 χώρες); Συνεργασίες με Έλληνες παρόχους Δικτυακού περιεχομένου σε υψηλή ευκρίνεια; Εξετάζουμε όλα τα σενάρια με τα υπέρ και τα κατά τους για την ελληνική αγορά και αμέσως μόλις έχουμε κάτι ανακοινώσιμο, θα είστε οι πρώτοι που θα το μάθετε!
