©Στέφανος Σάμιος
Συνταραγμένοι από την πρόσφατη εθνική τραγωδία, μουδιασμένοι από την ολιγωρία, την αναλγησία και την υποκρισία της πολιτικής σκηνής, με "το ένα μάτι μας να κλαίει και τ’ άλλο να (προσπαθεί) να γελά", μπήκαμε στην τελική ευθεία για την πρεμιέρα των "Ορφανών". Αν και η φήμη του έργου προηγείτο, παρ’ όλο που διαβάζοντάς το μείναμε εντυπωσιασμένοι από το περιεχόμενο, την πλοκή και τους χαρακτήρες του, δε θα μπορούσαμε, λίγους μήνες πριν, όταν ξεκινούσαμε την εργασία μας, να είμαστε τόσο προετοιμασμένοι για το βάθος των μηνυμάτων και το εύρος των συνδηλώσεων που θα γεννούσε η επαφή μας με αυτό το αριστουργηματικό δραματικό κείμενο του Ντένις Κέλι. Λίγους μήνες αργότερα, λέμε μακάρι να μπορούσαμε να μην πούμε ότι το σπουδαίο αυτό θεατρικό είναι -και πιθανότατα θα συνεχίσει να είναι- τραγικά επίκαιρο. Με φόντο τις δυσλειτουργικές ενδοοικογενειακές σχέσεις, το έργο κρύβει στον πυρήνα του έναν πολυδιάστατο κριτικό στοχασμό απέναντι στις έννοιες "ασφάλεια", "προστασία", "συνείδηση", "αποδοχή του διαφορετικού". Αποδεικνύεται έδαφος γόνιμου επαναπροσδιορισμού της Βίας ως έννοιας κι ως φαινομένου. Και πάνω απ’ όλα προσθέτει στη συζήτηση για την "κοινοτοπία του κακού", όρο που εισήγαγε η φιλόσοφος Χάνα Άρεντ στην ομώνυμη εμβληματική θεωρία της. Η Άρεντ απορρίπτει μια φυσιοκρατική, στερεοτυπική αντίληψη του Κακού. Αποδίδει την εγκληματική (προ)διάθεση του ανθρώπου στην αδράνεια και την επακόλουθη υποταγή του σε "κλειστά" συστήματα και ιδεολογήματα. Φανταζόμαστε τον Κέλι να δημιουργεί ένα δραματικό ανάλογο της θεωρίας της Άρεντ, εντοπίζοντας τη σπορά και την ανάπτυξη (εκούσιων ή ακούσιων, συνειδητών ή ασυνείδητων) ανελεύθερων, ολοκληρωτικών και -σε μια τολμηρή ανάγνωση- νεοφασιστικών αντιλήψεων και συμπεριφορών στον μικρόσκοσμο του απομονωμένου και φοβισμένου σύγχρονου κοινωνικού όντος.
Το ερώτημα που φαίνεται να προεξέχει των προθέσεων της δραματουργίας των
"Ορφανών", είναι το "εσύ, μέχρι πού θα έφτανες για να προστατεύσεις την οικογένειά σου". Ερώτημα που συμπυκνώνει την κριτική και κοινωνικοπολιτική τοποθέτηση του συγγραφέα απέναντι στην ηθική και τις συμπεριφορές αποκλεισμού αυτού που θεωρείται ξένο(ς). Η οικογένεια του Κέλι, μικρογραφεί το μέγα δίκτυο των κοινωνικών σχέσεων. Στον μικρόκοσμο μιας φιλήσυχης οικογένειας και στον ευρύτερο χώρο της κοινωνικής συναναστροφής, οι σχέσεις παραμένουν σχέσεις επιβολής και εξουσίας απέναντι στον "άλλο" και περιχαράκωσης του εαυτού σε ό,τι θεωρείται "οικείο", με προσδοκώμενο όφελος την ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας, την (αυτό)επιβεβαίωση και την αποδοχή. Στην εξέλιξη του έργου, παραβατικές συμπεριφορές, εγκλήματα ρατσιστικού μίσους, ψυχολογικοί και ηθικοί εκβιασμοί συνδιαλέγονται με την απροθυμία των ηρώων να αποκοπούν από τις κακοποιητικές μεταξύ τους σχέσεις ή με την αδυναμία τους να διαχειριστούν τραύματα και ενοχές. Αποτέλεσμα: η προσκόλλησή τους σε κενά ιδεολογήματα περί ηθικής και δικαίου και η εμμονή σε κοινωνικές συμβάσεις, κυρίως στην οικογένεια, ενόσω οι πράξεις τους στρέφονται ενάντια στην ελευθερία, την αξιοπρέπεια, ακόμα και τη ζωή οποιουδήποτε δεν ανήκει σε αυτήν.
Από το συνειδησιακό αδιέξοδο, οι ήρωες, θα ξεφύγουν όταν θα κόψουν τους ισχυρούς και τοξικούς μεταξύ τους δεσμούς. Όταν αναλάβουν την ευθύνη των πράξεων και των λόγων τους ή το χρέος της ανασυγκρότησης της προσωπικής τους ταυτότητας, χωρίς υπεκφυγές, χωρίς μεταβίβαση ευθυνών και οχύρωση του εαυτού πίσω από τη βιτρίνα των αγαθών προθέσεων. Στο τέλος, το ερώτημα που θέτουν τα "Ορφανά", ο Κέλι, η ίδια η κοινωνική αναγκαιότητα αρχίζει να μεταπλάθεται. "Εσύ, μέχρι πού θα έφτανες για να προστατεύσεις την οικογένειά σου;" σημαίνει: "εσύ, πώς μπορείς να περιφρουρήσεις την προσωπικότητά σου εντός αυτής";
Διαβάστε Επίσης
Περισσότερες πληροφορίες
Ορφανά
Σε μια υποβαθμισμένη λονδρέζικη γειτονιά η Έλεν και ο Ντάνι ετοιμάζονται να γιορτάσουν τη δεύτερη εγκυμοσύνη της, όταν ο αδελφός της, Λίαμ, εμφανίζεται με ματωμένα ρούχα.
