Η Κατερίνα Ευαγγελάτου επέλεξε να ανεβάσει φέτος το «1984» του Τζορτζ Όργουελ. Λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα στο Νέο Θέατρο «Κατερίνα Βασιλάκου» (30/11) μίλησε στη Μαρία Κρύου γι’ αυτήν τη σκοτεινή προφητεία που τείνει να βγει αληθινή
Ποια είναι η οργουελική προφητεία;
Έχει πάρα πολλά επίπεδα. Υπάρχει ένα κομμάτι που έχει να κάνει με τις υπερδυνάμεις και τον πόλεμό τους, ένα άλλο που έχει να κάνει με τη διείσδυση της νέας τεχνολογίας στη ζωή και πώς αυτή χρησιμεύει για την παρακολούθηση. Στην εποχή μας σχεδιάσαμε την παρακολούθηση του εαυτού μας, είμαστε οι ίδιοι ο «Μεγάλος Αδελφός». Υπάρχει κι ένα κομμάτι σε σχέση με τη γλωσσική συρρίκνωση και κατ’ επέκτασιν τη συρρίκνωση της ανθρώπινης σκέψης, πάλι ως μέσο χειραγώγησης, στην οποία εστιάζει η διασκευή των Ρόμπερτ Άικι και Ντάνκαν ΜακΜίλαν που χρησιμοποιώ. Επικεντρώνονται στην επικράτηση του newspeak, της «νέας ομιλούμενης», που αποκλείει όρους και λέξεις επικίνδυνες, όπως «ελευθερία», «επανάσταση». Ό,τι δεν μπορείς να σκεφτείς δεν μπορείς και να το πράξεις. Αυτό είναι ένα πολύ κομβικό, παραγνωρισμένο, κεφάλαιο του βιβλίου κατά τη γνώμη μου, το οποίο έχει άμεσες αναφορές στο σήμερα
«Νέα ομιλουμένη» δεν είναι και τα emoticons που χρησιμοποιούμε στα new media;
Βέβαια. Συζητήσαμε για την επικράτησή τους μαζί και για την ελληνική γλώσσα, που πεθαίνει σταδιακά αν σκεφτείς την υπογεννητικότητα στη χώρα μας. Η αγάπη για τη γλώσσα, τα γράμματα, η τέχνη της λογοτεχνίας, η τέχνη της ρητορικής είναι πεδία που μάλλον εξαφανίζονται κάτω από το βάρος νέων επιστημών. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες μάλλον έχουν κριθεί ασύμφορές. Πόσοι πλέον ασχολούνται με τη φιλολογία, με τη λογοτεχνία;
Η αγορά ενός απλού τετραδίου αποτελεί επαναστατική πράξη στο έργο;
Ο Ουίνστον Σμιθ, τον οποίο ερμηνεύει ο Αργύρης Πανταζάρας, θέλει να το χρησιμοποιήσει ως ημερολόγιο για να καταγράφει τις βαθύτερες, αλλά απαγορευμένες από το καθεστώς σκέψεις του. Και γι’ αυτό στοχοποιείται, όπως και για την παράξενη σύνδεση που νιώθει με έναν ανώτερό του στο υπουργείο Αλήθειας όπου εργάζεται, τον Ο’Μπράιαν, τον οποίο ερμηνεύει ο Νίκος Κουρής, και για την ερωτική σχέση του με την Τζούλια, τη Λένα Δροσάκη. Ακόμα και ο έρωτας απαγορεύεται στη χώρα του, κανείς δεν είναι ελεύθερος να επιλέγει ερωτικό σύντροφο. Πρέπει να περνάει το χρόνο του μόνο για το κόμμα, το οποίο όχι μόνο ευελπιστεί να καταργήσει την σεξουαλική ορμή αλλά θέλει να χρησιμοποιήσει αυτό το ένστικτο του ανθρώπου μόνο προς όφελος του. Βρισκόμαστε σε ένα σύμπαν που επιθυμεί να καταργήσει την οικογένεια, επιθυμεί να καταργήσει τον οργασμό, δηλαδή το ένστικτο που οδηγεί στη λίμπιντο, και να το μετατρέψει σε ορμή και αφοσίωση για το κόμμα.
Ποια είναι στ’ αλήθεια η αρμοδιότητα ενός Υπουργείο Αλήθειας;
Μεταξύ άλλων, να διαγράφει ανθρώπους, οι οποίοι για κάποιο λόγο κρίθηκαν εχθροί του καθεστώτος. Εκείνο αναλαμβάνει να σβήσουν τη σελίδα του στο facebook, να σβήνουν το μητρώο γέννησης, τη ληξιαρχική πράξη γάμου, αναιρούν, όπως ακούγεται στο έργο, την ύπαρξη του ανθρώπου. Αυτό, κάνει τον Σμιθ να έρθει αντιμέτωπος με τον εαυτό του, τους φόβους, τις ανησυχίες, τα όρια του.
Πέρα από το πολιτικό είναι ισχυρό και το υπαρξιακό κομμάτι σ’ αυτό το έργο.
Πρόσθεση του Όργουελ ήταν να ονομάσει το ιστόρημα του «Last man the world», «Ο τελευταίος άνθρωπος πάνω στη γη». Στο επίκεντρο λοιπόν, βρίσκεται ένας άνθρωπος που ξαφνικά καταλαβαίνει ότι είναι τυλιγμένος σε ένα γρανάζι με το οποίο διαφωνεί πλήρως. Ο Όργουελ υποστηρίζει πως η ελευθερία δεν είναι ούτε στο μυαλό αφού, κι αυτό ακόμα, μπορούν να το ελέγξουν.
Τι σε έκανε να το επιλέξεις;
Θέλω να μιλήσω για έναν άνθρωπο που επιμένει να λέει την αλήθεια και αυτά που πιστεύει κόντρα σε έναν κόσμο που υποβάλλει κι επιβάλλει. Με συγκινεί η προσπάθεια κάποιων ανθρώπων να κρατήσουν τις αξίες και την αξιοπρέπειά τους κόντρα σε έναν κόσμο που καταρρέει κοινωνικά, οικονομικά και πνευματικά. Το αισιόδοξο είναι ότι υπάρχουν λάθη του συστήματος και πάντα θα υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που μπορούν να επηρεάσουν άλλους ανθρώπους. Οι επαναστάσεις ξεκινούν από το άτομο, από λίγες νησίδες και στην τέχνη και την πολιτική.
Βλέπεις λοιπόν κάτι αισιόδοξο;
Το αισιόδοξο είναι ότι υπάρχουν λάθη του συστήματος κι ότι πάντα θα υπάρχουν, ακόμα κι αν είναι λίγοι, κάποιοι άνθρωποι διαφορετικοί από τους άλλους, που θα φτάσουν όσο πιο μακριά μπορούν. Μιλάω για ένα είδος ηρωισμού που μπορεί να έχει μικρή ή μεγάλη κλίμακα, που μπορεί να κάνει τη διαφορά. Ο καθένας μας έχει ένα διαφορετικό βεληνεκές, δεν μπορούν να επηρεάσουν όλοι με τον ίδιο τρόπο άλλους ανθρώπους. Όμως οι επαναστάσεις, μικρές ή μεγάλες, ξεκινούν από το άτομο, ξεκινούν από λίγες νησίδες και στην τέχνη και στην πολιτική
