Μήπως ήρθε η ώρα να κάνεις cancel το Spotify;

Εσύ, πώς καταναλώνεις μουσική; Θυμάσαι πώς ήταν η ζωή πριν το Spotify Premium, πόσο συχνά ανακάλυπτες κάτι τελείως ανέλπιστο και πώς συγκρατούσες τα best of της χρονιάς που πέρασε, πριν το Wrapped;

Η ευκολία με την οποία ο αλγόριθμος του Spotify αναλάμβανε όλο το κοπιώδες "σκάψιμο" αντί για εμάς, προτείνοντας στον ακροατή ό,τι περίπου αναζητούσε να ακούσει στη συνέχεια, κράτησε την πλατφόρμα ψηλά στις προτιμήσεις μας για χρόνια. Όμως τα πράγματα έχουν πάψει να είναι τόσο απλά. Η εποχή της πλατφορμοκρατίας είναι εδώ και η νέα πραγματικότητα που έχει διαμορφώσει περιπλέκει ακόμα περισσότερο τις πιο απλές καθημερινές αποφάσεις – όπως, για παράδειγμα, με ποιον τρόπο επιλέγουμε να καταναλώνουμε μουσική – μετατρέποντάς τες σε σύνθετα ηθικά διλήμματα.

Εταιρείες όπως το Spotify, που κάποτε παρουσιάστηκαν ως σωτήρες της μουσικής βιομηχανίας και μοναδική απάντηση στην κρίση των δισκογραφικών, έχουν εξελιχθεί σε μονοπώλια της ψηφιακής ακρόασης. Στην πράξη όμως, αντί να ενισχύουν τους καλλιτέχνες, τους εξαναγκάζουν σε έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης και εκμετάλλευσης: οι αμοιβές ανά ακρόαση είναι εξαιρετικά χαμηλές, με αποτέλεσμα οι ανεξάρτητοι δημιουργοί να δυσκολεύονται να βιοποριστούν.

Παράλληλα, οι playlists που προτείνει το Spotify και ο ίδιος ο αλγόριθμος καθορίζουν ποιος "φαίνεται" και ποιος παραμένει στις σκιές της πλατφόρμας, ενώ η καλλιτεχνική δημιουργία αντιμετωπίζεται ως φθηνό περιεχόμενο προς κατανάλωση. Χαρακτηριστικό είναι και το πρόσφατο περιστατικό όπου η πλατφόρμα ανέβασε δύο άλμπουμ ("Floating On Echoes" και "Dust And Silence") προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης από το "συγκρότημα" Velvet Sundown. Μπορεί οι τομείς που επηρεάζονται τόσο άμεσα από τη χρήση ΑΙ να παραμένουν νομικά αρρύθμιστοι, αλλά η επισήμανση της προέλευσης ενός "έργου τέχνης" μοιάζει το ελάχιστο που θα μπορούσε να κάνει μια πλατφόρμα όπως το Spotify για την ώρα.

Πιο πρόσφατα, η ίδια η εταιρεία και ο CEO της, Daniel Ek, βρέθηκαν στο επίκεντρο έντονης κριτικής για την επένδυση εκατομμυρίων ευρώ στην ευρωπαϊκή εταιρεία Helsing, που αναπτύσσει στρατιωτικές τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης μέσω του fund Prima Materia. Παρότι η επένδυση δεν χρηματοδοτεί άμεσα τη συνεχιζόμενη γενοκτονία στην Παλαιστίνη, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι, από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση και κράτη-μέλη της στηρίζουν στρατιωτικά και πολιτικά το Ισραήλ, η χρηματοδότηση μιας εταιρείας όπως η Helsing συνδέεται με την πολεμική μηχανή του IDF και τα εγκλήματα που διαπράττονται αυτή τη στιγμή στη Γάζα.

Νωρίτερα, μάλιστα, η πλατφόρμα είχε αφαιρέσει από τον κατάλογό της έργα Παλαιστινίων καλλιτεχνών, όπως το 2023, όταν το Spotify απέσυρε το τραγούδι "Ana Dammi Falastini" του Mohammed Assaf, επικαλούμενο λόγους "υποκίνησης κατά του Ισραήλ". Η οργάνωση "We Believe in Israel" πίεσε το Spotify να αφαιρέσει μουσική καλλιτεχνών από την Παλαιστίνη, προκαλώντας νέες αντιδράσεις υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης και κατά της φίμωσης των Παλαιστινίων.

"Το οικονομικό βάρος που εδώ και καιρό επωμίζονται οι καλλιτέχνες επιβαρύνεται τώρα από ένα ηθικό και ηθικο-κοινωνικό βάρος, καθώς τα χρήματα των ακροατών και οι δημιουργικές προσπάθειες των μουσικών τελικά χρηματοδοτούν θανατηφόρες, δυστοπικές τεχνολογίες", δήλωσαν οι θρυλικοί Massive Attack, ζητώντας από τη δισκογραφική τους να αποσύρει τη μουσική τους από το Spotify διεθνώς και συνοχψίζοντας τη νέα κατάσταση που ισχύει καθολικά για καλλιτέχνες και χρήστες της πλατφόρμας. Η απάντηση της εταιρείας ήταν η λακωνική – πλην ανακριβής – δήλωση ότι "το Spotify και η Helsing είναι δύο εντελώς ξεχωριστές εταιρείες".

Όλα τα παραπάνω, που έχουν εξοργίσει ακροατές και καλλιτέχνες, δείχνουν ότι το Spotify δεν είναι απλώς μια υπηρεσία streaming, αλλά ένας παίκτης με σημαντική οικονομική και πολιτική επιρροή. Έτσι, η καθημερινή μας ακρόαση μετατρέπεται εν ριπή οφθαλμού σε πράξη με ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Το ερώτημα τίθεται επιτακτικά: μήπως ήρθε η ώρα να κάνεις cancel το Spotify; Ίσως η απάντηση να βρίσκεται σε εναλλακτικές μορφές στήριξης – από πλατφόρμες με πιο δίκαιη κατανομή εσόδων (Bandcamp, SoundCloud, Tidal, Deezer κ.α.), αλλά και μέσω της άμεσης ενίσχυσης των καλλιτεχνών μέσω συναυλιών, social media και συλλογικών εγχειρημάτων. Γιατί, αν συνεχίσουμε να παραδίδουμε τη μουσική μας εμπειρία στις λογικές της πλατφορμοκρατίας, ίσως βρεθούμε σύντομα σε έναν κόσμο όπου η μουσική δεν θα είναι πια τέχνη, αλλά data προς κατανάλωση ή/και ακόμα χειρότερα.