Η Τζέσσικα Πρατ συμμετείχε στις δύο πρώτες παραστάσεις (6 & 8/4) της γνωστής παραγωγής της όπερας "Λουτσία ντι Λαμμερμούρ" του Ντονιτζέττι, στην αιχμηρή όσο και αμφιλεγόμενη σκηνοθεσία της Κέιτι Μίτσελ, την άρτια αναβίωση της οποίας στην "Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος" της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ υπέγραψε ο στενός συνεργάτης της Ρόμπιν Τέμπατ.
Η υψηλής αισθητικής συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου επανήλθε στην ΕΛΣ μετά την επί διετίας (2018-2019) παρουσίασή της, όταν προκάλεσε αρκετές συζητήσεις, λιγότερες πάντως από ό,τι η λονδρέζικη πρεμιέρα της το 2016, ίσως γιατί περιείχε κάποιες "σκληρές" σκηνές που σταδιακά εγκαταλείφθηκαν.
Ξαναβλέποντάς την μετά από καιρό, στην επιτυχημένη πρεμιέρα της 6/4, έγινε γρήγορα αντιληπτό ότι η αδιαφιλονίκητη γοητεία της έγκειτο στο συνδυασμό της παραδοσιακής οπτικοποίησης με μία εξαιρετικά σύγχρονη, "γυναικείας" θεώρησης ανάγνωση, που προσαρμόσθηκε πειστικά σε πλήθος λεπτομερειών του λιμπρέτου!
Η μεταφορά της δράσης από τη γοτθική εποχή του μυθιστορήματος του σερ Ουώλτερ Σκοτ στη μέση βικτωριανή περίοδο του 19ου αιώνα, εποχή κατά την οποία γράφτηκε η όπερα, επέτρεψε την εστίαση στη θέση των καταπιεσμένων τότε γυναικών, κάτι που υπενθύμισε ο περιορισμένος ρόλος τους και στο συγκεκριμένο έργο, παρά την καταλυτική παρουσία της κεντρικής ηρωίδας.
Εικόνες και ατμόσφαιρες αυτής της εποχής αναπαραστάθηκαν υποδειγματικά από τα σκηνικά και κοστούμια της Βίκι Μόρτιμερ, ενώ στη διατήρηση της τόσο κρίσιμης για το συγκεκριμένο έργο μελαγχολικής αχλύος συνέβαλαν οι υποβλητικοί φωτισμοί του Τζων Κλαρκ. Το εντυπωσιακό, σταθερά διχοτομημένο σκηνικό υπηρέτησε στο ακέραιο την κεντρική σκηνοθετική ιδέα, φέρνοντας σε συνεχή διάλογο/αντιπαράθεση το δημόσιο με το ιδιωτικό, τον κόσμο των ανδρών με αυτόν των γυναικών. Η κατάδυση στον ψυχολογικό κόσμο της Λουτσίας (επιθυμίες, συναισθήματα, αξίες, όνειρα) διευκολύνθηκε, εύλογα, από το ότι της αφιερωνόταν σχεδόν μόνιμα το ήμισυ της σκηνής.
Η πρωταγωνίστρια σκιαγραφήθηκε ως μία γυναίκα αποφασισμένη να υπερασπισθεί τις επιλογές της μέσα σ’ένα πλαίσιο ανδρικών σχέσεων εξουσίας, η δε εξέλιξη της ψυχολογίας της παρείχε τα κλειδιά για την κατανόηση της -σκηνής της- τρέλας, έστω μέσω τολμηρών και συχνά βίαιων επιλογών (εγκυμοσύνη, φόνος, αποβολή, αυτοκτονία), που ξένισαν σίγουρα τους περισσότερο συντηρητικούς φίλους της όπερας. Χωρίς να θεωρείται υποχρεωτικά "φεμινιστική", η ματιά της Μίτσελ προσπάθησε να ανατρέψει σκηνικά τις ισορροπίες των φύλων: δύο γυναικεία φαντάσματα (αυτό μιας νεαρής κοπέλας που δολοφονήθηκε από έναν προγονό των Ρέιβενσγουντ και αυτό της μητέρας της) συνόδευαν συχνά την Λουτσία μαζί με την πιστή υπηρέτρια Αλίζα, ενώ οι γυναίκες χορωδοί εντάχθηκαν στο "αντίπαλο δέος", ντυμένες σαν άνδρες! Κατά τα λοιπά πρέπει να επαινεθεί η θεατρική καθοδήγηση του συνόλου της διανομής και η ενδιαφέρουσα κινησιολογία (Τζόζεφ Άλφορντ).
Όσο και αν η διάθεση (επ)εξήγησης των πάντων δεν άφηνε χώρο ελεύθερο στη φαντασία του θεατή, όσο κι αν αυτή η παράσταση δεν ήταν σαφώς για όλα τα γούστα (πολλοί θα της προσάψουν την απομάκρυνση από τον εξιδανικευμένο -ακόμη και στην παθητικότητά του!- ρομαντικό κόσμο του πρωτοτύπου, κυρίως δε τις "βέβηλες" προσθήκες προσώπων και σκηνών), τούτη η σε κάθε περίπτωση καλοδουλεμένη στο έπακρο και συνεκτική στην αφήγηση, αιχμηρή σύγχρονη ματιά στο αριστούργημα αυτό του ρομαντισμού δεν άφησε σίγουρα κανέναν αδιάφορο!
Σε μουσικό επίπεδο (αχίλλειο πτέρνα της αρχικής αναβίωσης), σημειώνει κανείς το μουδιασμένο ξεκίνημα της Ορχήστρας της ΕΛΣ, με ευδιάκριτους αποσυντονισμούς κατά το πρώτο 15λεπτο (ζητήματα χωροθεσίας;). Σταδιακά, τα πράγματα βελτιώθηκαν και ο Λουκάς Καρυτινός απέσπασε μια καλή εκτέλεση, που πρόδιδε όμως μια κάποια αμηχανία -και απουσία άποψης- στο ρεπερτόριο του ρομαντικού μπελ-κάντο. Τα τέμπι δεν ήταν σταθερά, η αφηγηματική ρευστότητα όχι πάντοτε προφανής, η ανάδειξη των διακυμάνσεων και του εκφραστικού πλούτου της παρτιτούρας ατελής.
Κρατάει όμως κανείς την τέχνη του πολύπειρου αρχιμουσικού στη συνοδεία των φωνών, ανεκτίμητη ποιότητα στο συγκεκριμένο, άκρως απαιτητικό ρεπερτόριο, και βέβαια την εξαίρετη συνοδεία του φλαουτίστα Θόδωρου Μαυρομμάτη στη σκηνή της τρέλας.
Στην πρεμιέρα τα φώτα τράβηξε ένα διεθνώς προβεβλημένο πρωταγωνιστικό ζευγάρι ξένων μονωδών, και κυρίως η κολορατούρα υψίφωνος Τζέσσικα Πρατ, η οποία έχει ερμηνεύσει το ρόλο της Λουτσίας πάνω από 100 φορές (από το 2007) στα μεγαλύτερα θέατρα του πλανήτη! Η στέρεη τεχνική του τραγουδιού, η ισχυρή φωνή με τις εντυπωσιακές ψηλές νότες και τις μεγάλες διακυμάνσεις δυναμικής αλλά και η πολύ καλή άρθρωση αποτέλεσαν μια πολύ δυνατή εκφραστική παλέτα. Επίσης, παρά το επιβλητικό φυζίκ, η 45χρονη μονωδός δεν συνάντησε δυσκολίες να αποδώσει με δραματουργική ακρίβεια το χαρακτήρα, έτσι όπως τον οριοθέτησε η Αγγλίδα σκηνοθέτις. Οι πιο έμπειροι φίλοι της όπερας θα επισήμαναν, πάντως, ότι έλειψαν οι φωνητικές αποχρώσεις, οι διανθίσεις ή οι πιο εκφραστικές τρίλιες που θα προσέθεταν μεγαλύτερη ευαισθησία και πλαστικότητα στον τρόπο απόδοσης του μουσικού κειμένου, προκαλώντας και εντονότερη συγκίνηση.
Το ευπρόσδεκτα φωτεινό μεσογειακό ηχόχρωμα, η αίσθηση του ύφους και η ευγενής σκηνική παρουσία αποτέλεσαν τα αδιαφιλονίκητα ατού του -κάπως ωχρού υποκριτικά- Εντγκάρντο του καταξιωμένου Ισπανού τενόρου Ισμαέλ Ζόρντι.
Πλάι τους μια πλειάδα Ελλήνων μονωδών άφησε πολύ πειστικότερες εντυπώσεις στο δραματικό παρά στο φωνητικό επίπεδο. Τούτο ίσχυσε κυρίως για τον βαρύτονο Διονύση Σούρμπη και τον βαθύφωνο Πέτρο Μαγουλά, που ενσάρκωσαν με ένταση και σκηνικό κύρος τους Ενρίκο Άστον και Ραϊμόντο αντίστοιχα. Το τραγούδι τους όμως στερούνταν εκλεπτύνσεων και ανταποκρίθηκε οριακά (ιδίως σε ό,τι αφορά τον πρώτο) στις υφολογικές απαιτήσεις του μπελ-κάντο.
Αντίστοιχα ίσχυσαν σε σχέση με τους δευτεραγωνιστικούς ρόλους για τον Αρτούρο του τενόρου Γιάννη Καλύβα και την Αλίζα της μεσοφώνου Ελένης Βουδουράκη, ενώ ιδιαίτερα ικανοποίησε μουσικοδραματικά ο Νορμάννο του τενόρου Μάνου Κοκκώνη. Άρτια η παρουσία της Χορωδίας της ΕΛΣ: όσα στερήθηκε από πλευράς κίνησης λόγω του εγκλωβισμού στο ήμισυ της σκηνής, τόσα κέρδισε από πλευράς εστίασης τραγουδιού!
Δέκα ημέρες νωρίτερα (27/3) η Θεσσαλονίκη και το Μέγαρο Μουσικής της φιλοξένησαν την πρώτη ελληνική εμφάνιση του Γάλλου Λυντοβίκ Τεζιέ, ενός από τους διασημότερους σήμερα παγκοσμίως βαρυτόνους.
Το γκαλά όπερας, που δόθηκε με τη σύμπραξη της συζύγου του υψιφώνου Κασσάνδρας Μπερτόν και της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης υπό την διεύθυνση του Ισπανού Ζόρντι Μπερνάσερ, εντάχθηκε στο πλαίσιο του διεθνούς μουσικού φεστιβάλ "Θεσσαλονίκη – Odessa Classics 2025", που διοργανώθηκε για τρίτη συνεχή χρονιά, πλέον όχι μόνο από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, αλλά από κοινού με την ΚΟΘ και τον ΟΜΜΘ.
Το από κάθε άποψη χορταστικό γκαλά διέθετε όλα αυτά τα οποία αναζητούσε -εις μάτην!- ένας φιλόμουσος στο προ διμήνου αντίστοιχο ρεσιτάλ στο αθηναϊκό Μέγαρο του Γιόνας Κάουφμαν, παρεμπιπτόντως στενού φίλου του Τεζιέ, με τον οποίο έχουν συνεργασθεί σε πληθώρα παραστάσεων και δισκογραφικών projects: ένα πρόγραμμα μεγάλης ποικιλίας και συνοχής από πλευράς επιλογής τόσο των φωνητικών όσο και των εμβόλιμων ορχηστρικών κομματιών, έναν ακμαίο μονωδό που ερμήνευσε αντιπροσωπευτικές άριες του βασικού του ρεπερτορίου, έναν εμπνευσμένο και έμπειρο οπερατικό αρχιμουσικό. Η εκπληκτική απόδοση της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης θα ώφειλε να τύχει ιδιαίτερου επαίνου, αν και η ομόλογός της των Αθηνών δεν είχε αρθεί σε εξίσου μεγάλα ύψη.
Ο Τεζιέ ξεκίνησε με άριες από όπερες του Μότσαρτ, ρεπερτόριο ιδανικό για το "ζέσταμα" της φωνής, που υπηρέτησε στο ξεκίνημα της καριέρας του. Τόσο η άρια του καταλόγου του Λεπορέλλο (από τον "Ντον Τζοβάννι") όσο και αυτή του Κόμη από τους "Γάμους του Φίγκαρο", αλλά και τα ντουέτα -με την Μπερτόν- Ντον Τζοβάννι-Τζερλίνας (εκτός προγράμματος) και Σουζάννας-Κόμη από τις ίδιες όπερες διέθεταν θεατρικότητα, σκηνική εμπειρία, τέλεια νοηματοδότηση του αδόμενου λόγου. Η ιδιωματική άρθρωση της γαλλικής γλώσσας και η ευγένεια απογείωσαν τις ερμηνείες αριών από βασικές όπερες του γαλλικού ρεπερτορίου, όπως αυτή του Αθαναήλ από την "Θαΐδα" του Μασνέ, η μεγάλη άρια του Γουλιέλμου Τέλλου από την ομώνυμη γαλλική όπερα του Ροσσίνι και αυτή -εκτός προγράμματος- του Νταπερτούττο από τα "Παραμύθια του Χόφμαν" του Όφφενμπαχ.
Το αποκορύφωμα, πάντως, αποτέλεσαν δύο από τις συγκλονιστικότερες άριες από όπερες του Βέρντι, που δικαιολόγησαν γιατί ο Τεζιέ θεωρείται σήμερα, πιθανότατα, ο κορυφαίος διεθνώς βερντιανός βαρύτονος. Η ικεσία του Ναβουχοδονόσορα στη μεγάλη του άρια από τον "Ναμπούκκο" και κυρίως η ένταση των αντικρουόμενων συναισθημάτων σε αυτήν του Ρενάτο από τον "Χορό μεταμφιεσμένων" αποδόθηκαν με φωνή πολυτελούς σμάλτου και σπάνιου καντάμπιλε, αλλά και σκηνική παρουσία επιβλητικής λιτότητας. Καθαρή απόλαυση!
Η Μπερτόν χάρισε από πλευράς της ευχάριστες ανάπαυλες, μολονότι η καλοτοποθετημένη, πλην λεπτή φωνή "σουμπρέτας" λυρικής υψιφώνου φάνηκε να ανταποκρίνεται καλύτερα στους ρόλους των Σουζάννας και Τζερλίνας (στα προαναφερθέντα ντουέτα του Μότσαρτ), λιγότερο σε αυτόν του Κερουμπίνο από τους "Γάμους του Φίγκαρο" (που είναι γραμμένος για μεσόφωνο), πολύ οριακά σε αυτόν της Φενένας από τον "Ναμπούκκο" (που απαιτεί καθαρή λυρική υψίφωνο) και σχεδόν καθόλου σε αυτούς των Ματίλντ από τον "Γουλιέλμο Τέλλο" του Ροσσίνι (που απαιτεί πιο δραματική φωνητική ματιέρα) και Όσκαρ από τον "Χορό μεταμφιεσμένων" του Βέρντι (που βοά για σπινθηροβόλα κολορατούρα)! Η καλύτερη στιγμή της υπήρξε το …πρώτο ανκόρ, η άρια του Έρωτα από τον "Ορφέα στον Άδη" του Όφφενμπαχ, που αποδόθηκε με χιούμορ και δροσερή σκηνική παρουσία.
Την ευχαρίστηση απογείωσαν η έξοχη μουσική διεύθυνση του Μπερνάσερ (βασικού συνεργάτη ενός Πλάθιντο Ντομίνγκο), που υποστήριξε με γνώση και ιδιαίτερη φροντίδα τους μονωδούς, και η ασύλληπτη φόρμα της ΚΟΘ, που δεν αρκέσθηκε να παράσχει μιαν υποδειγματική συνοδεία, αλλά ερμήνευσε συναρπαστικά μια σειρά από σπάνιες οπερατικές και όχι μόνο εισαγωγές. Μια ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την "Ουβερτούρα σε ρε" του Φραντς Ξάφερ Μότσαρτ (γιου του Βόλφγκανγκ Αμαντέους), ο οποίος πέρασε σημαντικό μέρος της ζωής του στο Λβιβ της σημερινής Ουκρανίας, συγκροτώντας την όπερα της πόλης και υπηρετώντας ως διευθυντής της. Πέραν της σύνδεσης με την Ουκρανία (ώστε να δικαιολογηθεί η ένταξη του γκαλά στο Φεστιβάλ "Odessa Classics"), η επιλογή αυτή του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΚΟΘ Σίμου Παπάνα έγινε γιατί προσέφερε την ευκαιρία να παιχθεί, κατά γνώση του, για πρώτη φορά στη χώρα μας ένα έργο του συγκεκριμένου συνθέτη!
Ήταν, όμως, οι εκτελέσεις των οπερατικών εισαγωγών που ενθουσίασαν, όπως αυτή των "Γάμων του Φίγκαρο" του Μότσαρτ, που έσφυζε από θεατρικότητα, ή αυτές του εξαίσιου πρελούδιου από την όπερα "Οι ληστές" (εκπληκτικό σόλο βιολοντσέλου του Βασίλη Σαΐτη, που έλαμψε και στην άρια του Γουλιέλμου Τέλλου!) και της μαγευτικής εισαγωγής στον "Σικελικό Εσπερινό" του Βέρντι, που περιέγραφαν γλαφυρά το δράμα! Και τι να πει κανείς για την δεξιοτεχνία της ΚΟΘ και τον εκπληκτικής διαφάνειας, ευελιξίας και εστίασης ήχο των -υπό τον Γιώργο Πετρόπουλο- εγχόρδων της στη σπάνια παιζόμενη, μη οπερατική, εισαγωγή "Ο Κουρσάρος" του Μπερλιόζ;
Μία βραδιά που προκάλεσε δίκαια τις επευφημίες του πολυπληθούς κοινού σε μιαν όχι ασφυκτικά, πάντως, γεμάτη μεγάλη αίθουσα του ΜΜΘ…
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Η αρχή της σκηνής της τρέλας από την Γ’ Πράξη της όπερας του Ντονιτζέττι "Λουτσία ντι Λαμμερμούρ": η Λουτσία (Τζέσσικα Πρατ) φαντασιώνεται ότι βρίσκεται με τον Εντγκάρντο (Ισμαέλ Zόρντι) και ότι θα παντρευτούν σύντομα ("Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος" της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, 6/4) © Ανδρέας Σιμόπουλος
