Πρώτη σας συνάντηση, λοιπόν, στο θέατρο "Άλσος". Τι σας έφερε μαζί; Πώς βλέπατε ο ένας τον άλλον, πριν από αυτές τις κοινές παραστάσεις;
Μανώλης Μητσιάς: Μας έφερε μαζί μια ιδέα της μάνατζερ Ζωής Παυλοπούλου, που είναι κοινή μας φίλη. Η Γιώτα μου άρεσε πάρα πολύ, απ' όταν την πρωτοάκουσα. Νομίζω ότι πρόκειται για την καλύτερη τραγουδίστρια της γενιάς της: δεν είναι μόνο η καλή φωνή, δηλαδή, είναι και σωστή, με ωραίο χρώμα. Τα έχει όλα. Και τώρα διαπίστωσα ότι είναι και καταπληκτικός χαρακτήρας, πράγμα που έχει σημασία για μένα.
Γιώτα Νέγκα: Ο Μανώλης ήταν από τους ανθρώπους που έχτισαν την καλλιτεχνική μου διαδρομή, αλλά και την αγάπη μου για τη μουσική. Νιώθω πάρα πολύ τυχερή που συνεργαζόμαστε, το θεωρώ μεγάλη τιμή –αισθάνομαι ότι συναντώ τη ζωντανή ιστορία του λαϊκού μας πολιτισμού. Το ρεπερτόριο, η φωνή του, η αναλλοίωτη έκφρασή του, ο τρόπος με τον οποίον προσεγγίζει την ποίηση… Είναι πραγματικά μοναδικός, ένας "δάσκαλος" για όλους τους επόμενους. Πάει καιρός που προσπαθούμε να συναντηθούμε, όμως κάποιες υποχρεώσεις δεν το έκαναν δυνατόν, στο παρελθόν. Τώρα που τα καταφέραμε, του αρέσει να λέει ότι με κυνήγαγε καιρό! (γελάει)
Μανώλης Μητσιάς: Ναι, της έκανα διάφορες προτάσεις για να συνεργαστούμε, αλλά πάντα με απέφευγε, έτσι μ' έναν ωραίο τρόπο, βέβαια! Αυτή τη φορά, όμως, ενέδωσε! (γελάει) Και είμαι πολύ χαρούμενος, περνάμε πολύ ωραία στο "Άλσος".
Γιώτα Νέγκα: Το ήθελα πολύ και χαίρομαι που το υλοποιήσαμε. Ξέρετε, έχουμε στήσει μια παράσταση αφαιρετική, στην οποία κυριαρχούν τα μεγάλα μας τραγούδια. Δεν νομίζω, δηλαδή, ότι υπάρχουν τόσα σπουδαία τραγούδια μαζί σε κάποιον άλλον μουσικό χώρο, αυτή τη στιγμή.
Πάντως δεν είναι μόνο το ρεπερτόριο. Ένα συχνό παράπονο από ζωντανές συνεργασίες σαν και τη δική σας, είναι ότι το πρωταγωνιστικό δίδυμο δεν περνάει πολύ κοινό χρόνο στη σκηνή. Εσείς, όμως, μένετε μαζί για μεγάλο μέρος του προγράμματος...
Γιώτα Νέγκα: Κοιτάξτε, ο Μανώλης, επειδή διαθέτει ένα τεράστιο ρεπερτόριο, έχει εκ των πραγμάτων περισσότερο χρόνο. Όμως ξεκινάμε μαζί την παράσταση, κάνοντας ένα αφιέρωμα στα 100 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι, στο οποίο θελήσαμε να εντάξουμε και τραγούδια τους που δεν πολυακούγονται. Επιπλέον, κάνουμε κι ένα αφιέρωμα στον Γιώργο Ζαμπέτα, καθώς κι εκείνου συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννησή του. Οπότε, ναι, τιμώντας τις επετείους αυτών των μεγάλων μας συνθετών, περνάμε αρκετό χρόνο μαζί.
Μανώλης Μητσιάς: Τα χαίρομαι αυτά τα αφιερώματα που κάνουμε με τη Γιώτα. Ο Ζαμπέτας ήταν καταπληκτικός, δεξιοτέχνης στο μπουζούκι, μεγάλος συνθέτης, αλλά και σπουδαίος άνθρωπος. Ήταν ευλογία να δουλεύεις μαζί του. Ο Μίκης και ο Μάνος ήταν και εύκολοι και δύσκολοι, στη συνεργασία. Ήθελαν πάντα να πάρουν από τον κάθε τραγουδιστή εκείνο που είχαν στο μυαλό τους: να βγει το αποτέλεσμα όπως το είχαν φανταστεί, όπως ικανοποποιούσε τον συναισθηματικό τους κόσμο. Ασφαλώς, υπήρχαν τέτοιες απαιτήσεις επειδή μελοποιούσαν ποιητές. Ξέρετε, είχαν ιδιαίτερο σεβασμό για τα ποιήματα, έδιναν μεγάλη σημασία. Οπότε δεν επιτρεπόταν να παρεκτραπείς, έπρεπε να βρεις τον τρόπο να αποδώσεις το νόημα των στίχων.
Σε παλιότερους καιρούς, όταν άνθιζε η δισκογραφία, μια σύμπραξη σαν τη δική σας σίγουρα θα καταγραφόταν. Κάνετε τέτοια σχέδια; Ή δεν το σκέφτεστε καν, έτσι όπως έχουν τα πράγματα;
Γιώτα Νέγκα: Το είπατε και μόνος σας: "σε παλιότερους καιρούς". Έχουν αλλάξει τα πράγματα, αυτή τη στιγμή η δισκογραφία βρίσκεται σχεδόν σε ανυπαρξία. Όχι, λοιπόν, δεν το έχω σκεφτεί. Αλλά ίσως μας έρθει στο μέλλον να συγκεντρώσουμε κάποια πράγματα. Σίγουρα θα ήταν μεγάλη μου χαρά. Το ρίξατε εσείς το σποράκι, ας το ποτίσουμε τώρα εμείς –και θα δούμε! (γέλια)
Μανώλης Μητσιάς: Οι καιροί είναι όντως δύσκολοι. Όμως το σκέφτομαι. Ίσως μπορέσουμε να βρούμε έναν τρόπο να αποτυπώσουμε αυτή μας τη συνεργασία, γιατί για μένα είναι πολύ σημαντική.
Αλήθεια, πού αισθάνεστε πιο άνετα; Στο στούντιο ή πάνω στο σανίδι, απέναντι στο κοινό;
Μανώλης Μητσιάς: Απέναντι στο κοινό. Το στούντιο, ξέρετε, είναι λίγο ...κρύο πράγμα! (γελάει) Αυτό που χαίρομαι κάθε φορά στις συναυλίες είναι που τραγουδάω τις επιθυμίες του κόσμου, από το δικό μου ρεπερτόριο. Γιατί καθένας που έρχεται να μ' ακούσει έχει κι ένα τραγούδι μου στο μυαλό του. Κι άμα δεν το πεις, απογοητεύονται οι άνθρωποι –και δεν μου αρέσει να φεύγουν με ένα τέτοιο συναίσθημα. Για σκεφτείτε, να έχεις όνειρο να δεις έναν τραγουδιστή για κανά χρόνο, ας πούμε, να καταφέρεις να πας και να μην πει το αγαπημένο σου κομμάτι.
Γιώτα Νέγκα: Κι εγώ απέναντι στο κοινό αισθάνομαι πιο άνετα. Είμαι παιδί του λάιβ. Έτσι λειτουργώ, εκεί απευθύνομαι κι από εκεί επαναφορτίζομαι για να συνεχίσω. Στο στούντιο αναγκάζομαι να δημιουργήσω μία συνθήκη, η οποία να έχει την αίσθηση της συναυλίας. Μέσα στο κεφάλι μου βρίσκω πρόσωπα να απευθύνομαι, π.χ. τα πρόσωπα που φαντάζομαι ότι θα ακούν τον δίσκο, ώστε να είμαι σε σύνδεση με τον ακροατή. Δεν μπορώ να απομονωθώ ενώ τραγουδάω, να λέω δηλαδή είμαι μόνο εγώ και ο ηχολήπτης μου. Έτσι έχει φτιαχτεί ο κόσμος μου.
Παίζουν ρόλο οι παρέες στο πώς εξελίσσεται ένας τραγουδιστής μέσα στον χρόνο; Ή πρόκειται για μοναχική διαδρομή;
Γιώτα Νέγκα: Παίζουν μεγάλο ρόλο οι παρέες, όπως και στην υπόλοιπη ζωή μας. Πολλές φορές, μάλιστα, συζητάμε με τον Μανώλη και του έχω εκφράσει το παράπονό μου, καθώς θα ήθελα πολύ να έχω υπάρξει σε εκείνες τις παρέες που μου διηγείται –με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Νίκο Γκάτσο, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Γιάννη Τσαρούχη. Τον τσιγκλάω να μου τα λέει (γελάει), λαχταράω να τ' ακούσω. Γιατί τέτοιοι άνθρωποι εξέπεμπαν και το ήθος, μα και την αισθητική τους κι αυτά τα πράγματα μεταφέρονται· μπολιάζονται. Κανένας δεν μπορεί να ανοίξει μονάχος τους ορίζοντές του, χρειάζεται να ζυμωθεί. Το περιβάλλον επηρεάζει και τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα και τη διαδρομή σου.
Μανώλης Μητσιάς: Ναι, οι παρέες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, ειδικά αν μιλάμε για παρέες με δημιουργούς. Είναι όμως και η καθημερινή εμπειρία με το τραγούδι, που σιγά-σιγά ανοίγει όλο και πιο πολλές πόρτες, οι οποίες ίσως έμεναν κλειστές σε μια διαφορετική περίπτωση. Ως προς τις παρέες, τώρα, ευτύχησα να βρεθώ ανάμεσα σε ανθρώπους μοναδικούς. Μου έμαθαν τα μυστικά του τραγουδιού, αλλά με πολλούς τρόπους διαμόρφωσαν και τον χαρακτήρα μου. Γιατί πίστευαν ότι αυτά τα πράγματα συμβαδίζουν, ότι δεν γίνεται, για παράδειγμα, να μιλάς γι' αγάπη και μετά να είσαι ο χειρότερος στην κοινωνία. Δεν μπορείς, έλεγε ο Χατζιδάκις, τη μία να παριστάνεις τον Χριστό και την άλλη να παίζεις τον ληστή, η ζωή σου πρέπει να έχει μια ταύτιση με εκείνα που ερμηνεύεις. Όσο μπορείς, βέβαια.
Γιώτα Νέγκα: Τώρα, λοιπόν, προσπαθώ να ψήσω τον Μανώλη να τις καταγράψει κάπου αυτές τις ιστορίες και γελάει, γιατί είναι συνεσταλμένος χαρακτήρας. Όμως πρόκειται για σπουδαίο υλικό. Είναι μια ματιά στην ιστορία του πολιτισμού μας. Κι ο Μανώλης, βέβαια, είναι μοναδικός. "Εσύ παιδί μου δεν έχεις ταίρι, είσαι μια συνομοταξία μόνος σου", έτσι του λέω.
Αλλά δεν είναι μόνο οι μεγάλοι συνθέτες, έτσι δεν είναι, κύριε Μητσιά; Το 2023, ας πούμε, σας είδα στο "Κύτταρο", να τραγουδάτε στα γενέθλια του Δημήτρη Πουλικάκου και σκέφτηκα με πόση άνεση στεκόσασταν εκεί. Τι σας συνδέει με αυτόν τον μουσικό κόσμο;
Τον θαύμαζα πάντα τον Δημήτρη, ως "ροκά" όπως λέμε –ως δημιουργό, στιχουργό, εκτελεστή. Πρωτοσυνεργαστήκαμε το 1974, στη μπουάτ "Θεμέλιο", και μου έκανε εντύπωση από την αρχή, τόσο η σκέψη του, όσο και το ταλέντο του. Ο θαυμασμός αυτός δεν έπαψε μέσα στα χρόνια κι έτσι, κάθε φορά που δίνεται η ευκαιρία, το χαίρομαι να συνεργάζομαι μαζί του.
Εσείς, κυρία Νέγκα, μια δεκαετία πριν τα δισκογραφικά, είχατε δική σας μουσική σκηνή στο Μοσχάτο, το "Έμμετρο". Κοιτώντας πίσω, ποια θεωρείτε ως σημαντικότερα κέρδη από αυτή την εμπειρία;
Ήμασταν ελεύθεροι να δοκιμάσουμε ό,τι επιθυμούσαμε στο "Έμμετρο", να καταπιαστούμε με πράγματα που κανείς δεν μπορούσε να μας απαγορέψει, να βρούμε τα όριά μας. Όλοι αγαπούσαμε βαθιά το ελληνικό τραγούδι και το μελετούσαμε πολύ, φτιάχνοντας ένα πρόγραμμα που συχνά έμοιαζε με μεγάλη βεντάλια, στην οποία χωρούσαν όλα όσα μας άγγιζαν. Τις Δευτέρες και τις Τρίτες, ας πούμε, επειδή βαριόμασταν ή επειδή μας έλειπαν τραγούδια, λέγαμε: να κάνουμε ένα αφιέρωμα στον Μάνο Ελευθερίου; Ή στον Μάνο Λοΐζo; Να κάνουμε κι έναν Απόστολο Καλδάρα; Όσο κράτησε το "Έμμετρο", πρέπει να έχω πει ένα τεράστιο ρεπερτόριο: ποπ, ροκ, λαϊκά, παραδοσιακά, λάτιν. Αυτή την εμπειρία, έπειτα, την πήρα αποσκευή. Όπως κι όλοι μας.
Υπάρχει η εντύπωση ότι το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι ασθμαίνει να συνεχίσει το λαμπρό του παρελθόν, ότι δεν διαθέτει, πια, τα λεγόμενα "μεγάλα τραγούδια". Εσείς τι γνώμη έχετε γι' αυτό;
Μανώλης Μητσιάς: Για μένα είναι ένα γεγονός. Ο κόσμος άλλαξε, δεν έχουμε πια τα μεγάλα τραγούδια, ούτε κι εκείνους τους σπουδαίους συνθέτες. Σήμερα οι νέοι στρέφονται περισσότερο στην ξένη μουσική για αναφορές, ενώ έχουμε και την τηλεόραση, η οποία νομίζω επηρεάζει πολύ, πάρα πολύ.
Γιώτα Νέγκα: Κοιτάξτε, η τέχνη αποτυπώνει αυτό που είμαστε, κάθε φορά. Δεν είναι αποκομμένο το ένα απ' το άλλο. Και σήμερα τίποτα δεν είναι όπως παλιότερα. Τα μεγέθη, π.χ., φτιάχνονται αλλιώς, οι κοινωνικές συνθήκες διαφέρουν, οι ταχύτητες αφήνουν ελάχιστα περιθώρια. Βομβαρδιζόμαστε από μεγάλη τοξικότητα, είτε μας ανήκει, είτε δεν μας ανήκει. Έτσι, οι δυσκολίες της κοινωνίας καθρεφτίζονται και στην τραγουδιστική δημιουργία. Άλλωστε και η δίψα που δημιούργησε το μεγάλο ρεπερτόριο του παρελθόντος, δεν υπήρχε μονάχα στην τέχνη. Πήγαινε παράλληλα με μια γενικότερη δίψα των ανθρώπων να ζήσουν, να μιλήσουν και να εκφραστούν, ύστερα από πολέμους και κακουχίες. Πάντως, εξακολουθούν να υπάρχουν φωτεινές στιγμές. Και η ευθύνη, τώρα, είναι να τις ανακαλύψουμε.
Πολλοί έφηβοι του 21ου αιώνα αισθάνονται ότι η ζωή δεν προσφέρει ανοιχτούς ορίζοντες και διαλέγουν να εκφραστούν μουσικά μέσα από την trap. Πώς βλέπετε τις επιλογές τους; Μπορεί το οικοδόμημα του ελληνικού τραγουδιού να απαντήσει στις ανάγκες τους;
Μανώλης Μητσιάς: Δεν ξέρω αν μπορεί, γιατί το οικοδόμημα του ελληνικού τραγουδιού ήρθε κι απάντησε σε παλαιότερες ανάγκες, μέσω μεγάλων συνθετών, διακεκριμένων συγγραφέων και σπουδαίων ποιητών. Τώρα, με ανησυχούν οι στίχοι που εκφράζουν αυτά τα νέα παιδιά, σκέφτομαι πόσο καλό τους κάνουν, τελικά, τα κομπιούτερ και τα κινητά τηλέφωνα. Περισσότερο, όμως, θεωρώ ότι έχει πλήξει τη νεολαία η κατάργηση, ουσιαστικά, της σχέσης της με την ελληνική γλώσσα. Η οποία αποτελεί θεμέλιο για τον πολιτισμό μας. Τα αρχαία ελληνικά, μου έλεγε ο Γκάτσος, ήταν η πιο αυστηρή, αλλά και η πιο ακριβής γλώσσα του κόσμου. Και γενικότερα, βέβαια, δεν βλέπω να πηγαίνουμε πολύ μπροστά, ως κοινωνία. Η τεχνολογία είναι αυτή που προχωράει, όχι εμείς. Να δούμε και τι θα γίνει σε λίγο, με την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Γιώτα Νέγκα: Για μένα, η trap δεν είναι καν μουσική. Έρχομαι από κάπου αλλού, μουσική θεωρώ κάτι άλλο. Βλέπω γενικότερα την τέχνη και το τραγούδι ως πράγματα που με κάνουν καλύτερο άνθρωπο και δεν με "κατεβάζουν". Πιστεύω, ας πούμε, ότι χρειάζομαι ν' ακούω για την αγάπη και όχι για την καψούρα. Ένα τέτοιο λεξιλόγιο, επίσης, σαν κι αυτό της trap, όχι μόνο δεν με εκφράζει, δεν έχει και λόγο ύπαρξης στη ζωή μου, δεν με πάει κάπου. Να ξεκαθαρίσω, όμως, ότι διαχωρίζω την trap από το χιπ χοπ. Γιατί ο αληθινός ραπ στίχος είναι πολύ σημαντικός. Είναι η λαϊκή γλώσσα του σήμερα και δεν προϋποθέτει να εξαφανιστεί η παλαιότερη λαϊκότητα: μπορούν να υπάρξουν αντάμα, γιατί λένε τις ίδιες αλήθειες, κάνουν τις ίδιες κοινωνικές καταγγελίες κι εκφράζουν τα ίδια όνειρα. Τα συναισθήμα από κάτω είναι κοινό. Και δεν είναι της φτήνιας, μα της αλήθειας.
Μετά το "Άλσος", πώς σκοπεύετε να κινηθείτε; Υπάρχουν ανακοινώσιμα σχέδια για τη συνέχεια του έτους;
Γιώτα Νέγκα: Ε, μετά το "Άλσος", έρχεται το καλοκαίρι. Να 'μαστε καλά, λοιπόν, θα βγούμε παραέξω, σε ανοιχτούς χώρους. Και παρέα με τον Μανώλη και σε προσωπικές συναυλίες.
Μανώλης Μητσιάς: Ναι, θα κάνουμε παραστάσεις με τη Γιώτα και το καλοκαίρι, ενώ έχω και μερικές συναυλίες με τη Μαρία Φαραντούρη. Ε, ντάξει, φτάνουν αυτά, δεν χρειάζονται παραπάνω πράγματα. Και πολλά είναι, μη σας πω! (γελάει) Ας απολαύσουμε και λίγο τη ζωή μας.
Διαβάστε Επίσης
