Τι κάνει την οπερέτα "Θέλω να δω τον Πάπα!" τόσο δημοφιλή;

Η σκανδαλιστική οπερέτα του Θεόφραστου Σακελλαρίδη "Θέλω να δω τον Πάπα!" έρχεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και σκηνοθεσία Νατάσας Τριανταφύλλη για εννέα μοναδικές παραστάσεις (31/1-16/2). Στην υπόθεση της οπερέτας, που βασίζεται στην φάρσα "Οικιακές χαρές" του Μορίς Ενεκέν, η νεόνυμφη Άννα που βρίσκεται στην Ιταλία με αφορμή το γαμήλιο ταξίδι της, ζητά να δει από κοντά τον Ποντίφικα. Η αντίσταση του συζύγου της να ικανοποιήσει αυτό το αίτημα θα κλονίσουν τον γάμο και έτσι, με την επιστροφή τους στην Αθήνα οι οικογένειες του ζευγαριού σπεύδουν να παρέμβουν. Δεν είναι τυχαίο που ο κωμικοτραγικός τρόπος με τον οποίο η οπερέτα εκθέτει τις παθογένειες της αστικής τάξης σκανδάλισε το κοινό στην πρεμιέρα της το 1920. Συμμετέχουν διακεκριμένοι μονωδοί, όπως οι Δημήτρης Σιγαλός, Βαγγέλης Μανιάτης, Τζούλια Σουγλάκου, Χρύσα Μαλιαμάνη, Νικόλας Μαραζιώτης, Μαρισία Παπαλεξίου κ.α., και εννεαμελές μουσικό σύνολο.

Βλέποντας τα εισιτήρια για τις παραστάσεις της Εναλλακτικής Σκηνής να γίνονται ανάρπαστα δεν γίνεται να μην αναρωτηθεί κανείς τι κάνει τη θρυλική οπερέτα " Θέλω να δω τον Πάπα!" τόσο δημοφιλή σήμερα; Έτσι, ρωτήσαμε τις πρωταγωνίστριες της νέας παραγωγής Τζούλια Σουγλάκου, Χρύσα Μαλιαμάνη και Μαρισία Παπαλεξίου τι είναι αυτό που κάνει την οπερέτα του Θ. Σακελλαρίδη ένα έργο τόσο διαχρονικό κατά τη γνώμη τους. 

Τζούλια Σουγλάκου

Κάθε ανέβασμα της οπερέτας "Θέλω να δω τον Πάπα!", από  το 1920 που πρωτοπαρουσιάστηκε έως σήμερα, εκατό  χρόνια μετά, στέφεται με επιτυχία. Το 1894 ο Μωρίς Εννεκέν γράφει τη θεατρική φάρσα "Οικιακές χαρές" και το 1920 ο πολυτάλαντος συνθέτης Θεόφραστος Σακελλαρίδης διασκευάζει στα αθηναϊκά καθ’ ημάς το λιμπρέτο της οπερέτας, που γίνεται αμέσως εξαιρετικά αγαπητή. Εμπνευσμένη, εκλεκτή μουσική και μια "κομψή" ιστορία που μας αφορά όλους αλλά ευτυχώς συμβαίνει αλλού, σε άλλους! Έτσι μπαίνει σε κίνηση ο μηχανισμός της οπερέτας: ιλαρή παρουσίαση ηθών, χαρακτήρων, δογμάτων, υπό το πρίσμα της υπονόμευσης, της σάτιρας, ενίοτε του γέλιου. Το κοινό παρακολουθεί Αθηναίους αστούς να διασκεδάζουν σε λαμπερά σαλόνια στο γαμήλιο πάρτυ των παιδιών τους. Σίγουροι, άνετοι, κομψοί, απόλυτοι, εξιδανικεύουν το θεσμό του γάμου, ως το μόνο δρόμο προς την ευτυχία. Οι πράξεις και οι συμπεριφορές τους καταδεικνύουν το αντίθετο. Ώσπου η επιθυμία της νεαρής νύφης να επισκεφθεί τον Πάπα και η άρνηση του γαμπρού να την πραγματοποιήσει, δυναμιτίζουν καθοριστικά τις στερεοτυπικές και δογματικές σχέσεις μέσα στην οικογένεια. Οι ήρωες, γεμάτοι ανεκπλήρωτες επιθυμίες, ένταση, θυμό, ακαμψίες, βεβαιότητες, κρυφές προσδοκίες, ανεπίδοτα αισθήματα και μετέωρα φιλιά συνομιλούν, τραγουδούν, χορεύουν, οδηγώντας το "δράμα" στην λύση, με όρους αγάπης και συγγνώμης. Το κοινό φεύγει, σιγομουρμουρίζει την κύρια μελωδία του έργου και επιστρέφει μέσα στα χρόνια, για να βεβαιωθεί ότι το μέγα θέμα  της ζωής, οι ανθρώπινες σχέσεις και εδώ ο γάμος, είναι ευκόλως  διαχειρίσιμο:  αρκεί να αναλαμβάνει τη διαχείριση η περίφημη αυτή οπερέτα!   
 
Μια παραγωγή οπερέτας, όπως αυτή του "Πάπα", δεν μπορεί να λείπει από το πρόγραμμα της Εναλλακτικής Σκηνής. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της, Αλέξανδρος Ευκλείδης, ειδικός γνώστης  και λάτρης της ελληνικής –ου μόνον- οπερέτας αναθέτει την παρουσίαση αυτού του μεγάλου σε ηλικία και αξία έργου, σε μια εκλεκτή ομάδα καλλιτεχνών. Η σκηνοθέτις Νατάσα Τριανταφύλλη και οι συνεργάτες της, ο μαέστρος Νίκος Βασιλείου, οι σπουδαίοι συνάδελφοί μου, μέσα σε ένα κλίμα απόλυτης ευχαρίστησης οδηγηθήκαμε σε  δρόμους θεατρικούς, όπου οι βεβαιότητες ανατρέπονται, οι παρεκκλίσεις επιβάλλονται, οι κανονικότητες καταργούνται. Στόχος πάντα ο ίδιος: η ανάδειξη της ψυχής του έργου. Δηλαδή της ψυχής του ανθρώπου. Που πάντα θα θέλει να συγκινήσει και να συγκινηθεί, να αγαπήσει και να αγαπηθεί, ό,τι κι αν προηγείται ή παρεμβάλλεται. Αν αυτό γίνεται υπό τους ήχους ενός βαλς, ακόμα καλύτερα!

Η κα. Λατρούδη, την οποία υποδύομαι, είναι το απόλυτο στερεοτυπικό παράδειγμα συζύγου και μητέρας που θέλει να ελέγχει και να καθορίζει τους πάντες και τα πάντα. Πράξεις και ενέργειες. Συναισθήματα και συμπεριφορές.  Πληθωρική, υπερβολική, άμεση και σίγουρη για όλα, βαθιά καταπιεσμένη, με αρνητική επιρροή στην κόρη της, που λατρεύει, όταν καταρρέει το σύμπαν της, επικαλείται ό,τι δεν θα περίμενε κανείς να ακούσει από αυτήν: τη φρόνηση. Για να επανέλθει στο μόνο σχήμα που αναγνωρίζει. Το στερεότυπο!

Η Νάτασα Τριανταφύλλη -σκηνοθέτις- και η Δήμητρα Μητροπούλου -κινησιολόγος- μου προσέφεραν καθ΄ όλη τη διάρκεια των προβών,  τις ιδανικές συνθήκες αναζήτησης για την  σκηνική συμπεριφορά, την ομιλία, την κίνηση, τη σκέψη, το συναίσθημα  ενός τέτοιου χαρακτήρα. Τους είμαι ευγνώμων και ελπίζω να ανταποκριθώ στο ζητούμενο.

Χρύσα Μαλιαμάνη

Αναμφίβολα η  μουσική ιδιοφυία του Θ. Σακελλαρίδη. Κάθε μουσικό νούμερο της οπερέτας αυτής είναι ένα διαμάντι που μπορεί να σταθεί και μόνο του. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η μελωδία "Θέλω να δω τον Πάπα! τραγουδήθηκε και διασκευάστηκε τόσο πολύ, από το ρεμπέτικο της εποχής του 1920 ως και το σύγχρονο έντεχνο τραγούδι. Ο Σακελλαρίδης παίζει με τους ρυθμούς, με τις δυναμικές και σκιαγραφεί τόσο ζωντανά τα συναισθήματα των χαρακτήρων του, κρατώντας πάντα ένα ύφος ελαφρό, λεπτεπίλεπτο και σίγουρα υπαινικτικό.

Παράλληλα, μέσα από την ιστορία που εξελίσσεται, σχολιάζονται μέσω της μουσικής κλισέ και κοινωνικοί θεσμοί. Ο Σακελλαρίδης καταφέρνει μέσα από την ανάλαφρη αυτή διάθεση, μέσα από την κωμωδία και το χορό να σατιρίσει τις σχέσεις των ανθρώπων και να αγγίξει για λίγο και την αλήθεια τους. Εκατό χρόνια μετά, η αλήθεια στις ανθρώπινες σχέσεις εξακολουθεί να λέγεται το ίδιο δύσκολα, κι εκεί βρίσκεται η συνταγή επιτυχίας του συγκεκριμένου έργου.

Ερμηνεύω το ρόλο της ‘Άννας, μιας νεαρής κοπέλας που μόλις παντρεύτηκε και στο μήνα του μέλιτος ζητά από το σύζυγό της να δει τον Πάπα, οπότε και από  την άρνηση αυτής της της επιθυμίας  προκύπτει η όλη ιστορία. Είναι ένας πολύ ενδιαφέρον ρόλος μουσικά, απαιτεί έντονη ενέργεια πάνω στη σκηνή και ο συνδυασμός της υποκριτικής και του τραγουδιού ζητούν από  μένα ένα διαρκές παιχνίδισμα που κάνει αυτόν το ρόλο τόσο εξαιρετικά ευχάριστο και προκλητικό.

Μαρισία Παπαλεξίου

Η οπερέτα "Θέλω να δω τον Πάπα!" του Θ. Σακελλαρίδη, ανέβηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1920. Γνώρισε τεράστια επιτυχία και αγαπήθηκε πολύ από το αθηναϊκό κοινό και όχι μόνο! Τάραξε τα ήρεμα νερά της σοβαροφανούς εγχώριας κοινωνίας, προκάλεσε την αντίδραση του Βατικανού για προφανείς λόγους, ενώ το ομότιτλο τραγούδι -το σουξέ του έργου-, έγινε η αιτία ενός φόνου έξω από την Καθολική Εκκλησία του Πειραιά τον Δεκέμβριο του 1921. Όλο αυτό το σκάνδαλο που δημιουργήθηκε, οδήγησε αναγκαστικά στο να αλλάξει ο αρχικός τίτλος του προκειμένου να συνεχιστεί το ανέβασμα της παράστασης! 

Ο συνθέτης και λιμπρετίστας του έργου, αληθινός μετρ του είδους της οπερέτας, εμπνευσμένος από την φάρσα του γάλλου θεατρικού συγγραφέα Μωρίς Ενεκέν "Οικιακές χαρές", έφτιαξε μια κωμωδία καταστάσεων και χαρακτήρων η οποία σχολίαζε πολύ καυστικά τα ήθη και την επίφαση που υπάρχει στις ανθρώπινες σχέσεις της κοινωνίας και της εποχής του, με κέντρο τον γάμο. Αυτή η θεματολογία είναι ακριβώς και ο λόγος ο οποίος καθιστά την συγκεκριμένη οπερέτα διαχρονική και επίκαιρη. Σε έναν γάμο πολλές φορές άλλα ζητάμε, άλλα λέμε, άλλα εννοούμε και τελικά άλλα κάνουμε. Αυτό ίσχυε, ισχύει και θα ισχύει αιωνίως! Οι εποχές αλλάζουν όμως κάποια πράγματα μένουν αναλλοίωτα!

Και βεβαίως η μουσική! Η αριστοτεχνική ικανότητα του Σακελλαρίδη να συνδυάζει εύστοχες μελωδίες με υπαινικτικό κείμενο και μουσικό βάθος, βρίσκει εδώ τον απόλυτο ορισμό της! Δεν είναι τυχαίο το ότι το ομώνυμο τραγούδι (άρια της Άννας στην δεύτερη πράξη), είναι πασίγνωστο, έχει διασκευαστεί από καλλιτέχνες όλων των μουσικών ειδών και τραγουδιέται ακόμα και σήμερα από μικρούς και μεγάλους!

Ο ρόλος που καλούμαι να ερμηνεύσω είναι η "Ρίτα". Αρτίστα, πρώην αγαπημένη του κυρίου Βαρονά, κεντρικού χαρακτήρα του έργου, σύντομη περιπέτεια του Αδριανού, του γαμπρού του έργου, και κρυφός πόθος του κ. Λατρούδη, του πατέρα της νύφης! Πρόκειται για έναν στερεοτυπικό γυναικείο χαρακτήρα που εμφανίζεται πολύ συχνά στο είδος της οπερέτας (όπως αντίστοιχα η Πλουπλού στην "Κόρη της καταιγίδος", επίσης έργο του Θ. Σακελλαρίδη), ως ο ηθικός  αντίποδας της πρωταγωνίστριας. 

Η Ρίτα είναι καλλιτέχνης του θεάτρου, συνώνυμο δηλαδή της γυναίκας "ελαφρών ηθών", αν την δει κανείς πραγματικά τοποθετημένη στην εποχή της. Τέλεια υποψήφια για εξωσυζυγική σχέση, κάτι που εκείνον τον καιρό, εξυπακούεται ότι ήταν αποκλειστικά ανδρικό προνόμιο και μάλιστα κοινωνικά (σιωπηλά ή και όχι) απόλυτα αποδεκτό. Η αντίθεση του χαρακτήρα της με τους χαρακτήρες των άλλων γυναικών της ιστορίας είναι ξεκάθαρη, έχοντας επίκεντρο το ηθικό κομμάτι. Κάτι που επίσης εκμεταλλεύεται ο Σακελλαρίδης για τον καυστικό του σχολιασμό αν και όχι με ιδιαίτερα φεμινιστικό τρόπο. Ας μην ξεχνάμε όμως το πότε γράφτηκε το έργο.

Η Ρίτα είναι ίσως ο πιο ξεκάθαρος και τίμιος ρόλος της υπόθεσης, αν σκεφτεί κανείς την υποκρισία και την σοβαροφάνεια των υπολοίπων. Είναι αυτή που είναι, συνειδητοποιημένη και ρεαλίστρια, με απόλυτη επίγνωση της κατάστασης, έτοιμη να λειτουργήσει όπως έχει μάθει αλλά και να δείξει γεναιοδωρία και μεγαλοψυχία όταν χρειαστεί. Μπορώ να πω πως είναι ο καταλύτης του έργου. Η εμπλοκή της απειλεί ευθέως την ασφάλεια και την ακεραιότητα γάμου της Άννας με τον Αδριανό, και αυτό ακριβώς αυτό είναι που ωθεί την πρωταγωνίστρια να αλλάξει αποφάσεις και τελικά να ζήσουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.

Έχω την μεγάλη χαρά να συνεργάζομαι με την Νατάσα Τριανταφύλλη (σκηνοθέτη) όπως και με την Δήμητρα Μητροπούλου (βοηθό σκηνοθέτη και χορογράφο), σε μια υπέροχη δραματουργική προσέγγιση και απόδοση του έργου, η οποία τολμώ να πω, στο κομμάτι που με αφορά, ότι δικαιώνει και αποκαθιστά τον χαρακτήρα της Ρίτας, κάτι που με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Η δε ερμηνεία της παρτιτούρας, σβέλτη, λαμπερή, σπιρτόζικη αλλά και με βάθος στις πανέμορφες μελωδικές γραμμές του Θ. Σακελλαρίδη, πραγματοποιείται από τον Νίκο Βασίλειου, ο οποίος διευθύνει το εννεαμελές μουσικό σύνολο και για μια ακόμη φορά αποκρυπτογραφεί πολύ εύστοχα το νόημα του μουσικού κειμένου.

Δείτε όλες τις συναυλίες της εβδομάδας στον οδηγό μουσικής του "α".