Δύο συναυλίες με προγράμματα αμερικανικής κατά βάση μουσικής έδωσαν σε διάστημα μίας εβδομάδας πριν τις γιορτές οι Κρατικές Ορχήστρες Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Την αρχή έκανε η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ) με τη συναυλία υπό τον τίτλο "Urban", που δόθηκε στην Αίθουσα Τελετών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στις 30/11/2024, ανήμερα των εγκαινίων του υπερσύγχρονου μετρό της πόλης. Σε αυτά είχε συμμετάσχει και μικρότερο κλιμάκιο του συνόλου υπό τον αρχιμουσικό Βλαδίμηρο Συμεωνίδη. Με τη λειτουργία του μετρό συνδέθηκε και το πρόγραμμα της βραδινής συναυλίας, υπό την παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού, καθώς περιελάμβανε έργα που αναφέρονται με διάφορους τρόπους στην καθημερινότητα των ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις και στον αστικό τρόπο ζωής, την αστική νοοτροπία και κουλτούρα.
Η υπό τη διεύθυνση του Γάλλου αρχιμουσικού Μαρτέν Λεμπέλ βραδιά ξεκίνησε με τρεις ολιγόλεπτες συνθέσεις. Η θαυμάσια τρομπέτα του Δημήτρη Γκόγκα έδωσε το εναρκτήριο "λάκτισμα" στη "Fanfare for the common man" του Κόπλαντ, ιδανική ευκαιρία για χάλκινα και κρουστά ν’αναπτύξουν έναν εμβατηριακό βηματισμό παρέλασης, προσδίδοντας την κατάλληλη για το άνοιγμα μιας τέτοιας εκδήλωσης μεγαλοπρέπεια.
Ακολούθησε η εξίσου σύντομη φανφάρα "Short Ride in a Fast Machine" του Άνταμς, που περιέγραφε γλαφυρά τον τρόμο της εμπειρίας μια συναρπαστική βραδινής βόλτας με ένα γρήγορο σπορ αυτοκίνητο! Στην οριακής ηχοχωρητικότητας αίθουσα, η μετα-μινιμαλιστικής λογικής σύνθεση ήχησε αρκετά δραματική, λόγω των πληθωρικών ηχοχρωμάτων και της ευφάνταστης αξιοποίησης των κρουστών (Καραμούζη).
"Εξωτικά", ατμοσφαιρικά κρουστά έκαναν αισθητή την παρουσία τους και στην ταξιδιάρικη, πλην σύγχρονη τοκκάτα του Βίλλα-Λόμπος "Το μικρό τρένο της Καϊπίρα", που ολοκλήρωσε αυτό το ιδιαίτερο, πλην συνεκτικό τρίπτυχο μινιατούρων. Στο τελευταίο μέρος της 2ης από τις 9 "Bachianas Brasileiras" του, ο Βραζιλιάνος συνθέτης περιγράφει γλαφυρά τα όμορφα τοπία της χώρας του, όπως τα ατενίζει ένας ντόπιος, ταξιδεύοντας με τρένο.
Η συνέχεια ανήκε στην κοσμαγάπητη "Γαλάζια -ή ορθότερα, μελαγχολική- ραψωδία" (Rhapsody in blue) του Γκέρσουιν, που δόθηκε στη μεταγραφή για συμφωνική ορχήστρα του Γκροφέ. Από την εισαγωγική φράση του κλαρινέτου (του πολύπειρου Κοσμά Παπαδόπουλου στην τελευταία συναυλία της καριέρας του!) και μέχρι το φινάλε η 18λεπτη σύνθεση αποτελεί ένα ιδιότυπο όσο και γοητευτικό μείγμα τζαζ και συμφωνικής μουσικής, ρυθμού και μελωδικότητας. Αληθινό ευτύχημα υπήρξε η παρουσία ως σολίστ του Σίμον Τρπτσέσκι. Ο παγκοσμίως διάσημος πιανίστας από την γειτονική Βόρειο Μακεδονία, παλιός γνώριμος της ΚΟΘ, με την οποία συμπράττει επιτυχώς επί σειρά ετών (παραμένοντας, σημειωτέον, παντελώς άγνωστος στο αθηναϊκό κοινό!), διέθετε και την αίσθηση του σουίνγκ και το συνδυασμό δεξιοτεχνίας και πλαστικότητας που απαιτεί η παρτιτούρα. Το παίξιμό του υπήρξε πεντακάθαρο, με εύροη ανάπτυξη των διαφόρων μελωδικών θεμάτων, ενώ στην καντέντσα ενεργοποιήθηκε και η συμμετοχή του κοινού! Η εκτέλεση ευτύχησε και σε επίπεδο ορχήστρας, λόγω της ακριβέστατης και αδιάλειπτα υποστηρικτικής του σολίστ συνοδείας που διέπλασε ο Λεμπέλ.
Στις θερμότατες επευφημίες του κοινού και μετά από ένα σύντομο λογύδριο, ο 45χρονος Τρπτσέσκι αντιχάρισε, σε σταθερά τζαζίστικη διάθεση, και συνοδεία κοντραμπάσων, ντραμς και σαξοφώνου, ένα έξοχο "Take five" των Ντέσμοντ και Μπρούμπεκ.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με τους "Συμφωνικούς χορούς" από το "West Side Story", ένα αυτοτελές συμφωνικό έργο που συνέθεσε ο Μπέρνσταϊν πάνω σε αγαπημένα θέματα του θρυλικού μιούζικαλ. Όσο και αν η συγκεκριμένη ερμηνεία είχε έντονες συμφωνικές ποιότητες, που ανέδειξαν περισσότερο τα αμιγώς ορχηστρικά μέρη και τις μελωδίες από γνωστά τραγούδια του έργου (όπως τα "Somewhere" και "Maria"), ο λικνιστικός βηματισμός και κυρίως η ρυθμική σβελτάδα υπηρέτησαν άρτια και τα αμιγώς χορευτικά κομμάτια (μάμπο, τσα τσα, ρούμπα), στα οποία ξεχώρισαν ιδιαίτερα τα κρουστά και χάλκινα του συνόλου. Οι κορυφαίοι βιολιών (Σουσάμογλου), βιολοντσέλων (Σαΐτης) και κόρνων (Ελευθεριάδης) έλαμψαν στο "Somewhere", ενώ τα περίφημα έγχορδα της ΚΟΘ απογείωσαν -μαζί με το φλάουτο του Δημόπουλου- το "Maria".
Η εκτός προγράμματος πόλκα του Έντουαρντ Στράους "Bahn frei!", που επαναλήφθηκε λόγω του ενθουσιασμού του κοινού, αποτέλεσε ταιριαστό φινάλε μιας πολύ όμορφης συναυλίας.
Λίγες μέρες αργότερα (6/12/2024) έντονος αμερικανικός αέρας φύσησε και στη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής υπό τον αρχιμουσικό Μιχάλη Οικονόμου, που άνοιξε με το έργο με το οποίο …ολοκληρώθηκε αυτή της ΚΟΘ, τους "Συμφωνικούς χορούς" από το "West Side Story" του Μπέρνσταϊν. Η εκτέλεση υπήρξε εξίσου επιτυχημένη, ανεπίληπτη ρυθμικά, γενναιόδωρη μελωδικά, ωφελήθηκε δε πολύ από τα μαλακά και σβέλτα έγχορδα και τα έξοχα σόλι των κορυφαίων όλων των ορχηστρικών υποομάδων της ΚΟΑ, με ιδιαίτερη μνεία σε αυτά κόρνου και όμποε των Σίσκου και Βάμβα (στο "Somewhere") ή των κρουστών του Φαρμάκη. Αυτό που διαφοροποίησε τις δύο ερμηνείες ήταν οι γλαφυρότερες περιγραφικές αρετές της διεύθυνσης του Οικονόμου σε σχέση με αυτήν του -παραδόξως, πιο έμπειρου στην όπερα- Λεμπέλ, κυρίως όμως η εξαιρετική ακουστική της μεγαλύτερης αθηναϊκής αίθουσας, που επέτρεπε στη μουσική να ηχεί με λιγότερη αιχμηρότητα, μεγαλύτερη θέρμη και διαύγεια.
Ακολούθως, ο Στέφανος Νάσος έδωσε την πρώτη πανελλήνια εκτέλεση του 3ου Κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα του Άνταμς με τον τίτλο "Πρέπει ο διάβολος να έχει όλες τις καλές μελωδίες;" (2018). Στο ενδιαφέρον πλην άνισο και διόλου εύκολο έργο σε ένα ενιαίο μέρος (που αρθρώνεται, πάντως, σε τρεις διακριτές υποενότητες), εξαιρουμένου του ενδιάμεσου αργού, λυρικού τμήματος στο οποίο συμπορεύεται αβίαστα με την ορχήστρα, ο ρόλος του πιάνου είναι πρωταγωνιστικός. Τα δύο ακραία μέρη επιτάσσουν την αδιάλειπτη/αέναη παρουσία του, καλώντας το να αντιμετωπίσει όχι μόνο μία σταδιακά ολοένα και πιο τραχιά, πιο χρωματική γραφή (όπως π.χ. στο πρώτο μέρος με ήχους "ξεκούρδιστου" πιάνου ή στο τελευταίο με έντονους "ροκ"/σουίνγκ ρυθμούς), αλλά και μία άκρως ανταγωνιστική ορχήστρα. Η ενορχήστρωση είναι αρκετά πλούσια, άκρως δε ερεθιστική στο τελευταίο μέρος με αινιγματικές συνεισφορές των εγχόρδων, στριγκούς ήχους των ξύλινων και απρόσμενους τονισμούς των χάλκινων.
Για αυτήν την πρώτη ελληνική, ζωντανή ερμηνεία του κοντσέρτου δύσκολα θα μπορούσε κανείς να βρει καλύτερους συντελεστές. Πιανίστας με φιλέρευνο πνεύμα και στέρεη δεξιοτεχνική αρματωσιά, ο Νάσος αποκωδικοποίησε άρτια την στριφνή σολιστική γραφή, ενώ ο Οικονόμου φρόντισε να ελέγξει όσο το δυνατό καλύτερα τις ισορροπίες δυναμικής, ώστε να μην καλύπτεται υπέρμετρα ο πιανιστικός ήχος. Η ως συνήθως άριστη εποπτεία του μουσικού συντακτικού και τα καλά αντανακλαστικά της ΚΟΑ συνέβαλαν εξίσου στις συνολικά θετικές εντυπώσεις.
Εκτός προγράμματος, ο Νάσος προσέφερε το ερεθιστικό medley πάνω σε πασίγνωστα τραγούδια του …Μάικλ Τζάκσον, που συνέθεσε ο εκρηκτικός πιανίστας Πήτερ Μπενς.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με τις "Παραλλαγές αίνιγμα" του Έλγκαρ, εμβληματική σελίδα της αγγλικής μουσικής φιλολογίας, που ο Οικονόμου είχε αποδώσει εκπληκτικά, επικεφαλής της "δικής" του Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ, μόλις επτά μήνες νωρίτερα, στην ίδια αίθουσα. Εύλογα, γεννήθηκε απορία ως προς το αποτέλεσμα αυτής της -πιο "ευκαιριακής"- συνεργασίας με μια οπωσδήποτε ανώτερη ορχήστρα πάνω στο ίδιο έργο. Η απάντηση ήταν ίσως η …πληρέστερη εκτέλεση ενός συμφωνικού κομματιού που έχουμε ακούσει από οποιαδήποτε -ημεδαπή ή μη- ορχήστρα κατά την τρέχουσα καλλιτεχνική περίοδο!
Η ακρόαση επιβεβαίωσε την υποδειγματική σε τεχνικό επίπεδο μουσική διεύθυνση (ακρίβεια, κομψότητα, μεγάλη πλαστικότητα ταχυτήτων, λεπταίσθητες διακυμάνσεις δυναμικής) αλλά και τη σε βάθος κατανόηση της ιδιαίτερης δραματουργίας του σπονδυλωτής άρθρωσης έργου, δηλ. της γλαφυρής ανάδειξης με μουσικούς όρους αλλά και χιούμορ τόσο των χαρακτήρων (συγγενών ή φίλων του συνθέτη) που κρύβονται πίσω από καθεμία από τις 14 παραλλαγές όσο και των εναλλαγών διαθέσεων. Το όλο δε με πρωτόγνωρη ρευστότητα αφήγησης, χωρίς καμία υπόνοια "βικτωριανού" στόμφου!
Κυρίως όμως επιβεβαίωσε ότι η δεινότητα της ενορχήστρωσης φωτίζεται εντελέστερα από ένα σύνολο με τις ποιότητες της σημερινής ΚΟΑ: έγχορδα -υπό την Χατζηνικολάου- με γεμάτο, πλην διαυγή ήχο και εκφραστικότητα (που απογείωσαν το υποβλητικής μεγαλοπρέπειας Nimrod), ξύλινα άκρως φερέγγυα και γεμάτα χαρακτήρα (εκπληκτικά σόλι κλαρινέτου και φαγκότου των Γιαννάκα και Αλέξανδρου Οικονόμου), χάλκινα καλλιεπή, με αξιοζήλευτη ώσμωση στον ορχηστρικό καμβά. Εν ολίγοις, μια ευτυχής συμπόρευση που οδήγησε σε μία ερμηνεία αναφοράς!
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Στιγμιότυπο από την ερμηνεία της "Γαλάζιας -ή ορθότερα, μελαγχολικής- ραψωδίας" (Rhapsody in blue) του Γκέρσουιν από τον πιανίστα Σίμον Τρπτσέσκι και την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης υπό τον αρχιμουσικό Μαρτέν Λεμπέλ ("Αίθουσα Τελετών Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης", 30/11/2024) © Νίκος Ζησιάδης [Studio Dark Room]
