"Σαλό, 120 Μέρες στα Σόδομα": Οι πρωταγωνιστές της παράστασης μουσικού θεάτρου της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής μιλάνε στο "α" για τα πολλά πρόσωπα του φασισμού

Σε ένα από τα μεγάλα καλλιτεχνικά στοιχήματα της φετινής περιόδου, η Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ καλεί τον Άρη Μπινιάρη να παρουσιάσει την εν εξελίξει έρευνά του γύρω από το "Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα". Η παράσταση μουσικού θεάτρου, που θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρώτη από τις 10/2 και για είκοσι δύο παραστάσεις (έως 10/3), μεταφέρει σε ένα σύγχρονο πλαίσιο το ασφυκτικό και ζοφερό κλίμα των τελευταίων ημερών της φασιστικής Ιταλίας, αναδεικνύοντας τους επίκαιρους προβληματισμούς του αιρετικού σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Τη μετάφραση, τη δραματουργία και τη θεατρική διασκευή υπογράφουν ο Άρης Μπινιάρης και η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου. Το μουσικό σύμπαν του "Σαλό", το οποίο συνθέτουν επεξεργασμένα συνθεσάιζερ, εκκλησιαστικά όργανα, χροιές από τσέλο και βιόλα, φωνές και ηλεκτρονικά, υπογράφει ο Τζεφ Βάνγκερ. 

Στο ημιτελές χειρόγραφο "120 Μέρες στα Σόδομα" ο εμπνευστής του όρου "σαδισμός", Μαρκήσιος Ντε Σαντ, αφηγείται την "πιο ακάθαρτη ιστορία που γράφτηκε ποτέ". Το 1975, το αποκηρυγμένο μυθιστόρημά του μετατρέπεται στο όχημα με το οποίο ο Παζολίνι και ο σεναριογράφος Σέρτζο Τσίτι εκκινούν την ψυχοσεξουαλική διερεύνηση της φύσης του φασισμού που είναι το "Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα". Πρόκειται για το πρώτο μέρος της κινηματογραφικής "Τριλογίας του θανάτου" που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αφού ο σκηνοθέτης δολοφονήθηκε άγρια λίγες ημέρες πριν την πρεμιέρα της ταινίας του. Σε αυτήν, ο Παζολίνι μεταφέρει τη δράση της ιστορίας στη Δημοκρατία του Σαλό, ένα κρατίδιο-μαριονέτα της ναζιστικής Γερμανίας στην Ιταλία, τις τελευταίες ημέρες του φασιστικού καθεστώτος. Τρεις βαθμοφόροι φασίστες, ο Δούκας, ο Εξοχότατος και ο Υψηλότατος, μεταφέρουν εννιά αγόρια και εννιά κορίτσια σε μια βίλα-στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου οι νέοι υποβάλλονται σε ακραία σωματικά, σεξουαλικά και ψυχικά βασανιστήρια. Η κατάδυση στις ωμές σκηνές της εξόντωσης των νεκροζώντανων θυμάτων ξεκινά από τις τολμηρές ερωτικές διηγήσεις των Αφηγητριών (Ιωάννα Μαυρέα, Αγορίτσα Οικονόμου) που στοχεύουν στην ικανοποίηση των τριών ενορχηστρωτών.

Πρόκειται για μια ταινία πολύ δύσκολη, όχι μόνο ως προς την ερμηνεία των πολλαπλών αλληγορικών κειμένων της αλλά και για την αποστροφή που προκαλούν οι εικόνες της. Ο Κώστας Μπερικόπουλος (Εξοχότατος) θυμάται την πρώτη φορά που την είδε: "Ήμουν πολύ νέος όταν την είδα σε πρώτη προβολή στον κινηματογράφο Studio. H φρίκη που ένιωθα με έκανε να κλείνω τα μάτια και να μη μπορώ να δω κάποιες σκηνές. Πολλά χρόνια αργότερα την είδα ολόκληρη. Το τελευταίο διάστημα εν ονόματι της παράστασής μας την είδα αρκετές φορές. Εξακολουθώ να νιώθω την ίδια φρίκη".

Αν ο άνθρωπος είναι εν δυνάμει ικανός για τα πάντα, ο μόνος τρόπος να αποφύγει τα πιο αχρεία ένστικτα και τις διαστροφές του είναι μια θαρραλέα παραδοχή αυτής ακριβώς της αλήθειας. Τριάντα χρόνια μετά την πτώση του φασιστικού καθεστώτος, ο Παζολίνι τοποθετεί έναν καθρέφτη απέναντι στην κοινωνία, που αντί να θεραπεύεται από τις φρικωδίες του Β’ Παγκοσμίου γεννά το νεοφασισμό κι επιδίδεται στον βίαιο ανταγωνισμό. Όπως είπε χαρακτηριστικά: "Νομίζω ότι ο καταναλωτισμός χειραγωγεί και βιάζει τα σώματα εξίσου με το ναζισμό. Η ταινία μου αντιπροσωπεύει αυτήν τη δυσοίωνη σύμπτωση μεταξύ καταναλωτισμού και ναζισμού". 

Ο Μπινιάρης διαλέγει έναν άχρονο μη τόπο για να αποκρυσταλλώσει το φόβο του ολοκληρωτισμού, της απανθρωποποίησης, να ανιχνεύσει τις συγγένειες ανάμεσα στη βία που ασκεί στα ανθρώπινα σώματα ο φασισμός και ο καπιταλισμός και για να "δείξει την πολιτική διάσταση αυτής της τραγικής ιστορίας", όπως μας λέει η Ιωάννα Μαυρέα (Αφηγήτρια). "Ο φασισμός , όπως τουλάχιστον μας έχει δείξει η ιστορία, είναι αποτέλεσμα του φόβου. Δυστυχώς καθημερινά ερχόμαστε σε επαφή με καταστάσεις που γεννούν μέσα μας τον φόβο, όπως η εγκληματικότητα, ο πάσης φύσης ρατσισμός, η ανεργία, η κοινωνική παρακμή, η ηθική κατάρρευση. Λείπει ένα δίχτυ ασφαλείας", συνεχίζει η ηθοποιός. Η μεγαλύτερη πρόκληση για την ίδια είναι "το να συνειδητοποιήσεις και να δεχτείς ότι όλα αυτά προέρχονται από την ανθρώπινη φύση.

 Ο Γιάννης Κότσιφας (Δούκας) μιλάει επίσης για "ένα πολιτικό έργο που δείχνει με τον πιο σκληρό τρόπο πως οι εξουσιαστές "καταναλώνουν” άλλους ανθρώπους σαν να μην έχει καμία αξία η ζωή τους, δικαιολογώντας το μέσα από παράλογα μανιφέστα. Δεν μπορώ να πω πολλά για τη μεταφορά του έργου στη σκηνή. Περιμένω και την ανταπόκριση του κοινού για να το καταλάβω. Είναι μια θεατρική διασκευή που στηρίζεται αρκετά στην ταινία, αλλά όχι ολοκληρωτικά". Όλη η δράση τοποθετείται σε "ένα σκηνικό όπου διαδραματίζονται τα πάντα", αναφέρει ο Μπερικόπουλος. "[…] Η δουλειά που έχει γίνει στη σκηνική αφήγηση, με λόγο ή χωρίς λόγο, διηγείται την ιστορία χωρίς να προδίδει το νόημα, αυτό που λέει η ταινία". Για τον ηθοποιό, η αναμέτρηση με το ρόλο του Εξοχότατου δεν είναι καθόλου εύκολη. "Ήταν πρόκληση το να μπορώ να ερμηνεύσω ένα χαρακτήρα που δεν αγαπώ, που αντιπαθώ, που δεν του βρίσκω κανένα ελαφρυντικό ακόμα κι όταν σκέφτομαι ότι είναι βαθιά άρρωστος. Γιατί άρρωστος είναι! Θέλω να πιστεύω ότι θα βρούμε τρόπους να συνυπάρξουμε".

Για τον Ιερώνυμο Καλετσάνο (Υψηλότατος), το "Σαλό" είναι η επισήμανση "ότι, όταν τα καθεστώτα καταρρέουν, απελευθερώνουν όλη την κτηνωδία που κατοικεί εντός τους" κι αυτό καθιστά την ταινία, που απαγορεύεται μέχρι και σήμερα σε πολλές χώρες, αναγκαία αν όχι διαχρονική. Σημειώνει για την προσέγγιση του σκηνοθέτη: "Ο Άρης Μπινιάρης επέλεξε σοφά, κατά τη γνώμη μου, τη διαστολή συγκεκριμένων επεισοδίων και η κατάδυση στη φρίκη γίνεται με μια μη νατουραλιστική προσέγγιση". 

Salò: The Concert

Παράλληλα, ο Άρης Μπινιάρης επιμελείται το "Salò: The Concert", σε συνεργασία με καλλιτέχνες της ελληνικής ραπ σκηνής, που θα παρουσιαστεί μετά τις κυριακάτικες παραστάσεις, στις 18 και 25/2 και στις 3/3. Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: $ulee, BabyJ, EXPE, Gxhan, Half Quickie, IGNES, LADELE, OH6, Oxentra. Τη μουσική παραγωγή έχει αναλάβει ο Odydoze και την επιμέλεια των στίχων ο Σωτήρης Τζοβάρας.