© Daniel Wetzel
Αν και βρεθήκαμε με αφορμή τη συναυλία σου με τον Nik Bärtsch, θα ήθελα να ξεκινήσουμε από κάτι άλλο: μέσα στο 2023 σε είδαμε να γίνεσαι εξώφυλλο στο γαλλικό περιοδικό "Citizen Jazz". Κάτι διόλου συνηθισμένο για Έλληνες μουσικούς της δικής σου γενιάς...
Είναι μια αναγνώριση. Και ήρθε, μάλιστα, από μια χώρα με πολύ κλειστή τζαζ σκηνή. Στα φεστιβάλ της, δηλαδή, ένα 80% περίπου απ' όσους παίζουν είναι Γάλλοι και το άλλο 20% Αμερικάνοι ή, γενικά, τα μεγάλα ονόματα του χώρου. Επίσης, εφαρμόζουν και ποσόστωση γυναικών στους συμμετέχοντες: είναι κάτι που παίζει σημαντικό ρόλο εκεί.
Εδώ, βέβαια, μπορεί να ανοίξει μια μεγάλη κουβέντα, γιατί αγγίζουμε πράγματα σημερινά και ιδιαιτέρως επίκαιρα. Άλλωστε υπάρχει μια αληθινή ανάγκη που το δημιουργεί όλο αυτό, καθώς γίνονταν –και εξακολουθούν να γίνονται– τρελές αδικίες σε βάρος των γυναικών. Κι εγώ, όμως, θα ήθελα να με καλούν να παίξω επειδή με θεωρούν καλή μουσικό, όχι για να τηρηθεί ένα ποσοστό εκπροσώπησης.
Πάντως, ήταν σαφώς μια ικανοποίηση το εξώφυλλο στο "Citizen Jazz", γιατί συνοδεύτηκε και από συνέντευξή μου, αλλά και από μια κριτική στο άλμπουμ "Solo" (2023). Τώρα τελευταία, γενικότερα, έχουν αρχίσει και γράφονται πράγματα για μένα στον γαλλικό Τύπο. Ελπίζω ότι, κάποια στιγμή, θ' αρχίσω να παίζω και στα εκεί φεστιβάλ.
Και με τον Nik Bärtsch; Τι σχεδιάζετε να παρουσιάσετε στο πλαίσιο των "St Paul's Sessions" (Παρασκευή 26/1), στο Αμφιθέατρο "Ιωάννης Δεσποτόπουλος" του Ωδείου Αθηνών;
Θα παρουσιάσουμε ένα πρόγραμμα στηριγμένο σε κάποια κομμάτια δικά μου και σε κάποια κομμάτια του Nik, τα οποία έχουμε διαμορφώσει έτσι, ώστε να μπορούν να αποδίδονται από δύο πιάνα, λαμβάνοντας μια διαφορετική διάσταση. Δεν θα ακουστεί νέα μουσική, δηλαδή, είναι όλα προϋπάρχοντα. Και είναι ωραίο που θα μπορέσουμε να παίξουμε ακουστικά, χωρίς ενίσχυση, αφού η αίθουσα του αμφιθεάτρου προσφέρεται για κάτι τέτοιο: έχει σχεδιαστεί πολύ προσεγμένα.
Σιγά-σιγά, πάντως, ίσως φτιάξουμε και κάτι καινούριο μαζί. Υπάρχει αυτή η προοπτική, καθώς προχωρά η συνεργασία μας. Άλλωστε ταιριάζουμε με τον Nik, παρότι δεν έχουμε παίξει πολύ μαζί. Στα "St Paul's Sessions" θα είναι μόλις η τρίτη φορά: η πρώτη ήταν στο "Moods" της Ζυρίχης τον περσινό Φεβρουάριο και η δεύτερη στο Enjoy Jazz της Γερμανίας, τον Οκτώβρη. Είναι διάνοια, έχω μάθει τόσα πράγματα δίπλα του. Αλλά κι εκείνος το ίδιο λέει!
Πώς γνωριστήκατε, αλήθεια;
Ήξερα, φυσικά, τη δουλειά του προτού τον γνωρίσω. Οπότε επεδίωκα να τον δω και ζωντανά –κι έτσι πρωτοσυναντηθήκαμε, τελικά, ύστερα από μια συναυλία του. Μιλώντας μαζί του, έπειτα, βρήκα ότι, αν και μουσικά διαφέρουμε αρκετά, είχαμε αρκετά κοινά, κυρίως στο πώς βλέπουμε τη ροή μιας σόλο εμφάνισης και την ενέργεια που δημιουργείται γύρω της. Ο Nik, δηλαδή, βγαίνει και παίζει ένα πράγμα ενιαίο, δίχως να σταματά πουθενά, όπως κάνω κι εγώ. Έχει επίσης μια "ιστορία" την οποία λέει, υπάρχει η αίσθηση της συνέχειας. Όλα αυτά μου είναι κι εμένα πολύ οικεία.
Πέρυσι, τώρα, ήμασταν και οι δύο "Artists in Residence" στο Enjoy Jazz Festival, αλλά ξεχωριστά, καθένας με τα δικά του projects. Κάποια στιγμή, λοιπόν, ενώ δοκίμαζα κάτι, σκέφτηκα πόσο ενδιαφέρον θα γινόταν έαν έπαιζε ο Nik από πάνω. Και είπα, έτσι, να του το προτείνω. Το έκανα και μου απάντησε, "ναι, αμέ, είναι πολύ ωραία ιδέα".
Ίσως να έχετε κι άλλα κοινά με τον Nik, πάντως: είστε καλλιτέχνες που σας ακολουθεί μεν ένα τζαζ κοινό, όμως εσείς ανήκετε και δεν ανήκετε στον τζαζ χώρο...
Ισχύει, ναι. Άλλωστε και ο Nik έχει πίσω του κλασικές σπουδές, σαν και τις δικές μου. Όπως και ενδιαφέρον για ήχους που δεν εντάσσονται σε ό,τι ίσως θα λέγαμε "καθαρή τζαζ".
Υπήρξε κάτι που να σε δυσκόλεψε, όταν αρχίσατε να συνεργάζεστε;
Απολύτως τίποτα. Εντάξει, μπορεί να χρειαζόταν μια οργάνωση ως προς τον προγραμματισμό –πώς θα παίξουμε π.χ. τα κομμάτια, με ποια σειρά κτλ.– όμως δεν ήταν από τα projects στα οποία έπρεπε να προσπαθήσεις πολύ ώστε να επιτευχθεί το "μαζί". Όλα κύλησαν τόσο αβίαστα, τόσο φυσικά.
Και τι θα ξεχώριζες, απ' όσα έμαθες παίζοντας μαζί του;
Πιο πολύ, θα έλεγα, το πώς στέκεται ενεργειακά σε μια συναυλία. Δεν είναι τυχαίο κάτι τέτοιο, ασφαλώς, αφού ο Nik έχει και σπουδές φιλοσοφίας, έχει εντρυφήσει στο aikido, αλλά και στη γενικότερη Zen κουλτούρα της Ιαπωνίας.
Είναι κάτι μοναδικό, λοιπόν, να τον βλέπεις backstage πώς συγκεντρώνεται, πριν από μια ζωντανή εμφάνιση. Κι έχω κρατήσει εκείνο που μου είπε, ότι, μόλις βγούμε στη σκηνή, αρχίζουμε αμέσως και παίζουμε –δεν έχει, π.χ., φτιάχνω το σκαμνάκι του πιάνο και τέτοια. Αυτό, ξέρεις, είναι πολύ σημαντικό, για την ενέργεια με την οποία ξεκινάς μια συναυλία. Όχι μόνο για εμάς, τους καλλιτέχνες, μα και για το κοινό.
Τελευταία φορά που συναντηθήκαμε, πριν 5 χρόνια, θυμάμαι ότι μου είπες πως είχες έναν φάκελο στον οποίον ανά διαστήματα πρόσθετες πράγματα, με απώτερο στόχο να φτάσεις σε έναν προσωπικό δίσκο. Έτσι δημιουργήθηκε το "Solo";
Ναι, έγραφα κομμάτια για σόλο πιάνο, ενώ και οι κλασικές μου ρίζες βοηθούσαν σε κάτι τέτοιο, αφού, για να πάρω το δίπλωμα σολίστ λ.χ., έπρεπε να κάτσω να παίξω ένα ρεσιτάλ 2-2,5 ωρών μόνη μου. Εδώ, όμως, είχα κάτι διαφορετικό να αντιμετωπίσω, γιατί έπρεπε να παίξω τη δική μου μουσική. Είχα, λοιπόν, διάφορους ενδοιασμούς, γι' αυτό και άργησα να το κάνω.
Νομίζω ότι η καθοριστική στιγμή, που με έκανε να το αποφασίσω, ήταν λίγο πριν αρχίσει η πανδημία και τα lockdowns. Μου είχε τηλεφωνήσει ο Δημήτρης Τρίκας και με κάλεσε να πάω στο "Jazz in the City", το οποίο διατηρεί στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Εκεί, λοιπόν, θα κάναμε και τη συζήτηση, αλλά θα παρουσίαζα και κάποια κομμάτια live στο πιάνο –έτσι είναι η φόρμα της εκπομπής. Κι επειδή δεν το είχα ξανακάνει, να παίξω live για το ραδιόφωνο, δέχτηκα.
Κατόπιν, έστειλα το link της εκπομπής στον διευθυντή του Enjoy Jazz. Και του άρεσε τόσο πολύ, που μου είπε τελείωσε, πρέπει να έρθεις εδώ και να παίξεις έτσι, σόλο. Έγινε λοιπόν μια τέτοια συναυλία στο μουσείο Die Kunsthalle Mannheim, τον Οκτώβριο του 2020, η οποία πήγε εξαιρετικά. Έτσι κατάλαβα κι εγώ πόσο σημαντικό ήταν να μπορώ να παίζω και σόλο, πέρα από τα σχήματα με τα οποία εμφανιζόμουν έως τότε.
Θα τη χαρακτήριζες απελευθερωτική, επομένως, αυτή την εμπειρία του σόλο;
Ναι, είναι απελευθερωτική. Γιατί κάνεις ό,τι θέλεις. Μπορεί, ας πούμε, να έχεις φτιάξει ένα πρόγραμμα με τα όσα θα παίξεις σε μια συναυλία και στην πορεία να αλλάξεις γνώμη, εντελώς. Ε, δεν χρειάζεται να το πεις σε κανέναν και δεν θα το μάθει και κανείς! (γέλια) Ή μπορεί, στη διάρκεια του live, να σταματήσεις και να αρχίσεις να αυτοσχεδιάζεις, μέσα στις χορδές. Κανείς δεν θα σου πει τίποτα.
Δεν λέω, είναι και κάτι πολύ δύσκολο, αφού πρέπει να βγεις μόνος σου, με ένα μονάχα όργανο, κρατώντας την προσοχή του κοινού για 1 ή και 1,5 ώρα: αυτό είναι και φυσικά δύσκολο, μα και πνευματικά. Και όχι μόνο για τον καλλιτέχνη, μα και για τον ακροατή, που πρέπει να συγκεντρωθεί σε κάτι τέτοιο. Αλλά μεγαλώνει και την πρόκληση, ταυτόχρονα, όπως το βλέπω εγώ. Στα 3 χρόνια που το κάνω, μάλιστα, χρειάστηκε μερικές φορές να γίνει και μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Οπότε νομίζω ότι έχω "ψηθεί" αρκετά.
Άρα, αν σου έλεγαν τώρα να ξαναμπείς στο στούντιο για έναν ακόμα σόλο δίσκο, θα το έκανες;
Είναι μια σκέψη που την έχω κάνει κι εγώ αρκετές φορές, οπότε μπορώ να σου απαντήσω με σιγουριά: και αύριο εάν μου έλεγαν μπες στο στούντιο να γράψεις, θα το έκανα. Για το "Solo", άλλωστε, ηχογράφησα και πολλά κομμάτια τα οποία έπαιζα ήδη στις συναυλίες –πιο δομημένα, ασφαλώς, προσαρμοσμένα στο στούντιο περιβάλλον– ενώ είχα πει από την αρχή ότι θα άφηνα και περιθώριο για αυτοσχεδιαστικά πράγματα. Τα οποία βγήκαν, τελικά, τόσο ωραία, ώστε ο δίσκος αναδιαμορφώθηκε, με αποτέλεσμα να μείνει έξω υλικό ήδη έτοιμο. Μεγάλο ρόλο στο τι ακούει κανείς στο "Solo", λοιπόν, έπαιξε και η σειρά τοποθέτησης των κομματιών.
Ο δίσκος, εντωμεταξύ, κατάφερε και μπήκε σε αρκετές ευρωπαϊκές λίστες με τα καλύτερα του 2023. Αλλά η Αμερική εξακολουθεί και διαφεύγει, ε;
Ναι, σε γενικές γραμμές η Αμερική δεν έχει ανταποκριθεί, ακόμα. Όμως στα 500 άλμπουμ της χρονιάς που έβγαλε το "The 18th Annual Francis Davis Jazz Critics Poll" –μια διάσημη λίστα, για την οποία ψηφίζουν Αμερικανοί δημοσιογράφοι– το "Solο" βρέθηκε στο νούμερο 212. Οπότε θα δούμε τι επιφυλάσσει η συνέχεια.
Έχει να κάνει η πρόσβαση στην Αμερική και με το γεγονός ότι εξακολουθείς κι ανήκεις στο δυναμικό της Rattle, μιας δισκογραφικής που εδρεύει στη Νέα Ζηλανδία;
Οπωσδήποτε η Rattle είναι μια μικρή δισκογραφική. Προσέχει πολύ και τον κατάλογό της και την αισθητική των άλμπουμ που εκδίδει, μα τα μεγέθη της δεν έχουν αλλάξει, όπως δεν έχουν αλλάξει ούτε οι δυνατότητές της για διανομή. Γενικά, βέβαια, η ιστορία με τα label δεν είναι απλή. Τώρα, έχω σκεφτεί κι εγώ ότι το "Solo" θα είχε μεγαλύτερη προβολή, εάν είχε βγει από ευρωπαϊκή εταιρία. Ωστόσο δεν παραπονιέμαι, αισθάνομαι χαρούμενη με το πώς τα έχει πάει.
Από τις συναυλίες που είδες πρόσφατα, ποιες θα διάλεγες ως τις καλύτερες, για τη χρονιά που πέρασε;
Πάρα πολύ ωραία συναυλία από όσες είδα ήταν αυτή των The Comet Is Coming: φοβερή ενέργεια, μάλιστα δεν ήταν τόσο ο Shabaka Hutchings που έκανε τη διαφορά επί σκηνής, όσο ο Danalogue, ο οποίος χειριζόταν τα πλήκτρα κι έφτιαχνε τις λούπες.
Με εντυπωσίασε, επίσης, το "The Shape of Jazz to Come", μια tribute βραδιά στον Ornette Coleman, που είχε ως προεξάρχοντα τον γιο του Denardo, ο οποίος παίζει ντραμς. Όλοι όσοι τον συνόδευαν ήταν ένας κι ένας ως μουσικοί –φλάουτο, λ.χ., έπαιζε η Nicole Mitchell, ενώ εντυπωσιακός ήταν και ο νεαρός σαξοφωνίστας τους, ο Isaiah Collier. Από τα πολύ ανερχόμενα ονόματα.
Και ως τρίτη συναυλία θα διάλεγα εκείνη του Akira Sakata στο Enjoy Jazz, όπου εμφανίστηκε μαζί με τους Kazuhisa Uchihashi & Mani Neumeier. Απίστευτος και σε αυτή την ηλικία ο Sakata, ήταν μια φοβερή βραδιά.
Θα κυκλοφορήσεις νέα μουσική μέσα στο 2024; Τι πλάνα υπάρχουν;
Ναι, έρχεται ένα συνεργατικό άλμπουμ με τον Arve Henriksen, το οποίο έχει ήδη ηχογραφηθεί και πλέον δουλεύουμε πάνω στην συγκέντρωση του υλικού. Τον συνάντησα στο Bergamo Jazz Festival, είχα πάει για μια δική μου εμφάνιση και είδα ότι έπαιζε την επόμενη μέρα. Οπότε έμεινα να τον ακούσω, συναντηθήκαμε, μιλήσαμε κάμποση ώρα για μουσική και είπαμε να βρεθούμε να παίξουμε και μαζί. Μου αρέσει πολύ, τον θεωρώ έναν από τους πιο σημαντικούς βιρτουόζους του σήμερα και πιστεύω ότι θα τον μνημονεύουν και πολλά χρόνια μετά, ως σπουδαίο τρομπετίστα του 21ου αιώνα.
Τον περασμένο Σεπτέμβρη, τώρα, έπαιξα στο Βερολίνο με τον Amir ElSaffar, με το τρίο που έχει μαζί με τον Ole Mathisen και τον Tomas Fujiwara: ήμουν απλά καλεσμένη, μα πήγε τόσο καλά, που τώρα έχει μετονομάσει το σχήμα σε Amir ElSaffar New Quartet! Την επόμενη του live ηχογραφήσαμε και μαζί, οπότε προέκυψε ένας δίσκος, ο οποίος θα κυκλοφορήσει κι αυτός μέσα στο 2024. Κάποια στιγμή, τώρα, στόχος είναι να βγει κι ένας δίσκος με τους Hemera –το νέο μου διεθνές τρίο με τον Michele Rabbia και τον Daniele Roccato– αλλά δεν ξέρω αν θα γίνει σύντομα.
Κάτι ιδιαίτερο, τέλος, απ' όσα πρόκειται να συμβούν φέτος είναι ότι με προσκάλεσαν να παίξω στο "MAMA JAZ" τον Απρίλιο: ένα ετήσιο φεστιβάλ που διεξάγεται στον Μαυρίκιο, το νησί στον Ινδικό Ωκεανό. Με βρήκαν από μόνοι τους, πιστεύω ότι θα είναι μια πραγματικά ξεχωριστή εμπειρία.
Ξεκινήσαμε να κουβεντιάζουμε από ένα εξώφυλλο, οπότε ας κλείσουμε με μία ακόμα διάκριση, αφού μέσα στο 2023 σε είδαμε να παίρνεις το Βραβείο Τεχνών & Πολιτισμού της Greek International Women Awards...
Ήταν κι αυτή μια αναγνώριση, ναι, την οποία δεν περίμενα. Με βρήκαν εκείνοι, δηλαδή. Πήγαμε δε στην απονομή δίχως να ξέρουμε τα αποτελέσματα, ανακοινώθηκαν επί τόπου, οπότε η έκπληξή μου ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Εκεί, επίσης, είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω ότι υπήρχαν άτομα υψηλού επιπέδου στις υποψηφιότητες. Και δεν μιλάω μόνο για τη δική μου κατηγορία, η Αλεξάνδρα Τουρούτογλου, λ.χ., η οποία κέρδισε το Βραβείο Επιστήμης & Τεχνολογίας, είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Νευρολογίας στο Χάρβαρντ κι έχει κάνει μια πολύ εξειδικευμένη μελέτη για το Αλτζχάιμερ.
Διαβάστε Επίσης
