Μια σειρά σημαντικών εκδηλώσεων στα μέσα του Νοέμβρη έκαναν τη Θεσσαλονίκη το μουσικό κέντρο της χώρας. Αν το επιτυχημένο "Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής" που διοργανώνεται εκεί επί εξαετία επαναλαμβάνεται τα τελευταία δύο χρόνια και στην Αθήνα, η συμπρωτεύουσα και το τοπικό Μέγαρο Μουσικής μπορούν να υπερηφανεύονται για ακόμη δύο μείζονα μοναδικά γεγονότα. Το πρώτο ήταν το ρεσιτάλ της Ελίνας Γκαράντσα, μίας από τις διασημότερες λυρικές σταρ της εποχής μας, το δεύτερο ήταν η φιλοξενία για δεύτερη συνεχή χρονιά του φεστιβάλ "Odessa Classics", το οποίο -λόγω πολέμου- δεν μπορεί να διοργανωθεί στην ιστορική πόλη της Ουκρανίας.
Στις 11 Νοεμβρίου η Γκαράντσα έδωσε ένα πολύ ενδιαφέρον οπερατικό ρεσιτάλ με έντονο γαλλικό άρωμα, συνοδευόμενη από την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης υπό τον Βρετανό αρχιμουσικό (και σύζυγό της) Κάρελ Μαρκ Σισόν.
Παρότι σχεδόν αποκλειστικά αφιερωμένο στο γαλλικό ρομαντισμό, το πρώτο μέρος ξεκίνησε με αποσπάσματα από ρωσικές όπερες. Μετά από μία προσεγμένη από πλευράς ρυθμού και δυναμικών απόδοση της άκρως δεξιοτεχνικής εισαγωγής στην όπερα του Γκλίνκα "Ρουσλάνος και Λουντμίλα", ακούσθηκε η άρια της Ιωάννας της Λωρραίνης από την σπάνια παρουσιαζόμενη όπερα του Τσαϊκόφσκι "Η Παρθένος της Ορλεάνης". Την μουσικοδραματικά θαυμάσια ερμηνεία οριοθέτησαν η ομορφιά ενός ηχοχρώματος που διατηρεί τη νεανική φρεσκάδα του και η φροντισμένη άρθρωση της ρωσικής γλώσσας.
Η εντυπωσιακής ομορφιάς και παραστήματος Λετονή μεσόφωνος διέθετε την ιδανική φωνητική και σκηνική αρματωσιά για να αποδώσει εξίσου πειστικά την πρώτη άρια της Δαλιδάς από την όπερα του Σαιν-Σανς "Σαμψών και Δαλιδά" αλλά και αυτήν της Μπαλκίς από την ακόμη σπανιότερα παιζόμενη όπερα του Γκουνώ "Η βασίλισσα του Σαβά". Βέβαια, στην τελευταία η απόδοση του αδόμενου λόγου υπήρξε εξαιρετικά θολή σε σχέση με την άρια της Δαλιδάς, ρόλο που έχει επανειλημμένα ερμηνεύσει, και σκηνικά, χωρίς, πάντως, να καταφέρει να μεταδώσει τον διάχυτο αισθησιασμό του.
Εμβόλιμα η ΚΟΘ απέδωσε συναρπαστικά τον "Διαλογισμό" από την όπερα "Θαΐς" του Μασνέ και τον "Βακχικό χορό" από το "Σαμψών και Δαλιδά", επιβεβαιώνοντας ότι ξαναβρίσκει την φόρμα της. Η επιβεβαίωση δεν χρειαζόταν για τα φημισμένα έγχορδά της, που διαθέτουν τον μακράν πιο ευγενή και καλλιεργημένο ήχο σε σχέση με τα άλλα ορχηστρικά σύνολα της χώρας, ή τον εκλεκτό εξάρχοντα βιολιστή Αντώνη Σουσάμογλου που έλαμψε -χωρίς καμία διάθεση εντυπωσιασμού- στον "Διαλογισμό" με το μοναδικής στοχαστικότητας και απλότητας παίξιμο και τον σπάνιας ομορφιάς και ορθοτονίας ήχο του. Αφορά κυρίως τα πνευστά, και δη τα ξύλινα, που ήχησαν ιδιαιτέρως καλλιεπή στην "Bacchanale" με κορυφαίους τους Δημήτρη Καλπαξίδη (όμποε) και Όθωνα Γκόγκα (φλάουτο). Στα χάλκινα πνευστά (και δη την υποομάδα των κόρνων) υπάρχουν ακόμη περιθώρια βελτίωσης.
Μετά το διάλειμμα η βραδιά συνεχίσθηκε με τρία διάσημα ισπανικά πάσο ντόμπλε (των Μαρκίνα, Λόπε και Πενέλλα) που αναδείχθηκαν με τη δέουσα χορευτική διάθεση από την ρυθμικά ακριβέστατη μπαγκέτα του -εξοικειωμένου με το ισπανικό ιδίωμα λόγω καταγωγής από το Γιβραλτάρ και θητείας, ως κύριος διευθυντής, στη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Γκραν Κανάρια- Σισόν.
Ακολούθως, προσφέρθηκε μια χορταστική εναλλαγή ορχηστρικών και φωνητικών αποσπασμάτων από την δημοφιλέστατη "Κάρμεν" του Μπιζέ, της οποίας η Γκαράντσα αποτελεί μία από τις πλέον διακεκριμένες ερμηνεύτριες παγκοσμίως. Για μία ακόμη φορά επιβεβαιώθηκε ότι ο συγκεκριμένος ρόλος ταιριάζει πολύ περισσότερο στη φωνή παρά στο ταμπεραμέντο της. Καθώς η Κάρμεν της είναι -απολύτως ευπρόσδεκτα- πολύ λιγότερο μια φλογερή τσιγγάνα απ’ό,τι μια δυναμική, ελεύθερη γυναίκα, προέβαλαν μάλλον ατυχείς κάποιες παλιομοδίτικες σκηνικές υπερβολές και μανιερισμοί! Κρατάει σίγουρα κανείς το πολύ καλό τραγούδι και την ακρόαση της σπάνιας αρχικής -αν και όχι ιδιαίτερα αξιομνημόνευτης- εκδοχής του τμήματος "Ο έρωτας είναι παιδί του δρόμου" ["L’amour est enfant de Bohème") από την χαμπανέρα της Α’ πράξης. Κρατάει ακόμη την πολύ καλή ορχηστρική συνοδεία που εκμαίευσε με ιδιαίτερη φροντίδα ο Σισόν από την ΚΟΘ και τα θαυμάσια σόλι του συνόλου των ξύλινων πνευστών της στα διάφορα ιντερλούδια.
Το όλο ρεσιτάλ έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής από το κοινό που κατέκλυσε την μεγάλη αίθουσα του ΜΜΘ (με αξιοσημείωτη παρουσία πολλών Αθηναίων φιλόμουσων που μετέβησαν εκεί). Ολοκληρώθηκε δε εκτός προγράμματος με μια θαυμάσια ερμηνεία του "Τραγουδιού του φυλακισμένου" ["Carceleras”] από την θαρθουέλα του Τσαπί "Οι Κόρες του Ζεβεδαίου", αλλά και με ακόμη δύο, μάλλον αμήχανα ανκόρ: τα διάσημα τραγούδια "Γρανάδα" (του Μεξικανού Λάρα) και "Μαρεκιάρε" (του Ιταλού Τόστι), που απαιτούν για τη δικαίωσή τους …φωνή τενόρου και μεσογειακή εξωστρέφεια!
Λίγες μέρες αργότερα, μεταξύ 14-20 Νοεμβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης φιλοξενήθηκε για δεύτερη χρονιά το "Odessa Classics", ένα διεθνούς εμβέλειας φεστιβάλ κλασικής μουσικής, που διοργάνωσε το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης (γενική επιμέλεια: Γεώργιος-Ιούλιος Παπαδόπουλος) σε συνεργασία με την ΚΟΘ και τον ΟΜΜΘ. Το υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του καταξιωμένου Ουκρανού πιανίστα Αλεξέι Μποτβίνοφ φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού σαν μία απόδειξη πολιτιστικής αλληλεγγύης προς τον ουκρανικό λαό και ιδιαίτερα προς την Οδησσό, πόλη με βαθύτατους ιστορικούς δεσμούς με τη χώρα μας. Τα έσοδα των πέντε συναυλιών, στις οποίες συμμετείχαν διακεκριμένοι ξένοι και Έλληνες μουσικοί, θα διατεθούν για την στήριξη των πληγέντων του πολέμου στην χώρα.
Στις 14/11, παρακολουθήσαμε στην αίθουσα "Αιμίλιος Ριάδης" του Μεγάρου Μουσικής την εναρκτήρια φεστιβαλική εκδήλωση, ένα συναρπαστικό ρεσιτάλ του διάσημου βιολιστή Ντάνιελ Χόουπ (ενός πολίτη του κόσμου, αφού γεννήθηκε στη Νότια Αφρική, μεγάλωσε στη Βρετανία και είναι κάτοχος ιρλανδικής και γερμανικής ιθαγένειας!) υπό την πιανιστική συνοδεία του Μποτβίνοφ.
Αρχικά ακούσθηκε το σύντομο "Νανούρισμα" του Ουκρανού Σιλβέστροφ, το οποίο αποδόθηκε με μοναδική απλότητα και τρυφερότητα φραστικής. Ακολούθησε η 1η "Σονάτα για βιολί και πιάνο" του Σνίτκε, ένα πρωτότυπο έργο του 1963 που απορρίφθηκε από τη λογοκρισία της πρώην ΕΣΣΔ. Σε αυτό ο γερμανικής καταγωγής Σοβιετικός συνθέτης κάνει ήδη θαυμαστή χρήση των πολυστυλιστικών επιρροών, από σειραϊσμό και πειραγμένα φολκλορικά θέματα, μέχρι επιρροές από Σοστακόβιτς (το 2ο Τρίο του με πιάνο) αλλά και την …μεξικανική "Κουκαράτσα"! Η ερμηνεία υπήρξε εξαιρετική λόγω της ώσμωσης μεταξύ του ανεπίληπτης ορθοτονίας ήχου και της σκανδαλιστικής δεξιοτεχνίας του Χόουπ με τη διαφύλαξη και τονισμό του αυτόνομου και ισότιμου ρόλου του πιάνου του Μποτβίνοφ.
Την ατμόσφαιρα αποφόρτισε στη συνέχεια το γνωστό κομμάτι "Spiegel im Spiegel" του Περτ, αντιπροσωπευτικό του ιερού μινιμαλισμού. Και εδώ γοήτευσαν αφενός η στέρεη τεχνική όσο και η λιτής κατάνυξης έκφραση και νηφαλιότητα του συναισθήματος του βιολιστή, αφετέρου οι κρυστάλλινης καθαρότητας νότες του πιανίστα, που -εν είδει ισοκρατήματος- ηχούσαν σαν σταγόνες βροχής.
Διαφορετική αισθητική διέθετε η "Φαντασία Σουίτα [Phantasy Suite] 1803", παραγγελία του "Beethovenhaus" της Βόννης στο σύγχρονο Αμερικανό συνθέτη Τζέϊκ Χέγκι. To έργο αντλεί έμπνευση από την residency του Μπετόβεν στο ιστορικό "Theater an der Wien" το 1803, όπου και συνέθεσε την περίφημη σονάτα "Κρώυτσερ", με πρώτο ερμηνευτή τον Μπριτζγουώτερ. Εύλογα δεν λείπουν αναφορές στον Μπετόβεν αλλά και τη βιεννέζικη μουσική. Η αρχικά κλασικού στίγματος γραφή του πρώτου μέρους γίνεται σταδιακά πιο ατμοσφαιρική και ευφάνταστη, ενώ το δεύτερο μέρος ήχησε περισσότερο λυρικό. Παρά την άρτια εκτέλεση και την ποιότητα της γραφής, η σε λογική συμπιλήματος σουίτα έδειχνε συχνά να στερείται συνοχής.
Μετά την έναρξη με ένα κομμάτι Ουκρανού συνθέτη, η βραδιά ολοκληρώθηκε με την "Σονάτα για βιολί και πιάνο" του Βρετανού Έλγκαρ. Ο 50χρονος Χόουπ ανέδειξε την δραματουργία του μάλλον εσωστρεφούς διάθεσης έργου με πρωτοφανή ένταση, φορτισμένο συναίσθημα, παίξιμο μοναδικού legato και εκπληκτική αφηγηματική δεινότητα, την οποία "χρωμάτισε" το αρκετά ανταγωνιστικό παίξιμο του Μποτβίνοφ.
Στη θερμότατη υποδοχή του θεσσαλονικιώτικου κοινού, οι δύο μουσικοί αντιχάρισαν τα σύντομα "Τάνγκο" και "Πόλκα" του Σνίτκε, διασκευές για βιολί και πιάνο αποσπασμάτων μουσικής του για κινηματογραφικές ταινίες, αλλά και την συγκινητική "Μελωδία" του Ουκρανού Σκόρυκ.
Σημειωτέον ότι αμφότερες οι εκδηλώσεις διοργανώθηκαν με σπάνιο επαγγελματισμό με τη σύμπραξη της εταιρείας "Arte Atene", αθόρυβου όσο και ουσιαστικού στυλοβάτη των μουσικών δρώμενων ανά την ..επικράτεια!
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Η μεσόφωνος Ελίνα Γκαράντσα, ο αρχιμουσικός Κάρελ Μαρκ Σισόν και η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης επευφημούνται από το κοινό του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης μετά το πέρας του ρεσιτάλ όπερας της 11/11 © Αμάντα Πρωτίδου
