Ο δίσκος "Voodoo Cello" (2021), για τον οποίον εξακολουθείς να περιοδεύεις, αντιπροσωπεύει, πιστεύω, ένα νέο επίπεδο αυτοπεποίθησης για τη μουσική σου και τις τραγουδιστικές σου δυνάμεις. Συμφωνείς;
Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ με αυτές ακριβώς τις λέξεις, αλλά μου αρέσει το "νέα αυτοπεποίθηση". Συμφωνώ. Υποθέτω ότι το "Voodoo Cello" ήρθε ως αποτέλεσμα μιας πορείας στην οποία στοχάστηκα καλύτερα πάνω σε δυο-τρία πράγματα, καθώς είναι το τρίτο άλμπουμ της καριέρας μου και πλέον βρίσκομαι κοντά στα 45, έχοντας αποκτήσει και δύο παιδιά στο μεταξύ. Γενικά, λοιπόν, εμπιστεύομαι περισσότερο τον εαυτό μου, οπότε, ναι, αισθάνομαι και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο πώς δουλεύω. Σίγουρα, για παράδειγμα, παίρνω πια περισσότερα ρίσκα όταν τραγουδάω.
Άρα τι θα έλεγες ότι συνεισφέρει περισσότερο στην καλλιτεχνική εξέλιξη; Είναι η ηλικία; Η εμπειρία που αποκτάς στην πορεία; Ή, ίσως, η μητρότητα;
Νομίζω ότι είναι όλα μαζί, αφού το ένα κάπως φέρνει το άλλο. Η μητρότητα, για παράδειγμα, έρχεται καθώς μεγαλώνεις κι έχει να κάνει και με το αν νιώθεις γενικά πιο έμπειρα απέναντι στη ζωή. Απόκτησα το πρώτο μου παιδί στα 36, που από πολλούς θεωρείται αργά, κοντά, χρονικά, στο δισκογραφικό μου ντεμπούτο και στην πρώτη μου μεγάλου μεγέθους περιοδεία. Οπότε όλα αυτά ήρθαν αλυσιδωτά. Πρέπει να πω, πάντως, ότι, αν βιώσεις την εμπειρία μιας γέννας, μετά αισθάνεσαι πως μπορείς να καταφέρεις τα πάντα!
Και πρακτικά; Πώς συμβιβάζονται οι εκτενείς παγκόσμιες περιοδείες με το μεγάλωμα μιας οικογένειας;
Άκουγα παλιά που λέγανε ότι, όταν έχεις μικρά παιδιά, χρειάζεσαι ένα ολόκληρο χωριό για να τα μεγαλώσεις. Αλλά δεν το καταλάβαινα πριν το ζήσω. Πρακτικά, όμως, αυτό ακριβώς ισχύει όταν προσπαθείς να συμβιβάσεις τις ανάγκες μιας παγκόσμιας περιοδείας με μια νέα οικογένεια. Στη δική μου περίπτωση, λοιπόν, το "χωριό" απαρτίζεται από τη μητέρα μου, η οποία άφησε τις Κομόρες –από όπου καταγόμαστε– ώστε να βρίσκεται σταθερά στο πλευρό μου, αλλά και από τις αδερφές μου, που βοηθάνε κι εκείνες πολύ. Δεν είναι εύκολο, πάντως μέχρι στιγμής δεν έχουν παραπονεθεί! (γέλια)
Ξέρεις, στην Ελλάδα οι Κομόρες φαντάζουν σαν μια εξωτική χώρα στον Ινδικό Ωκεανό, μα ουσιαστικά δεν ξέρουμε τίποτα γι' αυτές. Πώς είναι η ζωή εκεί;
Πρόκειται για ένα αρχιπέλαγος νησιών, βασικά, με το μεγαλύτερο, το Ngazidja, να είναι ηφαιστειογενές. Από εκεί έρχεται η οικογένειά μου. Είναι ένα όμορφο νησί, που δεν το ξέρει πολύς κόσμος κι αυτό είναι καλό, γιατί έχει αποφύγει τις υπερβολές του τουρισμού. Παραμένει ένα γαλήνιο μέρος.
Όμως η οικονομία δεν είναι σε καλή κατάσταση, οπότε πολλοί νέοι ψάχνουν ευκαιρίες να φύγουν για την Ευρώπη –κυρίως για τη Γαλλία. Με στεναχωρεί κάθε φορά που πηγαίνω και βλέπω όλο και πιο λίγο κόσμο στα χωριά. Γιατί είναι ένας τόπος με πλούσια ιστορία, άρα, αν δεν έχεις πια νέο πληθυσμό, ο οποίος θα πάρει τη σκυτάλη των παλιών παραδόσεων, πού θα οδηγηθείς; Δεν είναι αυτό το τέλος ενός έθνους;
Το φαγητό, πάντως, είναι φανταστικό, καθώς στις Κομόρες μπορείς πραγματικά να φυτέψεις τα πάντα. Βοηθάει και το κλίμα, το οποίο είναι ξηρό και θερμό στα βόρεια, μα υγρό και πιο δροσερό στα νότια. Επίσης, τα νησιά θεωρούνται ένα από τα καλύτερα μέρη στον πλανήτη για καταδύσεις, ενώ εκεί κατοικεί και το παλιότερο ψάρι στον κόσμο: ο κοιλάκανθος, που έχει επιβιώσει από τους προϊστορικούς καιρούς. Όσο μεγαλώνω, αγαπώ τις Κομόρες όλο και περισσότερο. Και προσπαθώ να το μεταδώσω και στα παιδιά μου αυτό.
Πόσο σημαντική είναι, λοιπόν, η πολιτιστική κληρονομιά που έρχεται με μια τέτοια καταγωγή; Θα παρουσίαζες μουσική από τις Κομόρες σε μια δική σου δουλειά;
Το έχω στο μυαλό μου εδώ και κάποιον καιρό. Δεν θα έκανα βέβαια ένα ολόκληρο άλμπουμ με τραγούδια από τις Κομόρες, δεν σκέφτομαι κάτι τέτοιο. Όμως με ενδιαφέρει να δω αν γίνεται να ανακατέψω τον τοπικό ήχο με τα όσα κάνω. Άλλωστε δεν θα μπορούσα να ασχοληθώ με την παραδοσιακή μουσική αυτή καθαυτή: αποτελεί μεν κομμάτι του ποια είμαι, μα ταυτόχρονα είμαι κι ένα προϊόν της Γαλλίας, αφού εδώ γεννήθηκα και μεγάλωσα, ενώ στην όλη εξίσωση έχουν προστεθεί και τα όσα αποκόμισα από τα ταξίδια μου. Ψάχνω, λοιπόν, για πιο ειλικρινείς ισορροπίες.
Πάντως η πολιτιστική κληρονομιά που κουβαλάω από εκεί είναι ιδιαίτερα σημαντική, με έχει επηρεάσει και με τρόπους που δεν συνειδητοποιούσα μικρότερη. Ας πούμε, έχουμε μια πολύ ισχυρή τραγουδιστική κουλτούρα στις Κομόρες: όλοι τραγουδάνε, από παιδιά, οπότε ήρθε και για μένα ως κάτι πολύ φυσικό. Αυτή τη στιγμή, να φανταστείς, όλα τα έφηβα κορίτσια στην οικογένειά μου τραγουδούν –και μάλιστα καλύτερα από μένα! (γέλια)
Αλήθεια, πώς κι αποφάσισες να ξανάρθεις στην Ελλάδα μόλις έναν χρόνο μετά τη συναυλία σου στην Αθήνα; Κάποιοι, ξέρεις, θα έλεγαν ότι αυτό συνιστά ρίσκο...
Ναι, αντιλαμβάνομαι γιατί μπορεί να το πει κανείς αυτό. Αλλά εγώ αισθάνομαι πολύ οικεία στην Αθήνα, οπότε από τη στιγμή που μου ζητήθηκε να ξαναπαίξω, δεν υπήρχε περίπτωση να μην έρθω. Η καριέρα μου άνθισε χάρη στην Ελλάδα, οπότε υπάρχει μια πιο προσωπική σχέση με τη χώρα σας, ενώ κι ένας από τους πιο αγαπημένους μου φίλους εδώ στη Γαλλία είναι Έλληνας.
Το λέω πάντα στις συνεντεύξεις, όταν έχω την ευκαιρία, πόσα χρωστάω στο ελληνικό κοινό: πολλοί δεν το ξέρουν, όμως ήταν στην Ελλάδα που πρωτογεύτηκα τι σημαίνει να έχεις μια νούμερο 1 επιτυχία, καθώς το "You Will Never Know" (2011) όχι μόνο έπιασε κορυφή στη χώρα σας, μα έμεινε εκεί και για 100 μέρες –κάτι που μάθαμε αφού είχε συμβεί. Δίχως προώθηση, δίχως τίποτα σε μάρκετινγκ, δίχως καν να έχουμε Instagram. Μάλιστα, νομίζω ότι η αποδοχή που γνώρισε στη συνέχεια στην Ιταλία ή στην Πολωνία οφείλεται σε ανθρώπους που ήρθαν για καλοκαιρινές διακοπές στην Ελλάδα, άκουσαν εκεί το τραγούδι κι έπειτα το μετέφεραν στους τόπους τους.
Η επιλογή των τραγουδιών που διασκευάστηκαν στο "Voodoo Cello" ήταν αρκετά τολμηρή. Πώς αποφάσισες ποια θα αποτελούσαν μέρος του τελικού εγχειρήματος;
Το πήγα με την καρδιά. Από την αρχή που αποφάσισα να κάνω ένα άλμπουμ διασκευών, δηλαδή, ήξερα ότι θα τραγουδούσα το "Total Eclipse Of The Heart" της Bonnie Tyler –και ήξερα και πώς θα το προσέγγιζα. Στο πρώτο στάδιο, από εκεί και πέρα, έμεινα μάλλον στην ασφάλεια επιλογών που μου ήταν γνώριμες και αγαπητές από τα παιδικά και τα εφηβικά μου χρόνια. Κατόπιν, όμως, αποφάσισα να ανοίξω περισσότερο το φάσμα, οπότε συμπεριέλαβα και πιο σύγχρονα κομμάτια, κυρίως όσα διέθεταν ένα στιχουργικό μήνυμα με το οποίο μπορώ να επικοινωνήσω.
Γενικά, προσπάθησα να τραγουδήσω σαν να ήμουν εγώ η δημιουργός του συγκεντρωμένου υλικού. Γι' αυτό και λέω ότι από τα τρία στούντιο άλμπουμ μου, είναι το "Voodoo Cello" που λέει περισσότερα για το ποια είμαι: τα πιο πολλά από όσα διάλεξα να διασκευάσω είναι εκείνα που γέννησαν μέσα μου την ανάγκη να γίνω τραγουδίστρια. Κάτι που το ήθελα από τα 7 μου χρόνια, άσχετα αν άργησα να βρω την αυτοπεποίθηση ή τις ευκαιρίες για να το κάνω.
Μπορεί να μην έκανα μαθήματα μουσικής, μπορεί να μην ήξερα να παίζω κάποιο όργανο, όμως είχα το ραδιόφωνο και τους ήχους από αυτά τα τραγούδια, στα οποία και πάντα κατέφευγα για παρηγοριά. Φυσικά, υπήρξαν και κομμάτια που ήθελα μεν να τα πω, μα καθώς τα δοκιμάζαμε είδα ότι δεν ταίριαζαν καθόλου στη φωνή μου.
Κι από όσα ταίριαξαν; Ποιο αποδείχθηκε ως το σκληρότερο καρύδι;
Το "Wild World". Ήταν σαφώς το πιο δύσκολο, χρειάστηκε δηλαδή να κάνουμε 4 δοκιμαστικά και ήμουν πια έτοιμη να το αφήσω και να προχωρήσω σε κάτι άλλο, θεωρώντας ότι δεν μπορώ να το πω. Μάλιστα, πίσω από το πώς τα κατάφερα, τελικά, υπάρχει και μια αστεία ιστορία.
Το άκουγα δηλαδή μια μέρα στο σπίτι, σκεπτόμενη διάφορες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, όταν ήρθε η μητέρα μου και είπε "α, βλέπω αποφάσισες να πεις στα αγγλικά αυτό το παλιό κομοριανό τραγούδι;". Μάνα, όχι, της απαντώ εγώ γελώντας, αγγλικό είναι το τραγούδι –και μάλιστα του Cat Stevens, ενός πολύ διάσημου δημιουργού. Όμως εκείνη επέμενε, ότι είναι από τις Κομόρες.
Αποφάσισα λοιπόν να το ψάξω και κατάλαβα ότι γύρω στα 40 χρόνια πριν, όταν η μητέρα μου ήταν στα πρώιμα 20 της, ένας Κομοριανός τραγουδιστής είχε κάνει μια διασκευή στη γλώσσα μας, η οποία έγινε μεγάλη επιτυχία στο εθνικό ραδιόφωνο –σε σημείο που πολλοί νόμιζαν ότι ήταν δικό του κομμάτι. Μετά, όμως, άρχισαν τα δύσκολα, καθώς δεν γινόταν να το εντοπίσω πουθενά για να το ακούσω.
Τελικά φτάσαμε και στον άνθρωπο που το είχε τραγουδήσει, ο οποίος μου εξήγησε ότι ποτέ δεν το ηχογράφησε: ήταν καλεσμένος σε μια εκπομπή και το είπε εκεί, επί τόπου, σαν αυτοσχεδιασμό. Παρ' όλα αυτά, από την όλη διαδικασία, μου ήρθε η ιδέα να το δοκιμάσω κι εγώ στα κομοριανά, με τη βοήθεια της μητέρας μου και μιας ξαδέρφης, που μιλάνε τη γλώσσα καλύτερα. Κι αμέσως ένιωσα κάτι να αλλάζει: βρήκα πώς μπορούσα να το πλησιάσω.
Ωραία ιστορία! Αλλά με κάνει να αναρωτιέμαι: ποιο είναι το σημείο όπου νιώθεις ότι ένα τραγούδι γίνεται όντως δικό σου;
Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση, σε ευχαριστώ... Έχω απαντήσει σε τόσα χαζά πράγματα σε διάφορες συνεντεύξεις, κανείς δεν έχει ρωτήσει ποτέ κάτι τέτοιο! Νομίζω ότι νιώθω πως ένα τραγούδι γίνεται δικό μου όταν αρχίζω κι ακούω κάτι διαφορετικό σε σύγκριση με το πρωτότυπο. Το οποίο να παραμένει σύμφυτο με το πνεύμα του, μα να μην είναι και υποδεέστερο της αρχικής εντύπωσης.
Ένα παράδειγμα είναι το "Wonderful Life". Πολλοί το θεωρούν ως χαρούμενο τραγούδι, μένοντας στους χαρακτηριστικούς στίχους του ρεφρέν. Πάντα, όμως, ένιωθα ακούγοντας τον Black ότι υπάρχει και θλίψη πίσω από αυτή τη φράση. Προσπάθησα να τη βρω, λοιπόν, όταν έκατσα να το διασκευάσω. Και αισθάνθηκα ότι μπορώ να το κάνω όταν κατάφερα να μεταδώσω με τη φωνή μου το κάτι πιο σκοτεινό και μελαγχολικό της σύνθεσης. Να πω, άρα, κάτι διαφορετικό, σε σύγκριση με εκείνη.
Οι "Voodoo Cello" συναυλίες, εντωμεταξύ, βασίζονται και στο οπτικό κομμάτι, ως παραστάσεις με χορευτικά, σκηνοθεσία και ρούχα ειδικά σχεδιασμένα για την περίσταση. Δίνεται η εντύπωση, έτσι, ότι αναδύεσαι ως ιέρεια ανάμεσα στα τσέλα, ότι εκπροσωπείς μια θηλυκή δύναμη, με έναν αρκετά αρχέγονο τρόπο. Υπάρχει εδώ κάποια δήλωση για τη θέση των γυναικών στην εποχή μας;
Στην αρχική κεντρική ιδέα υπάρχει η έννοια μιας ιέρειας βουντού, η οποία πορεύεται προς το φως, γι' αυτό και η παράσταση ξεκινά από το σκοτάδι. Είναι μια ακολουθία με διάφορα νοήματα, γιατί και η διαδρομή της γέννησής μας είναι παρόμοια, αφού ουσιαστικά βγαίνουμε στο φως του κόσμου μέσα από το σκοτάδι της μήτρας. Παράλληλα, όμως, λειτουργεί και σε συνάφεια με τους καιρούς μας, τώρα ειδικά που μας περιστοιχίζουν πάλι διάφοροι πόλεμοι, θυμίζοντάς μας ότι εδώ όπου βρισκόμαστε δεν είναι πάντα ευχάριστα.
Από τη δική μου πλευρά, πάντως, δεν υπάρχει η πρόθεση να εκπροσωπήσω κάποια θηλυκή δύναμη ή να μιλήσω συνειδητά, μέσω της παράστασης, για τη σύγχρονη θέση των γυναικών. Είμαι απλά αυτή που είμαι. Αλλά κατανοώ τι λες, πώς μπορεί δηλαδή να αποτιμηθεί ό,τι εκπέμπεται πάνω στη σκηνή. Γιατί ζούμε σε μια μεταβατική εποχή: παλιές, ισχυρές αντιλήψεις μοιάζουν πια να κρέμονται από όλο και λεπτότερες κλωστές, ενώ παράλληλα αρνούνται το κλίμα αλλαγής που όλο και μεγαλώνει. Σίγουρα οι γυναίκες ηγούμαστε της πορείας προς ένα διαφορετικό μέλλον. Άλλωστε είμαστε γεννήτορες της Ανθρωπότητας, οπότε γιατί να μην πηγάσει από μας μια καλύτερη, πιο συνειδητοποιημένη Ανθρωπότητα;
Το 2017, σε μια ομιλία στα βραβεία "Victoires de la Musique", στη Γαλλία, έθιξες τις υποχρεώσεις των καλλιτεχνών απέναντι στο αύριο. Πιστεύεις ότι η τέχνη αποτελεί δύναμη για έναν καλύτερο κόσμο;
Το πιστεύω. Η τέχνη είναι εδώ για να αντιμετωπίσουμε τον κόσμο και για να μπορέσουμε να τον κοιτάξουμε με διάφορους τρόπους. Παράλληλα, όμως, η τέχνη βοηθά να κάνουμε το ίδιο και με τους εαυτούς μας. Γίνεται λοιπόν ένας μεσάζοντας, ο οποίος μας ωθεί προς μια ενισχυμένη κατανόηση, γιατί διαθέτει πολλές όψεις: άλλοτε αποτυπώνεται βίαιη, άλλοτε μας ανοίγει τα μάτια, άλλοτε παρηγορεί, μερικές φορές μπορεί να είναι και απλώς ανόητη ή χαζοχαρούμενη. Όπως ακριβώς κι εμείς στις καθημερινότητές μας. Οι καλλιτέχνες, λοιπόν, ως πρέσβεις όλων αυτών των ιδιοτήτων, οφείλουμε να λειτουργούμε και λίγο ως ιεραποστόλοι. Αλλιώς, εγώ τουλάχιστον θεωρώ ότι κάτι δεν κατανοούμε για τη φύση της τέχνης.
Και μετά τη συναυλία της Τετάρτης 25/10 στο "Christmas Theater"; Πώς σκοπεύεις να πορευτείς;
Μετά την Αθήνα, απομένει να ολοκληρωθεί η "Voodoo Cello" περιοδεία με μερικές ακόμα ευρωπαϊκές συναυλίες. Βρίσκομαι στον δρόμο κοντά 3 χρόνια πια, ενώ στην αρχή το πλάνο ήταν για μια σύντομη τουρνέ. Αλλά δεν το μετανιώνω: την απόλαυσα την όλη εμπειρία, νιώθω μάλιστα ότι απόκτησα μια καινούρια οικογένεια χάρη στους μουσικούς και στους τεχνικούς που με συνοδεύουν. Σίγουρα, πάντως, είναι καιρός για ένα γερό διάλειμμα. Καινούριο άλμπουμ δεν μπορώ να προβλέψω αυτή τη στιγμή πότε θα βγει, ωστόσο ήδη δουλεύω πάνω σε νέα τραγούδια. Για την ώρα, αναζητώ τον ήχο που θέλω να έχει η επόμενη δουλειά μου.
Διαβάστε Επίσης
