H "Στρέλλα" του συνθέτη Μιχάλη Παρασκάκη

Η κινηματογραφική ιστορία της Στρέλλας, όπως τη γνωρίσαμε μέσα από το σενάριο των Πάνου Κούτρα και Παναγιώτη Ευαγγελίδη στην ομώνυμη ταινία, επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Η αιχμηρή όπερα δωματίου, σε μουσική Μιχάλη Παρασκάκη, ζωντανεύει για δεύτερη χρονιά μέσα από την ανατρεπτική σκηνοθετική ματιά του Γιώργου Κουτλή (18/10 έως 4/11). Στην πολυσυζητημένη παραγωγή, σε λιμπρέτο Αλεξάνδρας Κ* και μουσική διεύθυνση Κωνσταντίνου Τερζάκη, πρωταγωνιστούν τρεις διεμφυλικές καλλιτέχνιδες: η Λέττα Κάππα στον ομώνυμο ρόλο, η Ιωάννα Ζαμ-Πέτρου στο ρόλο της Μαίρης και η Βικτωρία Τσιτουρίδου-Μάγια ως Βίλμα.

"Ήταν μεγάλη χαρά και τιμή να γράψω μια όπερα για την ΕΛΣ κι ακόμα μεγαλύτερη όταν η ιδέα για τη "Στρέλλα" αγκαλιάστηκε από τον κ. Κουμεντάκη με ενθουσιασμό" αναφέρει ο Μιχάλης Παρασκάκης στο "α", με αφορμή την αναβίωση της οπερατικής "Στρέλλας" στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Αξιοποιώντας τους κώδικες της "νέας" μουσικής, ο δραστήριος συνθέτης ανέλαβε το στοίχημα να συνθέσει μια μουσική φρέσκια που περικλείει μέσα της τον ρεαλισμό του κινηματογραφικού έργου· "με τον Πάνο Κούτρα συζητήσαμε για τη μεταφορά της "Στρέλλας" σε όπερα κι η ιδέα τού φάνηκε εξαιρετική. Δεν έγινε όμως συζήτηση για το είδος της μουσικής ή πώς θα την αντιμετωπίσω. Δεν είχε ποτέ τέτοιες απαιτήσεις ελέγχου ή αξιολόγησης ο Πάνος". 

"Το σενάριο είναι τόσο δυνατό που δε χρειάζεται να το ντύσουμε με κάτι παραπάνω από αυτό που ήδη είναι"

"Με την Αλεξάνδρα Κ* συμφωνήσαμε από την αρχή ότι το σενάριο, οι διάλογοι δε χρειάζονται πολλές αλλαγές, ήταν ήδη σχεδόν έτοιμο ακόμα και για όπερα – στη μορφή βέβαια που την ήθελα, όχι για μια όπερα βερισμού. Έμενε να αποφασίσουμε τι κρατάμε και τι προσαρμόζουμε, ώστε να μείνουν οι πλούσιοι χυμοί του έργου". Με την ίδια σύμπνοια εργάστηκαν και με τον Γιώργο Κουτλή: "από την αρχή υπήρχε σύμπνοια για το πως θέλουμε να βγει το έργο, όπως το να έχει μια φυσικότητα αλλά κι έναν μαγικό ρεαλισμό όπως η ταινία, ενώ ταυτόχρονα να μην εκτροχιαστεί από camp υπερβολές κι εντυπωσιασμούς, να χάσει το κέντρο βάρους. Είχαμε κι οι δύο την πίστη ότι το σενάριο είναι τόσο δυνατό που δε χρειάζεται να το ντύσουμε με κάτι παραπάνω από αυτό που ήδη είναι”. 

Για τον Παρασκάκη, η "Στρέλλα" είναι ήδη, κατά κάποιον τρόπο, μια κινηματογραφική όπερα: "εμπεριέχει όλα εκείνα τα στοιχεία του δράματος που υπάρχουν συνήθως στην όπερα, αποκαλύπτοντάς τα όμως μέσα από τη ζωή σημερινών, περιθωριοποιημένων διεμφυλικών ηρωίδων και ηρώων, καθιστώντας την πιο επίκαιρη από ποτέ. Ακροβατώντας στον πυρήνα του αρχαίου μύθου, με αναφορές σε άλλες ταινίες, στο μουσικό θέατρο και σε πραγματικές ή φανταστικές ηρωίδες, η ταινία ξεπερνά ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά ταμπού με μια σχεδόν αφοπλιστική ειλικρίνεια. Το μόνο που μένει, λοιπόν, είναι η κινητήριος δύναμη του δράματος να γίνει η μουσική", σημειώνει ο συνθέτης. 

Η μεγαλύτερη πρόκληση που κλήθηκε να αντιμετωπίσει σε αυτή την ανάθεση ήταν η αναμέτρηση με το είδος της όπερας καθαυτό· "το να καταφέρω να μείνω πιστός σε αυτό που μου είπε η ταινία όταν την πρωτοείδα, ενώ ταυτόχρονα να την επανερμηνεύσω μουσικά, να φτιάξω τη δική μου εκδοχή ενός έργου που θαυμάζω. Και ταυτόχρονα να γράψω μια όπερα, ένα είδος με το οποίο είμαι πολύ αμφίθυμος", αναφέρεις χαρακτηριστικά. "Είναι τελείως διαφορετική η λειτουργία και το βάρος της μουσικής σε μια ταινία και σε μια όπερα. Δε θα ήταν σοφό εκ μέρους μου να προσπαθήσω να αναπαράγω στην όπερα ό,τι καταφέρνει η μουσική στην ταινία”.

"Όταν ξεκίνησε η ομολογουμένως δύσκολη αυτή περίοδος είχα σχεδιάσει και γράψει το έργο σε μεγάλο βαθμό. Τη Λέττα τη βρήκαμε Νοέμβριο μετά τις ακροάσεις. Το έργο πια είχε γραφτεί. Δεν άλλαξα τη γραφή μου σε αυτό το διάστημα, αλλιώς θα έβγαινε ένα έργο Φρανκεστάιν"

Λίγες παραγωγές έχουν συζητηθεί τόσο πριν την πρεμιέρα τους όσο η "Στρέλλα" της Εναλλακτικής κι αυτό γιατί, με αφορμή την αρχική επιλογή του βαρύτονου Γιώργου Ιατρού (Νίνα Νάη) στον ομώνυμο ρόλο, άνοιξε ένας τεράστιος διάλογος για την τρανς ορατότητα. Τα όσα ακολούθησαν είναι γνωστά αλλά πώς η κατάσταση που δημιουργήθηκε επηρέασε τη δημιουργική διαδικασία αλλά και την τελική μορφή της σύνθεσης; "Όταν ξεκίνησε η ομολογουμένως δύσκολη αυτή περίοδος, ήταν Σεπτέμβριος νομίζω, είχα σχεδιάσει και γράψει το έργο σε μεγάλο βαθμό. Επιπλέον, τη Λέττα τη βρήκαμε Νοέμβριο – καλά θυμάμαι; - μετά τις ακροάσεις, το έργο πια είχε γραφτεί. Δεν άλλαξα τη γραφή μου σε αυτό το διάστημα, αλλιώς θα έβγαινε ένα έργο Φρανκεστάιν. Αυτό που σίγουρα άλλαξε ήταν ο τρόπος εκτέλεσης ο οποίος είναι ένα μίγμα όπερας με μουσικό θέατρο". 

Για τον ομώνυμο πρωταγωνιστικό ρόλο επιλέχθηκε η Λέττα Κάππα, η οποία δεν είναι μια λυρική τραγουδίστρια. Η ίδια μας εξηγούσε πριν λίγους μήνες ότι ο ρόλος στάθηκε μια πρόκληση για την ίδια. "Ο πρωταγωνιστικός ρόλος είχε ήδη γραφτεί. Και είχε γραφτεί για επαγγελματία λυρικό τραγουδιστή, με έναν βαθμό δυσκολίας που ακόμα και γι’ αυτόν ήταν πρόκληση", εξηγεί ο συνθέτης. "Αν ήταν ανάθεση μουσικού θεάτρου θα το είχα αντιμετωπίσει διαφορετικά, ήταν όμως ανάθεση όπερας. Παρόλα αυτά, λόγω της μουσικής γραφής των φωνών που πλησιάζουν την ομιλία κι εφαρμόζοντας λύσεις μουσικού-θεάτρου, θεωρώ ότι το μίγμα λειτουργεί άψογα. Κι η Λέττα κάνει εξαιρετική δουλειά".

Λίγα λόγια για τον Μιχάλη Παρασκάκη

Αρχικά σπούδασε γραφικές τέχνες και ασχολήθηκε με τα εικαστικά, ενώ παράλληλα μάθαινε πιάνο και ακορντεόν. Αργότερα αφιερώθηκε στη μουσική, αρχίζοντας μαθήματα με τον Κώστα Βαρότση. Συνέχισε στο Βασιλικό Ωδείο της Χάγης, όπου σπούδασε σύνθεση με τους Γιάννη Κυριακίδη, Μαρτάιν Πάντινγκ, Κορνέλις ντε Μποντ, Πέτερ Αντριάανς, ενώ έκανε μαθήματα επίσης με τους Κλάους Λανγκ, Μαρκ Άντρε, Κρίστιαν Βολφ. Το 2017 το έργο του Κάμα παίχτηκε από το σύνολο Κλανγκφόρουμ Βιέννης και τον Έννο Πόππε στο Φεστιβάλ Ιμπούλς της Αυστρίας. Έχει συνεργαστεί με μουσικούς και μουσικά σύνολα όπως ΑSKO|Schönberg, Nieuw, Μπας Βήγκερς, Slagwek Den Haag (Ολλανδία), Nikel, Κρασιμίρ Στέρεφ (Αυστρία), Momenta Quartet (ΗΠΑ), dissonArt ensemble (Ελλάδα), ενώ η μουσική του έχει φιλοξενηθεί σε φεστιβάλ και χώρους όπως Φεστιβάλ MATA Νέας Υόρκης, φεστιβάλ κινηματογράφου Sounds of Silence, Μουζικχμπάου Άμστερνταμ, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση.