Καιρό είχαμε να δούμε τόσο ασφυκτικά γεμάτο το Ηρώδειο, όπως τις προάλλες (15/6), με αφορμή τη μοναδική συναυλία που έδωσαν, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, ο Θεόδωρος Κουρεντζής και η νέα του ορχήστρα "Ουτοπία" με την 3η Συμφωνία του Μάλερ. Το sold-out είχε συμβεί από τις πρώτες κιόλας μέρες ανακοίνωσης του φετινού φεστιβαλικού προγράμματος – δείγμα, αν μη τι άλλο, της εκμαυλιστικής γοητείας που ο 51χρονος αρχιμουσικός ασκεί και στο ελληνικό κοινό, όχι υποχρεωτικά μόνο σ’αυτό των παραδοσιακών φιλόμουσων.
Παρά την αδιαμφισβήτητη διεθνή προβολή του, η πορεία του Κουρεντζή στα ευρωπαϊκά μουσικά πράγματα βρίσκεται σ’ένα μεταίχμιο, το οποίο ελάχιστα προβάλλεται στη χώρα μας. Οι πρόσφατες συνεντεύξεις του σε αθηναϊκά media έδιναν έμφαση είτε στις γνωστές προσωπικές (πνευματικές/φιλοσοφικές/αισθητικές) του αναζητήσεις/τοποθετήσεις είτε στην πρώτη "φεστιβαλική" εμφάνιση στο ιστορικό Ωδείο (στο Φεστιβάλ -αλλά στο Μέγαρο Μουσικής και την Πειραιώς 260- πρωτοεμφανίσθηκε ο Κουρεντζής επί Λούκου τον Ιούνιο του 2007, ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους πρωτοεμφανίσθηκε και στο Ηρώδειο, διευθύνοντας το οπερατικό γκαλά που διοργάνωσε τότε η Βάσω Παπαντωνίου με την Εταιρεία για την Ακαδημία Λυρικής Τέχνης "Μαρία Κάλλας").
Ουδείς λόγος για την αμφιλεγόμενη στάση του σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, που του στοιχίζει τον σταδιακό "εξοστρακισμό" από ευρωπαϊκούς μουσικούς θεσμούς (πλην του Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ). Για πολλούς στη γηραιά ήπειρο, ο από σειρά ετών εγκατεστημένος στη Ρωσία και κάτοχος και της ρωσικής ιθαγένειας αρχιμουσικός οφείλει να ελέγχεται με την ίδια αυστηρότητα, όπως και οι υπόλοιποι Ρώσοι μουσικοί, για τη στάση του(ς) έναντι του καθεστώτος Πούτιν.
Κατά πολλούς, μάλιστα, και το νέο καλλιτεχνικό εγχείρημα ίδρυσης της "Ουτοπίας" (μιας ορχήστρας ανεξάρτητης από καθιερωμένους θεσμούς και οργανισμούς, επιχορηγούμενης από ιδιωτικούς φορείς, που θέτει ως στόχο την αναζήτηση της ουσίας των μουσικών έργων) εντάσσεται σε μια προσπάθεια του αντισυμβατικού αρχιμουσικού να "επανενταχθεί" στην ευρωπαϊκή μουσική ζωή μέσω άλλων, εκτός Ρωσίας σχημάτων.
Η "Ουτοπία" ξεκίνησε την πορεία της τον Οκτώβρη του 2022, ενώ φέτος και από τις αρχές του μήνα αναμετράται συναυλιακά με την 3η Συμφωνία του Μάλερ, ένα από τα συναρπαστικότερα αριστουργήματα του ώριμου Ρομαντισμού που απηχεί την όλη κοσμοαντίληψη του συνθέτη. Της πρόσφατης αθηναϊκής εμφάνισης προηγήθηκαν τρεις συναυλίες σε εμβληματικές ευρωπαϊκές αίθουσες, όπως το βιεννέζικο "Konzerthaus" και η βερολινέζικη "Philharmonie", που άφησαν ανάμικτες εντυπώσεις.
Οι σχεδόν 5.000 θεατές που κατέκλυσαν το Ωδείο Ηρώδου Αττικού αισθάνονταν, πάντως, ότι ήταν παρόντες στο μουσικό γεγονός του καλοκαιριού, έδειχναν δε τον ενθουσιασμό τους με ποικίλους τρόπους και έμφαση στα social media!
Οι ήχοι κινητών τηλεφώνων λίγο μετά τα πρώτα μέτρα της Συμφωνίας ανάγκασαν τον Κουρεντζή να απευθύνει αυστηρή παράκληση και ...να τα ξαναπαίξει! Το κοινό, βέβαια, δεν απέφυγε στη συνέχεια, να χειροκροτεί μετά από το πέρας κάθε μέρους του 100λεπτης διάρκειας έργου, επιβεβαιώνοντας μία κακή συναυλιακή συνήθεια που έγινε ιδιαίτερα αισθητή καθ’ όλη τη διάρκεια της φετινής σαιζόν και πρέπει ν’ αντιμετωπισθεί γρήγορα και ευφάνταστα από τους κάθε λογής υπευθύνους.
Επί της ουσίας, τι ακούσαμε το δροσερό βράδυ της 15ης Ιουνίου στη συναυλία που διεκόπη για ελάχιστα λεπτά κατόπιν σύντομης μπόρας μετά το τέλος του δεύτερου μέρους (όταν μερικοί μουσικοί των εγχόρδων έσπευσαν να αποχωρήσουν από τη σκηνή για να προστατεύσουν τα ιστορικής αξίας όργανά τους);
Κατ’ αρχάς, μία πολύ καλή, πλην ετερόκλητη πολυεθνική ορχήστρα απαρτιζόμενη κατά 70% από νέους και κατά 30% από πιο έμπειρους μουσικούς διαφόρων συνόλων. Παρά την έλλειψη σαφούς και ομοιογενούς ηχητικής ταυτότητας, κάποιες ομάδες ξεχώρισαν ιδιαίτερα, όπως τα ξύλινα (με κορυφαίο τον ημέτερο κλαρινετίστα της ΚΟΑ Σπύρο Μουρίκη!), τα έγχορδα και κάποιες υποομάδες των χάλκινων (τρομπόνια, τρομπέτες).
Εν συνεχεία, μια ερμηνεία που πρέπει να αποτιμηθεί, λαμβάνοντας υπ’όψη την άχαρη, ξηρή ακουστική του ρωμαϊκού κοίλου. Αυτή εξέθεσε τις όποιες ορχηστρικές αστάθειες (όπως αυτές των κόρνων) ιδίως στο εκτενέστατο εναρκτήριο μέρος με την ανήσυχη δραματουργία (μια περιγραφή του ξυπνήματος της φύσης). Σ’αυτήν οφειλόταν και ο μάλλον αβαρής -ορχηστρικά και εκφραστικά- αντίκτυπος του ιδίου μέρους: εύκολα φαντάζεται κανείς με πόση ένταση θα ακουγόταν η θυελλώδης, γεμάτη αντιθέσεις (δυναμικής, ταχυτήτων) και πάθος διεύθυνση του Κουρεντζή σέ κλειστή αίθουσα συναυλιών! Σε κάθε περίπτωση, εν προκειμένω έμεινε μόνο μία εξαιρετικά αναλυτική προσέγγιση, που εστίαζε πρωτίστως και με κάποια διάθεση εντυπωσιασμού -και με τη συνδρομή διαφόρων "εφέ"- στην ανάδειξη λεπτομερειών της γραφής σε βάρος της ροής της μουσικής και της συνοχής της αφήγησης.
Ελέω των συχνά ποιητικών συνεισφορών των ξύλινων, τα πράγματα κύλησαν πολύ καλύτερα στο τρυφερό μενουέτο αλλά και στο πιο περιπετειώδες σκερτσάντο (με το προσεγμένο νοσταλγικό αριόζο ταχυδρομικού κόρνου από την πλάγια είσοδο της σκηνής).
Μετά το σύντομο διάλειμμα λόγω βροχής, η ερμηνεία απογειώθηκε, ιδίως στα 3 τελευταία μέρη. Τα εύροα, όχι υπερβολικά αργά τέμπι του Κουρεντζή επέτρεπαν διαρκώς στη μουσική να ρέει και να αναπνέει, αναδεικνύοντας το συναισθηματικό της φορτίο. Η διάφανη ενορχήστρωση του 4ου μέρους (έξοχα σόλι αγγλικού κόρνου και όμποε!) προβλήθηκε υπέροχα, ενώ συνάρπασαν η θερμή φωνή και η λαγαρή άρθρωση της Γερμανίδας μεσοφώνου Βήμπκε Λέμκουλ στο νιτσεϊκό νυχτερινό τραγούδι.
Εξίσου επιτυχημένα λειτούργησε και το επόμενο φωνητικό (5ο) μέρος, ένας παρηγορητικός ύμνος στον οποίο η σολίστ συνομίλησε με την έξοχη Χορωδία Γυναικών της Ακαδημίας Τραγουδιού της Βιέννης, το νεανικό ηχόχρωμα της οποίας αιφνιδίασε ευχάριστα σε σχέση με αυτό της χορωδίας Ροζάρτε, που ήχησε λιγότερο "παιδική" (και μάλιστα αγοριών!) απ’ όσο απαιτεί ο συνθέτης.
Αποκορύφωμα της βραδιάς στάθηκε το εκτενές, καταληκτικό Αντάτζιο, ένα από τα πιο συγκλονιστικά κομμάτια "απόλυτης" μουσικής. Αυτός ο ορχηστρικός ύμνος στη δημιουργική δύναμη της αγάπης αποδόθηκε με απόλυτα εστιασμένο, γεμάτο ήχο και ευγένεια από τα έγχορδα αλλά και σαφή αφηγηματική ευφράδεια, οδηγώντας στην τελική λύτρωση …και αποθέωση του κοινού!
Φεύγοντας από το Ηρώδειο, αναρωτιόμασταν πόσο διαφορετικά θα ηχούσε αυτή η -αρκετά ισορροπημένη στα ιδιότυπης ποιητικής, λυρικά και δραματικά της στοιχεία- εκτέλεση σ’έναν κλειστό χώρο και ποια ήταν η συγκινησιακή της δύναμη. Αυτό το τελευταίο αποτελεί, βέβαια, ένα καθαρά υποκειμενικό ζήτημα για κάθε ακροατή. Εν τέλει, όποιαν άποψη κι αν έχει κανείς για τον Κουρεντζή και τις ερμηνευτικές του επιλογές, δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί το ταλέντο, η ισχυρή προσωπικότητα και η σπάνια ικανότητά του να μαγεύει το υφιστάμενο και να προσελκύει νέο κοινό στην κλασική μουσική...
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Στιγμιότυπο από τη συναυλία της ορχήστρας "Utopia" υπό τον αρχιμουσικό Θεόδωρο Κουρεντζή με την 3 η Συμφωνία του Μάλερ (Φεστιβάλ Αθηνών – Ηρώδειο, 15/6) © Θωμάς Δασκαλάκης
