© Ανδρέας Σιμόπουλος
Αν και η 3η μέρα του Borderline είχε έναν αδιαφιλονίκητο πρωταγωνιστή στο πρόσωπο του Thomas Ankersmit –ήδη γνώριμος στο εγχώριο πειραματικό σύμπαν και από προηγούμενη επίσκεψή του στα μέρη μας– τα απίθανα ποδήλατα του Daniel Davidovsky λίγο έλειψε να του κλέψουν την παράσταση.
Ο Davidovsky ανέλαβε την έναρξη των δρώμενων της τελευταίας ημέρας του φεστιβάλ, δίνοντας ραντεβού με το κοινό στο γηπεδάκι μπάσκετ του Πάρκου Δημάρχου Δημήτρη Μπέη, στο Δουργούτι. Και δεν ήταν λίγοι όσοι ήρθαν εκεί νωρίς το απόγευμα της περασμένης Κυριακής, θαυμάζοντας τα αναποδογυρισμένα ποδήλατα που είχαν παραταχθεί ενώπιόν μας σε σχήμα Π. Ακόμα πιο αξιοθαύμαστη, όμως, στάθηκε η μετατροπή τους σε μουσικά όργανα, η οποία συντελέστηκε με τη συμμετοχή 10 μαθητών από το Πειραματικό Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Παλλήνης, υπό τον συντονισμό της Βάλιας Χριστοπούλου.
Ούτε λίγο, ούτε πολύ, δηλαδή, τα παιδιά ανέλαβαν τον ρόλο μιας Ποδηλατο-ορχήστρας, έχοντας τον Ισραηλινό καλλιτέχνη σε ρόλο μαέστρου. Το έργο που είδαμε/ακούσαμε στο Δουργούτι ήταν μια ολοκαίνουρια δημιουργία του τελευταίου, εν μέρει βασισμένη σε σύνθεση και εν μέρει στηριγμένη στον αυτοσχεδιασμό. Και υλοποιήθηκε εξαιρετικά, με πετάλια επεξεργασίας ήχου και με ειδικά μικρόφωνα, κυρίως όμως χάρη στην παρεμβολή μικροαντικειμένων ανάμεσα στις κινούμενες ακτίνες των τροχών των ποδηλάτων. Κάτι που έδωσε ένα αποτέλεσμα ωραία τοποθετημένο στα όρια της μουσικότητας, όπως την αντιλαμβανόμαστε στους καιρούς μας.
Οδεύοντας κατόπιν προς τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση λίγα μέτρα πιο πέρα, λάβαμε θέσεις σε μια τροποποιημένη εκδοχή της Κεντρικής Σκηνής (με μαξιλαράκια αντί για θέσεις), ώστε να δούμε τη Σοφία Ζαφειρίου να αναζητά το πολλαπλό. Ακούγεται ίσως λίγο εξεζητημένο, ως φράση αποκομμένη από το συνοδευτικό δελτίο Τύπου. Όμως αυτό ακριβώς αποπειράθηκε να κάνει η Αθηναία δημιουργός, χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά μέσα για να οικοδομήσει μια αρκετά απαιτητική ακουστική εμπειρία.
Αρχικά, η τελευταία αφέθηκε να περιπλανηθεί σε ένα sound design που έπαιξε έξυπνα με την ακροαστική μας αντίληψη, πριν μετασχηματιστεί σε κάτι πιο ρέον μα ταυτόχρονα συμπαγές, διεπόμενο από (κάπως) σαφέστερη συνθετική λογική, η οποία κινήθηκε σε ηλεκτρονικά μονοπάτια. Δεν μπορώ να πω ότι το έργο υψώθηκε σε σπουδαία επίπεδα, στάθηκε πάντως ενδιαφέρον σε όλο το μήκος της χρονικής του διάρκειας.
O Thomas Ankersmit, ο οποίος ακολούθησε στην ίδια σκηνή, ήταν ο μοναδικός προσκεκλημένος του φετινού Borderline (εξαιρουμένης της MC Yallah) που θέλησε να πει και δυο κουβέντες στο κοινό, αφενός μιλώντας για τον προηγούμενο ερχομό του στην Αθήνα –ήταν στο Borderline του 2017– αφετέρου συστήνοντάς μας το βασικό του όργανο: το αναλογικό Serge synthesizer, από το οποίο και θα πήγαζαν τα πάντα, άσχετα με τη μορφή που μπορεί να τους έδινε στη συνέχεια το λάπτοπ.
Για όποιον γνώριζε ήδη τον Ολλανδό καλλιτέχνη το set δεν περιείχε μεγάλες εκπλήξεις, όμως έθεσε τον πήχη ψηλά καθώς άρχισε να παίζει με τα όρια της ακοής μας, τελικά και με το μυαλό μας. Τα χέρια του πηγαινοέρχονταν διαρκώς σε διάφορα καλώδια, τροφοδοτώντας μια παράσταση πλούσια σε συχνότητες, τις οποίες κληθήκαμε να αντιληφθούμε και σε ένα αμιγώς σωματικό επίπεδο –διόλου τυχαία, ορισμένοι ήρθαν στη συναυλία εξοπλισμένοι με ωτοασπίδες. Πέρα ωστόσο από τα παιχνίδια με το ακροαστικό μας φάσμα, ο ήχος του Ankersmit απλώθηκε πολυεπίπεδος, βαθύς, περιπετειώδης. Εκπροσωπώντας ό,τι λέμε "πειραματισμό" στα καλύτερά του.
Από εκεί και πέρα, τα δρώμενα της Μικρής Σκηνής δεν μπόρεσαν να ανταγωνιστούν την εμφάνιση του Ankersmit σε παλμό και εντύπωση, χωρίς κάτι τέτοιο να σημαίνει όμως ότι ήταν ανάξια λόγου. Ίσως το "Finis Terrae" του Γιώργου Μωραΐτη να είχε περισσότερες φιλοδοξίες, αφού και μας συστήθηκε με έναν οπτικοακουστικό τρόπο που πέτυχε να κινήσει την περιέργεια, αλλά και ήρθε πακέτο με μια κεντρική ιδέα για έναν θάλαμο αντήχησης μέσα στον οποίον θα αντανακλάται ο ήχος, δημιουργώντας πολλαπλές αποχρώσεις ανατροφοδότησης, επιστροφής, περιορισμού και προσφοράς –συμβολίζοντας τη λεκάνη της Μεσογείου με τις διαρκείς αλληλεπιδράσεις, διασταυρώσεις και επικαλύψεις της ιστορικής της πορείας.
Η τολμηρή ιδέα υπηρετήθηκε ως έναν βαθμό, με τρόπο μάλιστα που ιντρίγκαρε τόσο την όραση, όσο και την ακοή μας. Ένιωθες δηλαδή σαν να έχεις χωθεί σε επιστημονικό εργαστήρι όπου διεξαγόταν κάποιο υπερσύγχρονο πείραμα, με την όλη ενέργεια που αντίκριζες να δημιουργεί παράλληλα και το δικό της "soundtrack" μέσω εκκενώσεων, τριξιμάτων, στροβιλισμών, φουσκωμάτων και ξεφουσκωμάτων. Τα οποία αντανακλούσαν πράγματι την επιδιωκόμενη ποικιλία και τις ζητούμενες διαβαθμίσεις. Όμως η πορεία αυτή αποδείχθηκε εξουθενωτική στο μάκρος της: από ένα σημείο και μετά διαταράχθηκαν οι ισορροπίες, το έργο κλείστηκε στον εαυτό του και το ενδιαφέρον θρυμματίστηκε. Έτσι, παρότι ο Μωραΐτης δεν έπαιξε παραπάνω από άλλους καλλιτέχνες του φεστιβάλ, δημιουργήθηκε μια αίσθηση του ατελείωτου, ωθώντας σε άχαρες αποχωρήσεις θεατών από την αίθουσα.
Το φετινό Borderline έκλεισε με τη Rojin Sharafi, η οποία παρέταξε ενώπιόν μας ηλεκτρονικά και σαντούρι, δοκιμάζοντας να βρει οργανικές "αφηγήσεις" μεταξύ μιας πειραγμένης λαϊκής παράδοσης και σύγχρονων αποδομήσεων, μεταξύ ήχου και μουσικής, μεταξύ ηλεκτρονικών πειραματισμών και (πιο) χορευτικών διαθέσεων. Μια τέτοια βεντάλια, ωστόσο, αποδείχθηκε υπερβολικά ευρεία.
Παρά τις προσπάθειες για ένα πολυσυλλεκτικό, σύγχρονο άκουσμα, ας πούμε, αρκετά σημεία του set της Ιρανής δημιουργού φάνηκαν κάπως παλιά –σαν απόηχοι ηλεκτρακουστικών εξερευνήσεων ήδη δεδομένων. Το σαντούρι, επίσης, ενώ αρχικά τράβηξε την προσοχή μάλλον θάμπωσε στη συνέχεια, απομένοντας μετέωρο απέναντι στα ηλεκτρονικά. Ας μη δοθεί λάθος εντύπωση, πάντως: τα όσα έπαιξε η Sharafi δεν έχασαν ποτέ το ενδιαφέρον τους, διατηρώντας ένα σταθερό, μίνιμουμ επίπεδο. Κάτι που πρόσφερε στο Borderline 2022 ένα χαλαρό, ταιριαστό "σβήσιμο", οπωσδήποτε καλοδεχούμενο για όσους το παρακολούθησαν στο τριήμερο ξετύλιγμά του.
