Η παράδοση σταμάτησε να είναι ρετρό. Έλκει κοντά της όλο και περισσότερους ανθρώπους, ένα ετερόκλητο κοινό που συγκινείται από το ρυθμό, τα στιχάκια και την ανθρώπινη επαφή. Έμεινα έκπληκτη τον Σεπτέμβριο στη Νίσυρο βλέποντας ένα κοινό μοντέρνο, σημερινό, γνωστούς καλλιτέχνες, ντόπιους αλλά και τουρίστες να περιμένουν την πρώτη δοξαριά στο βιολί του Κυριάκου και το άγγιγμα στην κιθάρα του Ιπποκράτη για να ξεκινήσουν το χορό.
Η διονυσιακή ατμόσφαιρα στα πανηγύρια των Δωδεκανήσων διαθέτει ιδιαιτερότητες που τραβούν ακόμα και τους λιγότερο μυημένους. Το ίδιο συμβαίνει και στα αυτοσχέδια γλέντια με παραδοσιακή μουσική που στήνονται από παρέες. Η μουσική και ο χορός αντικατοπτρίζουν µ' έναν άµεσο τρόπο την ιδιοσυστασία των ανθρώπων που τα βιώνουν και τα αναδηµιουργούν, αλλά και του ίδιου του τόπου. Ένα είναι σίγουρο, η παράδοση έχει αρχίσει να λειτουργεί ως πόλος έλξης για όλους και το κέντρο έρευνας του ελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού- Ωδείο Σίμων Καράς είναι ο φορέας που δουλεύει σοβαρά για την διάσωση και την ανάδειξη της.
Στο έργο του ΚΕΠΕΜ φωτογραφίζεται το αυθεντικό πρόσωπο της ελληνικής μουσικής παράδοσης και όχι η εμπορική εκλαΐκευσης της. Κι αυτό δεν είναι απλή διαπίστωση, είναι γεγονός το οποίο έρχεται μπροστά μας κάθε φορά που παίρνουμε στα χέρια μας μια νέα έκδοση με λησμονημένα και άγνωστα τραγούδια, όταν μαθαίνουμε για μια ακόμα συναυλία που διοργανώνει. Οι έρευνες και η καταγραφές εθίμων και μουσικών απ’ όλη την ελληνική επικράτεια, μας πείθουν και μας παρακινούν να επεκτείνουμε τον μουσικό μας ορίζοντα, ανοίγουν την πόρτα στο θησαυροφυλάκιο της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Από τις 10 έως τις 12 Νοεμβρίου το ΚΕΠΕΜ μας καλεί σε ένα αφιέρωμα στην Κω και στη νέα του έκδοση «Ζυές της Κως: Αντιμάχεια – Καρδάμαινα», την οποία εξέδωσε με την υλική και ηθική υποστήριξη των πολιτιστικών συλλόγων Αντιμάχειας «Η Πρόοδος» και Καρδάμαινας «Η Αργώ».
Το τριήμερο θα περιλαμβάνει σεμινάρια χορού και τραγουδιού, καθώς και την επίσημη παρουσίαση μιας έκδοσης, που περιλαμβάνει: 3 CD: 72 ηχογραφήσεις από το 1955 μέχρι το 2018, 2 DVD με ντοκιμαντέρ εθνογραφικού περιεχομένου «Στω' μερακλήδω' τα χαρτιά», πλούσιο ηχητικό υλικό από παλιές και σημερινές καταγραφές και παλιά γλέντια που δεν χώρεσαν στα CD, πλούσιο υλικό χορού για χορευτές και χοροδιδασκάλους, βιβλίο 400 σελίδων με κείμενα και σχόλια που περιλαμβάνουν τον θησαυρό που άφησαν στα χέρια μας Αντιμαχίτες και Καρδαμιώτες. Μάλιστα την Δευτέρα, 12 Νοεμβρίου (7.00 - 8.30 μ.μ.) μπορείτε να παρακολουθήστε με ελεύθερη είσοδο την παρουσίαση της έκδοσης από τον καθηγητή εθνομουσικολογία του Πανεπιστημίου Αθηνών Λάμπρος Λιάβας στον Πολιτιστικό Κέντρο Αρχιεπισκοπής Αθηνών (Μ. Βασιλείου 15, Γκάζι, κοντά στον σταθμό ΜΕΤΡΟ «Κεραμεικός»). Η βραδιά θα κλείσει με μουσικές και κεράσματα.
Οι μερακλήδες μουσικοί από την Κω
Συναντήσαμε δυο αυτοδίδακτους μουσικούς, τον Κυριάκο Παππούλη και τον Ιπποκράτη Πατάκος, που έρχονται από την Κω για να συμμετέχουν στο τριήμερο αφιέρωμα του ΚΕΠΕΜ και τους ρωτήσαμε αν το μουσικό αυτί είναι αρκετό για να ερμηνεύσει ένας μουσικός ή τραγουδιστής τους παραδοσιακούς μουσικούς δρόμους. Εκείνοι μας απάντησαν:
Κυρ.: Αποδίδεις καλύτερα το ηχόχρωμα μιας περιοχής όταν έχεις μάθει βιωματικά να τραγουδάς, όταν το «έχεις» στα αυτιά σου από παιδί. Ένα έμπειρο αυτί ξεχωρίζει ακόμα και από την πενιά ή από τη δοξάρια τον καλλιτέχνη που παίζει.
Ιππ.: Υπάρχουν διαφορές στην ερμηνεία ακόμα και από χωριό σε χωριό. Την ίδια μελωδία, τον ίδιο σκοπό ανέκαθεν ο καθένας τον απέδιδε με τον δικό του τρόπο. Ακόμα κι αν έχει μια άρτια παιδεία ο κάθε μουσικό ή ερμηνευτής φέρνει το δικό του χρώμα, το δικό του στόλισμα.
Κυρ.: Τα Δωδεκάνησα ήταν απομονωμένα από την υπόλοιπη Ελλάδα μέχρι το 1947 κι έτσι παραδοσιακά είχε αναπτυχθεί μια ιδιαίτερη σχέση με τα παράλια της Μικράς Ασίας. Επιρροές υπάρχουν και από τις Κυκλάδες και από την Κρήτη, τόσο στη μουσική όσο και τους χορούς.
Ιππ.: Το καταπληκτικό είναι πως υπάρχουν διαφοροποιήσεις στα νησιά της Δωδεκανήσου. Όπως συμβαίνει με τους σκοπούς έτσι και με την ντοπιολαλιά υπάρχουν διαφορές. Αλλιώς θα ακούσεις να μιλάει Πατηνιός αλλιώς ο Λέριος, αλλιώς ο Καλύμνιος, αλλιώς ο Κώος, αλλιώς ο Νισύριος, ο Ροδίτης, ο Κασιώτης… Ακόμα και μέσα σε ένα νησί υπάρχουν διαφορές.
Τι είναι αυτό που φέρνει όλο και περισσότερους νέους στα παραδοσιακά πανηγύρια και τις συναυλίες;
Κυρ.: Ο ρυθμός ξυπνά ένα αρχέγονο ένστικτο. Αυτό που γίνεται στα πανηγύρια είναι εντυπωσιακό, μπαίνουν όλοι στο χορό, Έλληνες και ξένοι, ντόπιοι και τουρίστες. Οι επισκέπτες δίνουν ένα ιδιαίτερο χρώμα στα πανηγύρια αλλά δε γνωρίζουν την τάξη που πρέπει να τηρείται. Αν κάποιος παραγγείλει ένα τραγούδι πρέπει να χορέψει με την παρέα ή την οικογένειά του και δεν επιτρέπεται να σηκωθεί κανένας άλλος. Όσο ένας μουσικός έχει μπροστά του ένα καλό χορευτή τόσο καλύτερα αποδίδει.
Ιππ.: Τα πανηγύρια είναι τόπος συνάντησης. Ο ένας βελτιώνει τον άλλον, ο ένας δίνει στον άλλο το ρυθμό. Όταν μουσικός και ο χορευτής έρθουν σε επαφή μπορεί να προκύψει κάτι μοναδικό. Είναι ωραίο να έχεις μαζί σου ένα μουσικό που να είναι και καλός γλεντιστής, όπως ο Κυριάκος. Πολλές φορές την ώρα που παίζει τον ακούω να φτιάχνει, ένα τετράστιχο, μια μαντινάδα, ένα παίνεμα γι’ αυτόν που χορεύει κι εκεί η κατάσταση απογειώνεται.
