Αντίθετα απ’ό,τι ίσως θα νόμιζε ή ήλπιζε κανείς, σε εποχές κρίσης ο αριθμός των συναυλιών μουσικής δωματίου δεν βαίνει αυξανόμενος. Τα δε ρεσιτάλ βιολιού έχουν καταστεί ακόμη σπανιότερα, παρότι η χώρα μας διαθέτει αρκετούς καλούς βιολιστές. Δύο από αυτούς, ο Απόλλων Γραμματικόπουλος και ο Λαέρτης Κοκολάνης, πρότειναν προ εβδομάδων εξαιρετικά προγράμματα που κάλυψαν βασικές πλην διακριτές ζώνες του ρεπερτορίου.
Είναι αξιοσημείωτο και αξιέπαινο ότι, ενώ αμφότεροι συγκαταλέγονται μεταξύ των μελών της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, υπηρετούν γόνιμα, από σειρά ετών, και τη μουσική δωματίου. Η επιτυχία των -αφιερωμένων στη μεγάλη και τη μικρή φόρμα αντίστοιχα- ρεσιτάλ τους οφείλει, βέβαια, πολλά στο κύρος και την αξία των συνοδοιπόρων τους πιανιστριών, της Λευκής Καρποδίνη και της Ελένης Νταφέκα.
Στις 13/1, Γραμματικόπουλος και Καρποδίνη έδωσαν ένα ρεσιτάλ με σονάτες για βιολί και πιάνο «μεγάλων ρομαντικών» (συνθετών) στην υπόγεια αίθουσα του «Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη». Παρά τον εν μέρει ανακριβή τίτλο, η βραδιά υπήρξε εξόχως ενδιαφέρουσα και διαφωτιστική. Το πρώτο μέρος της κάλυψαν η 3η Σονάτα του Σούμπερτ και η 7η του Μπετόβεν, αμφότερες σε ελάσσονα τονικότητα, αμφότερες τυπικά δείγματα ενός -ανατέλλοντος ή δύοντος- κλασικισμού, οι οποίες, μέχρις ενός ορισμένου σημείου, πάντως, προανήγγειλαν τα ρομαντικά ιδεώδη.
Παρά τον βαθύτατο θαυμασμό του Σούμπερτ προς (αλλά και τις επιρροές από) τον Μπετόβεν, οι 3 βιολιστικές Σονάτες του -παλαιότερα, αποκαλούμενες και «Σονατίνες»- παραπέμπουν περισσότερο στο μοτσάρτιο πρότυπο με τον σημαντικό (αν όχι επικυρίαρχο) ρόλο του πιάνου. Σολίστ με έντονη προσωπικότητα, η Καρποδίνη φρόντισε από τα πρώτα μέτρα να οριοθετήσει το σωστό βηματισμό με αυτοπεποίθηση, καλά ζυγιασμένα τέμπι και δυναμικές. Ο Γραμματικόπουλος την ακολούθησε με παίξιμο τεχνικά ασφαλές και αφηγηματικά γλαφυρό. Ο σεβασμός των αγωγικών ενδείξεων οδήγησε στην ισορροπημένη προβολή του μουσικού συντακτικού, ενώ η ανάδειξη της κομψότητας και του μελαγχολικού λυρισμού της παρτιτούρας δικαίωσαν την τόσο κρίσιμη στον Σούμπερτ εκφραστικότητα της γραφής.
Στην πανέμορφη 7η Σονάτα -την 2η του έργου 30- του Μπετόβεν, οι δύο μουσικοί ανέπτυξαν ήδη από το συναρπαστικό εναρκτήριο allegro con brio ένα διάλογο ικανής έντασης, που έδωσε -μαζί με την επιτυχημένη αντιδιαστολή των υπολοίπων μερών (απολλώνιο adagio, ρυθμικό/παιχνιώδες scherzo, δυναμικό φινάλε)- ακριβή εικόνα της ανήσυχης δραματουργίας του έργου. Τις στιβαρά μπετοβενικές παρεμβάσεις της Καρποδίνη πλαισίωσε ο Γραμματικόπουλος με μέτρο, άψογη ορθοτονία και φροντισμένο σχηματισμό φράσεων. Ο λανθάνων ρομαντισμός της σονάτας ίσως έμεινε σε δεύτερο βαθμό, η ουσία της όμως όχι!
Το πληθωρικό συναίσθημα ξεχείλιζε, αντιθέτως, στην σπάνια παιζόμενη Σονάτα του Ρίχαρντ Στράους, με την οποία ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα. Παρότι η συγκεκριμένη υστερορομαντική παρτιτούρα απαιτεί ίσως έναν περισσότερο «στρογγυλό» βιολιστικό ήχο, η κάπως γωνιώδης προσέγγιση του Γραμματικόπουλου, χωρίς να αποβαίνει σε βάρος της εκτύλιξης της μελωδικής γραμμής, κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον. Πολλώ δε μάλλον που βρέθηκε στο ίδιο μήκος κύματος με το περιπετειώδες, συμφωνικών ποιοτήτων παίξιμο της Καρποδίνη.
Όχι τυχαία, η κοινή αίσθηση του ύφους, η ισοτιμία του διαλόγου και ο καλός συντονισμός μεταξύ των δύο σολίστ διασφάλισε συνολικά ερμηνείες αξιώσεων…
Τρεις μέρες αργότερα (16/1), στην Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα (Μουσείο Μπενάκη) στο Κολωνάκι -και στο πλαίσιο του θεματικού κύκλου συναυλιών μουσικής δωματίου της ΚΟΑ με τίτλο «Μουσικοί περίπατοι στα μουσεία»- φιλοξενήθηκε το ρεσιτάλ των Κοκολάνη και Νταφέκα.
Το πρόγραμμα αρθρώθηκε γύρω από συντομότερες συνθέσεις με λαϊκά/παραδοσιακά ακούσματα από τον ευρωπαϊκό -και όχι μόνο- νότο. Από την αρχή εντυπωσίασε η ποιότητα ήχου και φραστικής, όπως και η αψεγάδιαστη ορθοτονία του Κοκολάνη, που συνδυάσθηκαν με σαφή κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων της γραφής τόσο διαφορετικών μεταξύ τους συνθετών. Στη «Λαϊκή ισπανική σουίτα» του ντε Φάγια, κάθε παραδοσιακή ισπανική μελωδία διέθετε το δικό της χαρακτήρα, το νανούρισμα («nana») την απαιτούμενη τρυφερότητα, η «jota» το σωστό λικνιστικό παλμό. Το έργο παίχθηκε στη βιολιστική μεταγραφή του Κοχάνσκι με την ευφάνταστη χρήση των πιτσικάτι για την απόδοση του ήχου που παράγουν οι καστανιέτες!
Παραμένοντας ρυθμικά άρτιο, το παίξιμο έγινε αισθητά αιχμηρότερο στους «Έξι ρουμάνικους χορούς» του Μπάρτοκ (πιθανότατα στη μεταγραφή του Σέκεϋ, με τη χρήση ιδιαίτερων βιολιστικών τεχνικών), όχι όμως σε βάρος της απλότητας στην ανάδειξη του παραδοσιακού μουσικού υλικού. Στη «Σουίτα Baal Shem» του Μπλοχ αξιοποιήθηκαν εντυπωσιακό legato για την προβολή της θρησκευτικής θέρμης των τριών, εβραϊκής θεματικής μερών της και σπάνιες αφηγηματικές αρετές για την σκιαγράφηση της διαδρομής από την εσωτερικότητα στην εξωστρέφεια.
Περισσότερο διστακτική ήχησε η περίφημη -και δυσκολότατη- «Τσιγγάνα» του Ραβέλ: κάποιες μικροαστάθειες άμβλυναν την «εφετζίδικη» διάσταση ενός έργου, στο οποίο ο συνθέτης μιμείται τους μεγάλους δεξιοτέχνες βιολιστές-συνθέτες του ρομαντισμού, ενώ έλειψε και μεγαλύτερη φαντασία στην προβολή των ετερόκλητων ψευδο-φολκλορικών θεμάτων. Εξίσου διστακτικά ήχησε και το πιάνο, με τον συχνά ανταγωνιστικό ρόλο του.
Η Νταφέκα χάρισε, κατά τα λοιπά, μία θαυμάσια συνοδεία, κρυστάλλινα καθαρή και στιλιστικά ενημερωμένη, ενώ αναμετρήθηκε επιτυχώς και με δύο σολιστικά κομμάτια. Το «Πρωινό τραγούδι του γελωτοποιού» (από τη συλλογή «Καθρέπτες») του Ραβέλ αποδόθηκε με ρευστότητα και χάρη, ενώ η συναισθηματικά νηφάλια «Μαύρη Γη» («Black Earth») του διάσημου Τούρκου πιανίστα Φάζιλ Σάϋ, σύνθεση που παντρεύει ήχους από μοιρολόγια με τεχνικές προετοιμασμένου πιάνου (και η οποία έχει συχνά ερμηνευθεί στη χώρα μας -και από τον ίδιο τον Σάϋ), ολοκλήρωσε ατμοσφαιρικά ένα ρεσιτάλ γεμάτο αρώματα και χρώματα…
Credit φωτογραφιών: @classicalrecordings (Ρεσιτάλ Γραμματικόπουλου-Καρποδίνη) / ΚΟΑ (Ρεσιτάλ Κοκολάνη-Νταφέκα)
