Δυο ξεχωριστά jazz events στη Στέγη

Σύγχρονη roots αβανγκάρντια αλλά και modern funky mainstream. Δεξιοτεχνία της ουσίας αλλά και ουσία της δεξιοτεχνίας. Η Matana Roberts και το γκρουπ Aziza είναι δύο όψεις της σύγχρονης εννοιολογικής προσέγγισης μιας δημιουργικής μουσικής που αποκαλούσαμε –κι εξακολουθούμε να αποκαλούμε– jazz. Θα τους δούμε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 4 και 10/11 αντίστοιχα.

Matana Roberts

Η σαξοφωνίστρια / συνθέτρια Matana Roberts είναι γνωστή κυρίως για το «Coin Coin», ένα ογκώδες δισκογραφικό project που κάνει με την καναδική εταιρεία Constellation και που προβλέπεται να φτάσει τα 12 άλμπουμ. Είναι μια μουσική αναδίφηση και έρευνα της ιστορίας των Αφροαμερικανών αλλά και της γυναικείας –ακόμα και της ίδιας της αμερικανικής– ταυτότητας, πηγαίνοντας πίσω στις ρίζες, στη δουλεία και στη μετεμφυλιακή εποχή, από την απελευθέρωση ως τους πιο πρόσφατους αγώνες για τα πολιτικά δικαιώματα. Αγώνες που, φυσικά, έχουν συνέχεια στις μέρες μας… Συνειδητοποιημένη καλλιτέχνις η Matana Roberts, έχει ένα μέγεθος μη συγκρίσιμο με τον μέσο μουσικό της jazz, του rock ή της pop – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις προθέσεις και τους καλλιτεχνικούς στόχους. Συνηθίζει να αστειεύεται όταν αναφέρεται στο project «Coin Coin» λέγοντας «it’s my ring cycle» – εννοώντας φυσικά το ογκώδες «Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν» του Βάγκνερ και όχι τον… «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»! Είναι η ιστορία της Coin Coin, μιας απελεύθερης μαύρης σκλάβας που είχε οργανώσει μια πρότυπη κοινότητα στη Λουιζιάνα, μέσα στην οποία έζησε και ο παππούς της Matana. Το πρώτο μέρος της, «Gens de couleur libres», κυκλοφόρησε το 2011 και ακολούθησε το δεύτερο, «Mississippi Moonchile», το 2013. Το τρίτο μέρος, «River Run Thee», κυκλοφόρησε στις αρχές του 2015 – και είναι αυτό που θα παρουσιάσει Matana Roberts στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση στις 4 Νοεμβρίου. Τα δύο πρώτα μέρη –πέρα από τη στάνταρ αφηγηματική δόμησή τους– έδιναν έμφαση στον ορχηστρικό ήχο, μεγαλύτερο και ευρύτερο στο πρώτο και πιο «μικρογκρουπίστικο» στο δεύτερο (μιλώντας πάντα με όρους και ποιότητες της σύγχρονης jazz). Το τρίτο μέρος είναι μια solo performance, με τη Matana επικεντρωμένη στο σαξόφωνό της καθώς και στο αφηγηματικό τραγούδι μέσα από μια βάση με προηχογραφημένες λούπες και field recordings. Τόσο συναρπαστικό όσο και τα δύο πρώτα – και η αναμενόμενη συνέχεια… Η Matana γεννήθηκε, μεγάλωσε και διαμορφώθηκε στη south side του Σικάγου – πράγμα που σημαίνει πολλά σε ό,τι αφορά την τζαζική κουλτούρα. Με γονείς πολιτικά συνειδητοποιημένους και με ευρείες καλλιτεχνικές ανησυχίες, συμμετείχε σε άπειρες μουσικές / πολιτισμικές δράσεις της πόλης που είχαν να κάνουν με jazz, rock, latin, r&b κ.λπ., αποκτώντας έτσι μια ευρεία γκάμα μουσικής γνώσης ενώ, παράλληλα, ανέπτυξε και το ακτιβίστικο / συγγραφικό της ταλέντο εκδίδοντας διάφορα φανζίν, πράγμα που συνέχισε να κάνει και όταν εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, το 2002. Η πλάκα είναι ότι τότε έγινε μέλος του φημισμένου πολιτισμικού / εκπαιδευτικού οργανισμού της γενέτειράς της, του Association for the Advancement of Creative Musicians (AACM) και σχετίστηκε με τα ιδρυτικά της μέλη, τον πιανίστα Muhal Richard Abrama, τους σαξοφωνίστες Roscoe Mitchell και Anthony Braxton κ.ά. Σχετίζεται επίσης με rock γκρουπ όπως οι Godspeed! You Black Emperor, TV on the Radio, Thee Silver Mount Zion Memorial Orchestra και, γενικά, αξίζει να την ψάξουμε και πέρα από το project «Coin Coin».

Eric Harland, Dave Holland, Chris Potter, Lionel Loueke

Το 2008 η Matana Roberts ήταν να πάρει το πρώτο βραβείο «ανερχόμενου μουσικού» του Συνδέσμου Jazz Δημοσιογράφων – όμως αυτό δόθηκε στον Lionel Loueke, έναν σπουδαίο κιθαρίστα από το Μπενίν για τον οποίο ο βετεράνος μετρ Herbie Hancock έχει δηλώσει πως τον θεωρεί πραγματικό «ηχητικό ζωγράφο». Το δεδομένο είναι πως ο Loueke έχει μια γρήγορη –και θεαματική θα λέγαμε– εξέλιξη, με πολύ ωραία άλμπουμ στην εταιρεία Blue Note κ.α. Αυτή την εποχή είναι και μέλος του σούπεργκρουπ Aziza – που θα δούμε να παίζει στη Στέγη στις 10 Νοεμβρίου. Εκτός από τον Lionel Loueke το γκρουπ-project Aziza αποτελούν ο βετεράνος μπασίστας Dave Holland, ο σαξοφωνίστας Chris Potter και ο ντράμερ Eric Harland – όλοι τους (πασί)γνωστοι και μη εξαιρετέοι! Ο Holland έχει τα εύσημα των ηλεκτρικών γκρουπ του Miles Davis, όμως η δική του, προσωπική ιστορία είναι αρκούντως συναρπαστική και αποτελεί ολόκληρο κεφάλαιο για τη σύγχρονη jazz. Έχει παίξει πολλές φορές στη χώρα μας (πρώτη φορά το 1980 με τον σαξοφωνίστα Sam Rivers και τον ντράμερ Steve Ellington), δύο από αυτές στη Στέγη. Ο Potter είναι ο πιο σπουδαίος σημερινός straight ahead σαξοφωνίστας. Και ο Eric Harland; Μόνο το γεγονός ότι τον βρίσκουμε να συμμετέχει σε 200 δίσκους ενώ είναι μόνο 37 ετών δηλοί το μέγεθος και την αξία του ανδρός. Όλους αυτούς σαν σούμα, λοιπόν, μπορούμε να τους δούμε ως σούπεργκρουπ ή, καλύτερα, ως σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη jazz, όπου ενσωματώνονται όλα τα δεδομένα της mainstream, της funk, της groovy κ.ο.κ. τζαζικής φιλολογίας. Ένα εκρηκτικό spot να το πεις, κάτι σαν ένα little big bang!