Μεγαλοπρεπής «Αΐντα» στο Ηρώδειο

Η Εθνική Λυρική Σκηνή εγκαινιάζει με τον πιο ιδανικό τρόπο τις εκδηλώσεις του φετινού φεστιβάλ: παρουσιάζοντας (από 10/6) σε τέσσερις παραστάσεις τη μεγαλειώδη και δημοφιλέστατη όπερα του Τζουζέπε Βέρντι, σε νέα παραγωγή από το φημισμένο Φεστιβάλ Όπερας της Ταορμίνα και σκηνοθεσία του διάσημου Ενρίκο Καστιλιόνε.

Η «Αΐντα» χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρέπεια και ομορφιά. Διαθέτοντας έναν ιδιαίτερα γοητευτικό εξωτισμό –καθώς διαδραματίζεται στην αρχαία, σχεδόν μυθική, Αίγυπτο των Φαραώ– ενσωματώνει στη μουσική της ανατολίτικα μουσικά μοτίβα και χρώματα, ενώ η μοναδική μαεστρία του Βέρντι την κάνει να ισορροπεί υπέροχα ανάμεσα στον «κλασικό» ιταλικό ρομαντισμό και τη γαλλική μεγαλοπρέπεια που χαρακτηρίζουν το λυρικό θέατρο κατά το 19ο αιώνα. Όμως, ένας μεγάλος συνθέτης, όπως ήταν ο Τζουζέπε Βέρντι, δεν στέκεται μόνο στην τεχνική και τη μορφολογία της μουσικής. Υπάρχει πάντα το ανθρώπινο, προσωπικό και κοινωνικό, υπόβαθρο που δίνει ζωή στους χαρακτήρες και ορίζει τη δραματική ροή του έργου.

Η «Αΐντα» παίζει ανάμεσα στο εσωστρεφές και χαμηλόφωνο και στο εξωστρεφές και εκρηκτικό με τρόπο μοναδικό, εντείνοντας το δραματικό χαρακτήρα αυτής της όπερας που εξελίσσεται με υπέροχες άριες, ντουέτα που κόβουν την ανάσα, εντυπωσιακά μπαλέτα και ομαδικές σκηνές πλήθους, φτιάχνοντας ένα συνολικό θέαμα που προκαλεί όλες μας τις αισθήσεις. Η «Αΐντα» μπορεί να μη διαθέτει την εκρηκτική συγκινησιακή δυναμική ενός «Ναμπούκο», φέρ’ ειπείν, όμως η δραματουργική της επεξεργασία –με μουσικούς όρους– καθώς περιγράφει τις αλληλουχίες και διακυμάνσεις της δυναμικής του ερωτικού πάθους, φαντάζει ανεπανάληπτη και, σαφώς, ως εντύπωση είναι διαχρονική.

Τρία βασικά πρόσωπα, η αιχμάλωτη πριγκίπισσα της Αιθιοπίας Αΐντα, ο Αιγύπτιος στρατηγός Ρανταμές και η Αιγύπτια πριγκίπισσα Άμνερις, σχηματίζουν ένα «τρίγωνο» όπου το ερωτικό πάθος τείνει να γίνει ανεξέλεγκτο, σφραγίζοντας τη μοίρα των τριών πρωταγωνιστών και οδηγώντας τους στην τελική «λύση», που δεν μπορεί παρά να είναι ακραία δραματική, κρατώντας κομμένη την ανάσα του θεατή/ακροατή – ανεξάρτητα από το αν και πόσες φορές έχει δει/ακούσει προηγουμένως την «Αΐντα». Γι’ αυτό και είναι μια από τις πιο δημοφιλείς όπερες του λυρικού ρεπερτορίου και κάθε χρόνο βρίσκεται σε εξέχουσα θέση στους προγραμματισμούς των θεάτρων του κόσμου. Εδώ, η παραγωγή αυτή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής γίνεται σε συνεργασία με το φημισμένο Φεστιβάλ Όπερας της Ταορμίνας, όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2009.

Ο διευθυντής του εν λόγω φεστιβάλ, ο Ενρίκο Καστιλιόνε, έχει κάνει τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά ενώ, καθώς είναι γνωστός για την «κινηματογραφική» του οπτική και προοπτική, υπογράφει και τους φωτισμούς και τις βιντεοπροβολές, δίνοντας έτσι ακόμα πιο ρεαλιστικές διαστάσεις στο θέαμα. Ο ίδιος σημειώνει: «Η Αΐντα είναι πάθος, είναι δράμα, είναι πάλη για την εξουσία, είναι μεγαλείο αλλά είναι εξίσου μια “όπερα δωματίου”, όπως συχνά αρεσκόταν να λέει ο Τζουζέπε Βέρντι. Μια όπερα η οποία έχει διπλή ψυχή, μία χαμηλόφωνη που αποτυπώνεται στην ερωτική ιστορία ανάμεσα στην Αΐντα και στον Ρανταμές, με τον οποίο είναι επίσης ερωτευμένη η Άμνερις, και μία εξωστρεφή, η οποία εκπροσωπείται από τη μεγαλοπρέπεια του αιγυπτιακού πολιτισμού και εκφράζεται έξοχα από τον Βέρντι στη Β΄ Πράξη, στη “σκηνή του θριάμβου”. Δεν είναι εύκολο να αποδώσει κανείς αυτές τις δύο όψεις, ειδικά σε μια όπερα όπως η “Αΐντα”, ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο γνωστά έργα παγκοσμίως».

Για να αποδοθεί με ακρίβεια ο φαντασμαγορικός αιγυπτιακός χαρακτήρας, πολιτισμικά και περιβαλλοντικά, μέσα σε ένα ελληνορωμαϊκό θέατρο (όπως είναι η Ταορμίνα ή το Ηρώδειο), ο Καστιλιόνε έχει κάνει μια «πυραμιδική» διαμόρφωση της σκηνής, ενώ η προβολή υψηλής ανάλυσης εικόνων μεταμορφώνει ουσιωδώς το σκηνικό περιβάλλον σε καθαρά αιγυπτιακό. Αυτή είναι μια «έμφυτη» ανάγκη της «Αΐντας», καθώς η τετράπρακτη αυτή όπερα παραγγέλθηκε στον Βέρντι από τον Αιγύπτιο Ισμαΐλ Πασά για τη Χεδιβική Όπερα του Καΐρου το 1871 και έπρεπε να ενσωματώνει όλη τη μεγαλοπρέπεια της φαραωνικής εποχής.

Η «Αΐντα» ανεβαίνει στο Ηρώδειο για τέσσερις παραστάσεις (10, 11, 12 και 15 Ιουνίου) σε μουσική διεύθυνση του Μύρωνα Μιχαηλίδη στις δύο πρώτες και του Ηλία Βουδούρη στις δύο τελευταίες. Στους κεντρικούς ρόλους είναι: Αΐντα, η Τσέλια Κοστέα (10, 12/6) και η Άντα Λουίζε Μπόγκτζα (11, 15/6), Ρανταμές ο Ντάριο ντι Βιέτρι (10, 12, 15/6) και ο Σεμπαστιάν Φεράντα (11/6), Άμνερις η Έλενα Γκαμπούρι (10, 12/6) και η Ελένα Κασσιάν (11, 15/6). Φυσικά, ο Ενρίκο Καστιλιόνε έχει το γενικό πρόσταγμα, ενώ τα κοστούμια είναι της Σόνια Καμαράτα.