Τρεις ακόμη τακτικές συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, που έλαβαν χώρα κατά το τελευταίο δίμηνο στην «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής, επιβεβαίωσαν τις φετινές σταθερές της. Προγράμματα αρθρωμένα κυρίως γύρω από τον κεντροευρωπαϊκό ρομαντισμό, συχνά οργανωμένα με την ευγενική υποστήριξη ξένων πρεσβειών -εν προκειμένω, αυτών της Γερμανίας και της Γαλλίας- ως προς τους μετακληθέντες σολίστ, παντελής απουσία ελληνικών έργων, κυμαινόμενες επιδόσεις...
Τις καλύτερες εντυπώσεις άφησε σίγουρα η συναυλία της 6/3, όταν επικεφαλής της ΚΟΑ τέθηκε ο γνωστός βιολιστής και αρχιμουσικός Κρίστοφ Πόππεν. Η βραδιά άνοιξε με τα «5 Τραγούδια σε ποίηση Ματθίλδης Βέζεντονκ» του Βάγκνερ, που παίχθηκαν στην ενορχήστρωση του Καρλ Στύμπερ. Τον αισθησιασμό και τη συναισθηματική φόρτισή τους μετέδωσε περισσότερο η νεαρή Γερμανίδα μεσόφωνος Χενριέτε Γκέντε με τη μεγάλης έκτασης, θερμού ηχοχρώματος φωνή και την άριστη εκφορά του ποιητικού λόγου, παρά η -στρωτή- ορχηστρική συνοδεία, που ανέδειξε κάπως γενικόλογα το ειδικό, μελωδικό και όχι μόνο, βάρος της απερίφραστα ρομαντικής γραφής.
Ολόκληρο το δεύτερο μέρος κάλυψε η «Συμφωνία αρ. 1» του Μάλερ, ο επονομαζόμενος «Τιτάν». Η περίτεχνη δραματουργία και οι εξαιρετικά αυξημένες σε κάθε επίπεδο απαιτήσεις της μουσικής του μεγάλου Αυστριακού συνθέτη εξηγούν ίσως το γεγονός ότι η πρώτη ορχήστρα της χώρας έχει προσεγγίσει μέχρι σήμερα μόνο τις αρχικές συμφωνίες του. Με αυτό ως δεδομένο, θα ήταν εξαιρετικά αυστηρή η αξιολόγηση της προσφερθείσας εκτέλεσης με τα κεκτημένα ρευστότητας αφήγησης, τεχνικής αρτιότητας και βάθους λεπτομέρειας που μπορούν να προβάλλουν στο ίδιο έργο πολλά διεθνή σύνολα.
Αυτό που μετράει είναι ότι ο Γερμανός αρχιμουσικός διατήρησε κυρίαρχη εποπτεία του ετερόκλητου μουσικού συντακτικού, καταφέρνοντας να ελέγξει τις διαβαθμίσεις ταχυτήτων και δυναμικών, να τονίσει επαρκώς τις αέναες αντιθέσεις θριαμβικών εξάρσεων και στοχαστικών καταλλαγών με βάση τις οποίες οργανώνεται η παραγραφοποίηση των μερών, να αξιοποιήσει τα θαυμάσια ξύλινα για την απόδοση των λυρικών ξέφωτων. Παρότι η ρυθμική ζωντάνια διαφόρων ενοτήτων (λαίντλερ 2ου μέρους, φινάλε!) υπήρξε αρτιότερη της συνολικής μελωδικής φραστικής (ατελή «περάσματα», αβαρές πένθιμο εμβατήριο 3ου μέρους, απουσία νοσταλγικής διάθεσης), η ΚΟΑ πρέπει να πιστωθεί με την καλύτερη ερμηνεία συμφωνίας του Μάλερ που έχει δοθεί ποτέ από ελληνική ορχήστρα! Δίκαιες οι επευφημίες του κοινού...
Δύο εβδομάδες αργότερα (20/3), η ορχήστρα ανταποκρίθηκε πιο άνετα στην 1η Συμφωνία («της Ανοίξεως») του Σούμαν, με την οποία ολοκληρώθηκε η -εξίσου επιτυχημένη- συναυλία υπό τον Μύρωνα Μιχαηλίδη. Ο αρχιμουσικός διέπλασε μία στιβαρή ως προς τα ηχητικά μεγέθη, «παραδοσιακή» ερμηνεία σφιχτού περιγράμματος και ειρμού, η οποία βασίσθηκε στη ρυθμομελωδική ακρίβεια και τη γενναιοδωρία του φραζαρίσματος. Πάντως, η καλά οργανωμένη εκτύλιξη του συμφωνικού υλικού, μολονότι ανέδειξε την ορμή του έργου (ακραία μέρη) αλλά και την εκφραστικότητα του larghetto, στερήθηκε της χαρακτηριστικής δροσιάς και ελαφράδας (ιδίως στο ενδιάμεσο scherzo) που θα έστρεφε το έργο προς τον εγγύτερο πρώιμο ρομαντισμό (Μέντελσον) παρά προς αυτόν, ωριμότερο, ενός Μπραμς...
Τα άλλα δύο έργα του προγράμματος δικαίωσαν τον -εν μέρει, ανακριβή- τίτλο του προγράμματος «Τραγουδώντας το τέλος». Αρχικά προσφέρθηκε μία ωραία ανάγνωση της «Παβάνας για μία νεκρή ινφάντα» του Ραβέλ, στην οποία η νηφαλιότητα του βηματισμού και η καθαρότητα της γραμμής συνοδεύθηκαν από ευγένεια και μέτρο συναισθήματος.
Εμβόλιμα προσφέρθηκε το «Κοντσέρτο για βιολοντσέλο» («Με την πτώση του Αδάμ») του πρόωρα χαμένου Γάλλου συνθέτη Ολιβιέ Γκρεφ, μία από κάθε άποψη συναρπαστική ανακάλυψη. Το μυστηριώδες, μυστικιστικό κομμάτι διακρίνεται για την πυκνή, πλην υποβλητική ενορχήστρωση (με γόνιμα αφομοιωμένες επιρροές από Μάλερ, Σοστακόβιτς και άλλους μεταπολεμικούς συνθέτες, αλλά και με διαύγεια που παρέπεμπε στο μπαρόκ) στην οποία εντάσσεται (επι)σχολιάζοντας -ενίοτε δε καλούμενο να την υπερβεί!- το σολιστικό όργανο.
Η καταξιωμένη Γαλλίδα σολίστ Εμμανυέλ Μπερτράν χάρισε μίαν έξοχη ερμηνεία, διαθέτοντας μυώδη, άψογης ορθοτονίας ήχο, υψηλή μουσικότητα και σαφή κατανόηση της εσχατολογικής θεματικής δραματουργίας. Ο Μιχαηλίδης όχι μόνο άντλησε από την ΚΟΑ αυξημένα επίπεδα εγρήγορσης, αλλά διασφάλισε μία ορχηστρική ανάγνωση που δικαίωσε την έντονα δραματική, συχνά εξπρεσιονιστική γραφή.
Αντιθέτως, μεγάλες δυσκολίες αντιμετώπισε η ΚΟΑ στην απόδοση του συμφωνικού ποιήματος «Η ζωή ενός ήρωα» του Ρίχαρντ Στράους, που δέσποσε στη συναυλία της 6/2 υπό τον καλλιτεχνικό της διευθυντή Στέφανο Τσιαλή. Ο μέχρι κορεσμού ενορχηστρωτικός πλούτος της παρτιτούρας έφερε το σύνολο στα όριά του. Οι απαιτήσεις της γραφής του Ρίχαρντ Στράους είναι τέτοιας ιδιαιτερότητας, που η απλή διατήρηση παλμού ή σχετικά διαυγούς ορχηστρικού ήχου δεν μπορεί να θεωρούνται επαρκείς αρετές μίας εκτέλεσης.
Ειδικά το α’ μέρος του έργου κύλησε μετριότατα: η ροή της αφήγησης στην περιγραφή του «ήρωα» προσέκρουσε τόσο στην ατελή σύνδεση των πολυάριθμων μοτίβων (ιδίως στα συνεχή περάσματα από μεγαλόστομες εξάρσεις σε γαλήνιες αποκλιμακώσεις) και την αδρή ανάδειξη λεπτομερειών, όσο και στον ελλιπή συντονισμό των επιμέρους ορχηστρικών υποομάδων. Καθοριστικά στοίχισε η χαλαρή μελωδική φραστική των -τόσο κρίσιμων στο συγκεκριμένο συνθέτη- εγχόρδων. Σταδιακά, βέβαια, τα πράγματα βελτιώθηκαν και η ανάγνωση έρευσε μέχρι τέλους χωρίς προβλήματα αλλά και χωρίς κάτι το αξιομνημόνευτο. Οι προσεγμένες παρεμβάσεις των ξύλινων πνευστών χρωμάτισαν μεν τις λυρικότερες σελίδες, αλλά τα χάλκινα πνευστά (κόρνα) ανέτρεπαν συχνά τις ισορροπίες δυναμικής στις κορυφώσεις. Ελάχιστα εκφραστικές ήχησαν οι σολιστικές παρεμβάσεις του εξάρχοντος βιολιστή Δημήτρη Σέμση.
Μεγαλύτερη ικανοποίηση χάρισε η ορχηστρική συνοδεία στο 3ο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπετόβεν με το οποίο άνοιξε η βραδιά. Έχοντας αφομοιώσει τις κατακτήσεις και τα διδάγματα της ιστορικής ερμηνευτικής και σε αυτό το ρεπερτόριο, το περιορισμένου εύρους κλιμάκιο στήριξε άριστα και με σβέλτα αντανακλαστικά τον εξαίρετο σολίστ Απόστολο Παληό, ενώ ο ισορροπημένος μεταξύ τους διάλογος -με θαυμάσιες συνεισφορές από τους γνωστούς «υπόπτους» των ξύλινων (Μουρίκης, Βάμβας)- είχε ποιότητες μουσικής δωματίου.
Την ίδια ισορροπία απέπνεε το δεξιοτεχνικά ασφαλές και αφηγηματικά εύροο παίξιμο του Παληού. Εξωστρεφές και ορμητικό στα ακραία μέρη (λαμπρές κλίμακες, αιθέριοι αρπισμοί, έξοχη καντέντσα στο εναρκτήριο allegro, κινητικό rondo!), στοχαστικό στο ενδιάμεσο largo, νοηματοδότησε απόλυτα το στίγμα ενός έργου αντιπροσωπευτικού του κλασικισμού. Για ακόμα μία φορά ευχαρίστησαν η καθαρότητα ήχου και άρθρωσης, ο υψηλός βαθμός συγκέντρωσης και η σεμνότητα της προσέγγισης...
