Ο πλουσιότατος συναυλιακά Οκτώβρης άνοιξε και έκλεισε με δύο εξαιρετικές συναυλίες παλαιάς μουσικής, οι οποίες απέδειξαν την ποιότητα αλλά και το φιλέρευνο πνεύμα των Ελλήνων μουσικών, που υπηρετούν με γνώση και συνέπεια, από σειρά ετών, το συγκεκριμένο είδος.
Στις 30/10, η «Αίθουσα Δημ. Μητρόπουλος» του Μεγάρου Μουσικής γέμισε ασφυκτικά από όσους ήθελαν να πάρουν ζωντανή γεύση από μία δισκογραφική έκδοση που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τη γαλλική Naïve (αν και ηχογραφήθηκε προ 5ετίας περίπου) και συζητήθηκε ευρέως εκτός συνόρων. Ήταν το περίφημο «Lamento», το CD με θρηνητικά έργα του πρώιμου ιταλικού μπαρόκ που ηχογράφησε η Ιταλίδα μεσόφωνος Ρομίνα Μπάσσο, συνοδευόμενη από το -ολοένα και περισσότερο προβεβλημένο, και διεθνώς- ελληνικό σύνολο παλαιάς μουσικής «Latinitas Nostra», υπό τον τσεμπαλίστα και αρχιμουσικό Μάρκελλο Χρυσικόπουλο.
Οι αρετές της εκλεκτής τραγουδίστριας είναι γνωστές από προηγούμενες εμφανίσεις της σε Αθηναϊκές αίθουσες: γεμάτη, σκούρα φωνή, στέρεη τεχνική, άψογη ορθοτονία και φραστική, πεντακάθαρη άρθρωση, κυρίως όμως ένα θεατρικό ταμπεραμέντο, που οδήγησε μουσικοκριτικό του BBC Music Magazine να την χαρακτηρίσει ως την «Μαρία Κάλλας του μπαρόκ»!
Το πρόγραμμα αναπαρήγαγε, πλην του περίφημου «Θρήνου της Αριάδνης» του Μοντεβέρντι, όλα τα υπόλοιπα έργα του CD, υπό την ευπρόσδεκτη προβολή ελληνικών μεταφράσεων των στίχων και εικαστικού υλικού. Οι 4, ικανής διάρκειας, καντάτες των Καρίσσιμι, Στρότσι, Ρόσσι και Προβεντσάλε κινούνται στο μεταίχμιο της μελοποιημένης απαγγελίας και μιας πρώιμης «οπερατικής» φωνητικής γραφής. Σε όλες η Μπάσσο υποδύθηκε μυθολογικά ή ιστορικά πρόσωπα εγκαταλελειμμένων γυναικών (Ευτέρπη, Μαρία Στιούαρτ, βασίλισσα της Σουηδίας θρηνούσα το σύζυγό της, βασιλιά Γουσταύο ΙΙ Αδόλφο), αφηγούμενη ιστορίες, εκφράζοντας επιτηδευμένα συναισθήματα, σμιλεύοντας δηλαδή μουσικά ψυχογραφήματα.
Η ένταση και η συγκινησιακή φόρτιση των υφολογικά ενημερωμένων ερμηνειών (με αποκορύφωμα τον συγκλονιστικό θρήνο του Ρόσσι!) αναδείχθηκε και μέσα από την τραχύτητα και τις αντιθέσεις της ορχηστρικής συνοδείας, προεξάρχοντος του τσέμπαλου (ή/και του εκκλησιαστικού οργάνου) του Χρυσικόπουλου. Ο λυρισμός των θρήνων του Καρίσσιμι και της Στρότσι υποστηρίχθηκε τόσο με περίτεχνα πιανίσσιμι και φωνητικές «αλλοιώσεις», όσο και από την τρυφερή συνοδοιπορία της βιόλας ντα γκάμπα του Ανδρέα Λινού ή της θεόρβης του Θοδωρή Κίτσου.
Την βραδιά αποφόρτισε ο θρήνος-παρωδία του Προβεντσάλε, όπου τα εμβόλιμα σκωπτικά τραγουδάκια απέδωσε η Μπάσσο -«πειραγμένα» για τις ανάγκες του ρεσιτάλ- στα ελληνικά! Ας σημειωθεί, τέλος, ο καθοριστικός ρόλος του Χρυσικόπουλου όχι μόνο στην κατάρτιση του ενδιαφέροντος προγράμματος αλλά και στα κατατοπιστικά εισαγωγικά σχόλια.
Στις αρχές του μήνα (4/10) και για ένα διήμερο, τη μικρή νεογοτθική αγγλικανική εκκλησία του Αγίου Παύλου επί της οδού Φιλελλήνων (Σύνταγμα) κατέκλυσαν όσοι ήθελαν να γνωρίσουν λιγότερο εξερευνημένα μονοπάτια της παλαιάς μουσικής. Την τελευταία πενταετία, πολλοί φιλόμουσοι έχουν ταυτίσει την έναρξη της καλλιτεχνικής περιόδου με τον κύκλο «Παλαιά Μουσική στον Άγιο Παύλο» που επιμελείται ο φλαουτίστας Δημήτρης Κούντουρας, ψυχή του συνόλου «Ex Silentio», με την σταθερά πολύτιμη αρωγή της εταιρείας Specs’n’arts.
Οι φετινές συναυλίες ήσαν αφιερωμένες στη μουσική της Φλωρεντία της Αναγέννησης (14ος -15ος αιώνας). Δεδομένου ότι, σε αντίθεση με τις άλλες τέχνες, σημαντικοί Ιταλοί συνθέτες δεν εμφανίσθηκαν παρά στα τέλη του 15ου αιώνα, το ωριαίο πρόγραμμα κάλυψαν κατά βάση σύντομα φωνητικά έργα (και λιγοστά ενόργανα κομμάτια) Φλαμανδών συνθετών που δραστηριοποιούνταν τότε έντονα στην Ιταλία, αλλά και ανώνυμων.
Δύο τραγούδια του Φλωρεντινού Γκεραρντέλο θύμισαν τον 14ο αιώνα, χρυσή εποχή για την ιταλική πολυφωνία. Όλο το υπόλοιπο πρόγραμμα περιελάμβανε τραγούδια του 15ου αιώνα: από κοσμικά κομμάτια για τον έρωτα και τις χαρές/λύπες της ζωής, στη γαλλική και ιταλική γλώσσα, των Φλαμανδών Ντυ Φαί και Ίζαακ, μέχρι τραγούδια για την άνοιξη ανωνύμων συνθετών. Κάποια από αυτά αποτέλεσαν μελοποιήσεις κειμένων σημαινόντων προσώπων της εποχής, όπως του Δούκα Λαυρεντίου των Μεδίκων ή του λόγιου Angelo Poliziano, ανθρώπου του στενού περιβάλλοντος του δούκα. Ενδιάμεσα, προσφέρθηκε και αυτοσχεδιαστική απαγγελία της μπαλάτας «Vedete amanti» του Poliziano, δείγμα πειραματισμών των λογίων και ποιητών της εποχής στην προσπάθεια αναβίωσης του αρχαιοελληνικού πνεύματος που χαρακτήριζε τη ζωή της Φλωρεντίας, λίκνου του πολιτισμού της Αναγέννησης!
Τα τραγούδια ερμήνευσε με θαυμαστή αίσθηση ύφους, καλό γούστο και άρτια εκφορά του λόγου η Θεοδώρα Μπάκα. Η εκφραστικότητα και η μουσικότητα της εκλεκτής μεσοφώνου αποτελούν σπάνια προτερήματα γι’αυτού του είδους το ρεπερτόριο, αναδεικνύοντας συναισθήματα και διαθέσεις στη σωστή τους διάσταση. Η ιστορικά ενημερωμένη συνοδεία των «Ex Silentio» (του Κούντουρα στο φλάουτο με ράμφος αλλά και σε άλλους αυλούς, του Δημήτρη Τίγκα στη βιόλα ντα γκάμπα και της Ηλέκτρας Μηλιάδου στη βιέλα) ξεχώρισε για την καθαρότητα και την απλότητα των γραμμών, τον ανάλαφρο ρυθμικό βηματισμό, τον αβίαστο διάλογο του κάθε οργάνου ξεχωριστά με την (ανθρώπινη) φωνή.
Μία σπάνια, υψηλής αισθητικής μουσική πρόταση!
Credits φωτογραφιών: Χάρης Ακριβιάδης («Lamento») – Specs’N’Arts («Μουσική από τη Φλωρεντία της Αναγέννησης»)
