Ο Μεξικανός σκηνοθέτης του μυστικιστικού «Φως Μετά το Σκοτάδι», το οποίο απέσπασε το βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάνες, μιλάει στον Χρήστο Μήτση για τον Σενέκα, τον Γκοντάρ, τη φαντασία στο σινεμά και την «άλλη» πραγματικότητα πάνω και έξω από τη μεγάλη οθόνη.
Η ταινία είναι μια σπάνια κινηματογραφική εμπειρία που δεν έχει καμιά σχέση με το παραδοσιακό αφηγηματικό σινεμά. Δεν φοβηθήκατε ότι μπορεί να αποξενώσει ακόμα κι έναν εκπαιδευμένο σινεφίλ;
Πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και δεν εννοώ νομικά, αλλά σε ένα βαθύτερο, πιο ουσιαστικό επίπεδο. Μας ενώνουν πιο πολλά πράγματα απ’ όσα συνειδητοποιούμε, οπότε κάτι που αρέσει σ’ εμένα πιθανόν να αρέσει και σ’ άλλους ανθρώπους με τελείως διαφορετική παιδεία ή άγνωστά μου βιώματα. Κάνω λοιπόν σινεμά για να επικοινωνήσω μ’ αυτούς τους θεατές, όχι να τους διασκεδάσω ή να τους προβληματίσω με κάποιο μήνυμα. Και πιστεύω πως υπάρχουν θεατές ανοιχτοί, οι οποίοι μπορούν να συγκινηθούν από το πώς η ταινία μιλάει για τα όνειρα, τις αναμνήσεις, ένα φανταστικό μέλλον και αμφισβητεί τον παραδοσιακό, ορθολογικό τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα. Τώρα όσον αφορά στις αντιδράσεις, ο Σενέκας έλεγε πως «όσο σπουδαιότερο είναι ένα έργο, τόσο πιο έντονα θα απορριφθεί στην εποχή του».
Το σινεμά είναι λοιπόν καθαρά θέμα των αισθήσεων και όχι της λογικής;
Όχι απαραίτητα. Δεν λέω πως ο Σοκούροφ μ’ αρέσει περισσότερο ή είναι σπουδαιότερος δημιουργός από τον Γκοντάρ. Στον έναν βλέπω την ψυχή του και θαυμάζω το ένστικτο, το ατόφιο συναίσθημά του. Στον άλλο αναγνωρίζω το μυαλό του και με συναρπάζουν οι ιδέες του, η θέλησή του να αποδείξει τις θεωρίες του. Δεν υπάρχει ένας κινηματογραφικός τρόπος που είναι σωστός, απλά σε εμένα ταιριάζει περισσότερο η φαντασία και η ποίηση.
Όπως το να ζείτε σ’ έναν κόσμο όπου, όπως στην ταινία, τα δέντρα πιθανόν να μπορούν να μιλάνε μεταξύ τους.
Ναι, γιατί όχι; Στο φιλμ αυτό που λέτε δεν είναι ξεκάθαρο, αλλά είναι σαφές πως η φύση είναι ζωντανή, κάτι που ο άνθρωπος μοιάζει σήμερα να το έχει ξεχάσει.
Η φύση παίζει σημαντικό ρόλο σ’ όλες τις ταινίες σας, όπως και το φως…
Όλα είναι φως, το οποίο πιστεύω πως λείπει από τη σύγχρονη ζωή, η οποία είναι βυθισμένη σ’ ένα λαμπρό σκοτάδι. Είμαστε δέσμιοι των υλικών ανέσεων, κάτι που είναι μια επώδυνη σκλαβιά. Νιώθω πως είμαστε τυφλοί και πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας σε μια άλλη πραγματικότητα πιο απελευθερωτική που μας περιβάλλει. Οι ταινίες μου προσπαθούν να αντανακλάσουν ένα μικρό, τόσο δα κομμάτι της…
