«Αξίζεις κάποιον να σου δείξει έλεος». Να μια φράση που δεν θα ‘θελε κανείς να ακούσει από την Ράτσεντ, την σαδίστρια νοσοκόμα από την «Φωλιά του Κούκου» (Μίλος Φόρμαν, 1975). Το μπακστόρι μιας από τις πλέον κυρίαρχες περσόνες της έβδομης τέχνης μαθαίνουμε στο πρίκουελ του Netflix «Ράτσεντ», δια χειρός Ράιαν Μέρφι («Glee», «American Horror Story»), το οποίο έκανε πρεμιέρα στα μέσα του Σεπτεμβρίου.
Η Ράτσεντ έχει μακρά θητεία σε δομές ψυχικής υγείας, παραδόξως, ως νοσηλεύτρια κι όχι ως… τρόφιμη. Είναι γεγονός ότι όσο περνάνε τα χρόνια, η τηλεόραση νετάρει τον φακό της στον γυναικείο ψυχισμό, ξεδιπλώνοντας πιο δαιδαλώδεις προσωπογραφίες και πιο λοξές οπτικές της πραγματικότητας. Τηλεοπτικές διαταραγμένες «ξαδέρφες» της Ράτσεντ, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι τυραννικές «θείες» από το «Handmaid’s Tale» ή οι σέπτες του «Game of Thrones». Ωστόσο, αν ήθελε να μας πει κάτι η σειρά, αυτό ήταν ότι όλες οι ψυχοπαθείς γυναίκες δεν είναι κέρβεροι. Υπάρχουν κι αυτές που ίσως «αξίζουν κάποιον να τους δείξει έλεος». Γι’ αυτό κι εμείς ανατρέχουμε στα τηλεοπτικά μητρώα όλων των ψυχικά διαταραγμένων γυναικών-δολοφόνων της μικρής οθόνης.
Οι γυναίκες του Ράιαν Μέρφι
Πριν καλά καλά τακτοποιήσει τις βαλίτσες του στο Netflix, ο Ράιαν Μέρφι κλείνει την πρωταγωνίστρια του «Ράτσεντ», Σάρα Πόλσον, σε ψυχιατρείο… ξανά. Η προηγούμενη φορά ήταν στη δεύτερη σεζόν του «American Horror Story» στον ρόλο της λεσβίας δημοσιογράφου-final girl. Ο Μέρφι λατρεύει τους διαταραγμένους χαρακτήρες και με το «American Horror Story» έφερε στις οθόνες μας ένα αξέχαστο ανσάμπλ τέτοιων γυναικών, παρέα με ισάριθμες ψυχικές διαταραχές και πολλαπλάσια θύματα. Θυμόμαστε ενδεικτικά την Κάθι Μπέιτς να λούζεται στο αίμα αφροαμερικανών (λίγο πριν μεταμορφωθεί σε redneck χασάπισσα και ρομπότ σατανίστρια), την Άντζελα Μπάσετ ως εκδικητική voodoo queen και την Λέιντι Γκάγκα ως βαμπίρ μαιτρέσα. Στην τελευταία σεζόν, η Αντζέλικα Ρος καιροφυλακτεί πίσω από τους θάμνους του κάμπινγκ ως (τι άλλο;) νοσοκόμα, οπλισμένη με τη θανατηφόρα σύριγγά της. Και φυσικά, η Φράνσις Κόνροϊ και η Τζέσικα Λανγκ έφτασαν σε δυσθεώρητα ερμηνευτικά ύψη κι έδωσαν ανθρωπιά στους πιο αλλοπρόσαλλους χαρακτήρες.
Το «American Horror Story», ωστόσο, δεν έχει το μονοπώλιο σε ψυχοπαθείς δολοφόνους. Πριν ακόμα γίνει τάση η 80s νοσταλγία, ο Μέρφι μας χάρισε δύο σεζόν ανελέητης slasher παρωδίας στο «Scream Queens». Κι αν σε σημεία η σειρά φάνηκε αμετροεπής με την πλοκή και τις αναφορές της, τα πανέξυπνα punch line και το καυστικό χιούμορ της… σκοτώνουν. Στο απόλυτο αμερικανικό κολλέγιο η μεταφεμινίστρια διευθύντρια και τα μέλη μιας κλίκας από ντίβες έρχονται αντιμέτωπες με τον κατά συρροή δολοφόνο «Κόκκινο Διάβολο». Πόσο άσχημα μπορεί να πάει μια σειρά με τέτοιο concept;
Ότι δεν σε σκοτώνει...
Ο Ράιαν Μέρφι ήταν ξεκάθαρος: «Χρειάζεσαι δύο πράγματα για να είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θες: τον θεό και το τραύμα». Το τραυματικό παρελθόν είναι ένα κλισέ ξαναϊδωμένο, ιδίως σε υπερήρωες: τελευταία το συναντάμε από την Βάνια του «Umbrella Academy» μέχρι την Ιλέβεν του «Stranger Things». Υπάρχει, ωστόσο, μια υπερηρωική σειρά που έβαλε τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) στον πυρήνα της. Μιλάμε για την συμμαχία Netflix-Μάρβελ στην «Τζέσικα Τζόουνς». Η σακατεμένη ψυχικά ηρωίδα εργάζεται πλέον ως ιδιωτική ντετέκτιβ και παλεύει με τις παθογένειες που το παρελθόν της επέφερε: αλκοολισμό, υπνικές δυσλειτουργίες, αλλά πρωτίστως δίψα για εκδίκηση.
Αυτή, βέβαια, είναι η badass όψη του PTSD. Στην τηλεόραση έχουμε δει κι άλλες, όπως το σύνδρομο της Στοκχόλμης. Απ’ αυτό εμπνέεται το παρατσούκλι της Μόνικα του «Casa de Papel», όταν αυτή ερωτεύεται τον απαγωγέα της και εντάσσεται στην συμμορία του. Σε άλλη ήπειρο κι αιώνα, η δεσποτική Έστερ (Νάταλι Ντόρμερ) κρύβεται από το παρελθόν της στο παρθεναγωγείο που διευθυντεύει («Picnic at Hanging Rock», 2018). Η μοντέρνα (αλά Σοφία Κόπολα) αυτή διασκευή σε μια ταινία σφυρηλατημένη στο αυστραλέζικο νέο κύμα, μοιάζει με ισπανική ερώτηση. Έχει τόσα ερωτηματικά στην αρχή όσα και στο τέλος. Μια αρκετά διαδεδομένη ερμηνεία, ωστόσο, είναι ότι το τραύμα της Έστερ, της δημιούργησε διασχιστική διαταραχή (πολλαπλές προσωπικότητες) και ότι οι κεντρικές ηρωίδες αποτελούν εξιδανικευμένες εκδοχές του εαυτού της.
Serial… σε σίριαλ
Αν το μεταμεσονύκτιο ζάπινγκ σας έβγαλε στο «Deadly Women» και ό,τι είδατε σας κέντρισε το ενδιαφέρον, οι σειρές που ακολουθούν αξίζουν ένα τσεκάρισμα. Από τη βιβλιοθήκη του Netflix, ξεχωρίζουμε το γαλλικό «Ο Μάντης», σχετικά με την ιδιότυπη συνεργασία της serial killer Ζαν και των αρχών, με στόχο την σύλληψη ενός δολοφόνου που μιμείται τα εγκλήματά της. Είναι μία απ’ αυτές τις περιπτώσεις που το cat-and-mouse παιχνίδι παίρνει διαφορετική τροπή από την προβλεπόμενη. Παρόμοια, δηλαδή, περίπτωση με το «Killing Eve». Η σειρά παρουσιάζει την σχέση ανάμεσα σε μια μυστική πράκτορα (Σάντρα Ο), η οποία κυνηγάει μια ψυχοπαθή δολοφόνο (Τζόντι Κόμερ). Μέσα στις τέσσερεις σεζόν της, αυτό το θηλυκό μπραντεφέρ έχει εκτροχιαστεί αρκετές φορές σε φονικά, παθολογικά, ακόμα κι ερωτικά μονοπάτια, φτάνοντας και τις δύο πρωταγωνίστριες μέχρι τις Χρυσές Σφαίρες.
Οικογενειακές ιστορίες
Αν είναι κάτι που δεν περιμέναμε για το «Ράτσεντ», ήταν να εξελιχθεί σε οικογενειακό δράμα. Το Netflix, βέβαια, αρέσκεται να μπαίνει στο μεδούλι δυσλειτουργικών οικογενειών, κάτι που μας έκανε σαφές με τους «Δαίμονες του Χιλ Χάουζ». Η Κάρλα Γκουτζίνο υποδύεται την Ολίβια, την μητέρα της οικογένειας, η οποία είναι αγοραφοβική. Επίσης, η σειρά μας χάρισε μια ατμοσφαιρική, (αν και λίγο βερμπαλιστική στο κρεσέντο της) απεικόνιση της επεκτεινόμενης αυτοκτονίας, δηλαδή της αυτοκτονίας μετά από φόνο, τον οποίο ο δολοφόνος πιστεύει ότι διαπράττει με σκοπό την «προστασία» του θύματος. Προσεχώς θα ανέβει κι η δεύτερη σεζόν της σειράς ανθολογίας, η οποία θα μεταφέρει στην οθόνη μας το «Στρίψιμο της Βίδας», βιβλίο με μια επίσης διαταραγμένη και κατ’ εξοχήν φροϋδική ηρωίδα.
«Πίσω από κάθε πετυχημένο άντρα βρίσκεται μια γυναίκα» λέει μια ρήση, ξεχνώντας, ωστόσο, να προσθέσει ότι πίσω από κάθε διαταραγμένη γυναίκα βρίσκεται κι ένας πετυχημένος άντρας. Αυτό, τουλάχιστον, συμβαίνει με τις τρεις τηλεοπτικές χιτσκοκικές απογόνους: τη Νόρμα (Βέρα Φαρμίγκα, «Bate’s Motel»), την Πιέτι (Ιντίρα Βάρμα, «Carnival Row») και την Λίβια (Νάνσι Μέρτσαντ, «The Soprano’s»). Η τελευταία, μάλιστα, μας έδωσε ένα εξαιρετικό δείγμα οριακής διαταραχής προσωπικότητας. Δεν θα σας αποκαλύψουμε ποιες από αυτές τις μητριάρχισσες διέπραξαν φόνο, ωστόσο, οι τρεις εξαιρετικές ηθοποιοί αποτύπωσαν με μαεστρία μια πλειάδα ευνουχιστικών συμπεριφορών ενάντια στα παιδιά τους.
Κακοποιητική συμπεριφορά που παρουσιάζουν συνήθως μητέρες είναι και το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου. Αφορά την εσκεμμένη πρόκληση ή επινόηση ασθενειών ή τραυμάτων σε πρόσωπο υπό την φροντίδα του πάσχοντος. Κάτι τέτοιο μας φέρνει στο μυαλό τη Λάισα Άρρυν του «Game of Thrones». Ή την υποχόνδρια Αντόρα του «Sharp Objects» (Χρυσή Σφαίρα Β’ Γυναικείου για την Πατρίσια Κλάρκσον). Η μίνι σειρά μυστηρίου αντλεί το υλικό της από το λογοτεχνικό ντεμπούτο της Τζίλιαν Φλιν («Το Κορίτσι που Εξαφανίστηκε») κι αυτό είναι κάτι που δεν κρύβεται. Οικογένειες που κουκουλώνουν ένοχα μυστικά κάτω από τα ακριβά χαλιά τους, η αυτοκαταστροφική πρωταγωνίστρια, αποφασισμένη να ξεσκεπάσει αυτά τα μυστικά και το ανατρεπτικό φινάλε είναι πάγια χαρακτηριστικά της συγγραφέα, που λατρεύει να μελετά τον παρεκκλίνοντα γυναικείο ψυχισμό.
Sweet but psycho
Ένας ακόμα δαιδαλώδης χαρακτήρας του «Sharp Objects» είναι η Άμμα. H ανερχόμενη Ελάιζα Σκάνλεν («Babyteeth») ενσαρκώνει άλλοτε την all american κόρη κι άλλοτε το σκαμπρόζικο it girl, συστήνοντάς μας μια άλλη κατηγορία παρανοϊκών γυναικών. Πρόκειται για τα κορίτσια εκείνα που καμουφλάρουν τις διαταραχές τους πίσω από μια χαριτωμένη κοψιά. Σκεφτήκατε ποτέ ότι οι εκρήξεις θυμού της Σίντνεϊ (η Σοφία Λιλς ως τηλεοπτική ρεπλίκα της Κάρι στο «I’m not ok with this») σχετίζονται με διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή; Ή, έστω, ότι η Νταινέρυς Ταργκάρυεν είναι πυρομανής;
Αυτή τη διάσταση φαίνεσθαι και είναι έβαλε στο παιχνίδι το «Big Little Lies». Η ιστορία ξεκινά in medias res και μας δείχνει πως οι φαινομενικά τέλειες ζωές πέντε γυναικών κατέληξαν σε θανατικό. Σαν να μην έφταναν οι αψεγάδιαστες, ρεαλιστικές ερμηνείες των Νικόλ Κίντμαν, Ρις Γουίδερσπουν, Σέιλιν Γούντλεϊ. Ζόι Κράβιτζ και Λόρα Ντερν, η σειρά, στη δεύτερη σεζόν της, μας επιφύλασσε και μια Μέριλ Στριπ-έκπληξη. Όπως, λοιπόν, μας δίδαξαν με την υποκριτική τους σφοδρότητα οι προαναφερθείσες κυρίες, τα πράγματα δεν είναι ασπρόμαυρα, οι ατραποί του γυναικείου ψυχισμού είναι δυσπρόσιτες και αναδιατυπώνοντας την κατά «Chicago» ρήση: «Είναι φόνος, μα όχι έγκλημα».
10 ψυχικά διαταραγμένες γυναίκες που θα θέλαμε να γνωρίσουμε
«Η ατέλεια είναι ομορφιά, η τρέλα είναι ιδιοφυΐα». Αν δεν συμφωνείτε με την Μέριλιν Μονρόε, οι παρακάτω κυρίες θα σας κάνουν να το ξανασκεφτείτε για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί μπορούν να σας σκοτώσουν (ακόμα και κατά λάθος). Δεύτερον, γιατί μπορεί να μην έχουν 100% σώας τας φρένας, έχουν, ωστόσο, πολύ περισσότερο ενδιαφέρον:
Άνι Γουίλκς («Castle Rock»)
Τα προηγούμενα χρόνια τα 80s ήταν (είναι;) στην μόδα. Το οποίο σημαίνει ο Στίβεν Κινγκ είναι στην μόδα. Αυτό που βιώνουμε από το 2017, σε μεγάλες και μικρές οθόνες, μοιάζει περισσότερο με γενικευμένη ρετροσπεκτίβα στο έργο του συγγραφέα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η σειρά του Hulu «Castle Rock» ανέστησε την Άνι Γουίλκς του «Misery», με την βοήθεια της Λίζι Κάπλαν. Στα ίχνη της Ράτσεντ, η άτεγκτη νοσοκόμα χάρισε ανατριχίλες στο κοινό και Όσκαρ στην Κάθι Μπέιτς. Αν και φαντασιόπληκτη, σχιζοειδής και με πολλαπλές προσωπικότητες, η Άνι είναι ένας χαρακτήρας που αγαπάμε. Ίσως, επειδή η εμμονή της με τον συγγραφέα-alter ego του Στίβεν Κινγκ, μας θυμίζει το δικό μας nostalgia exploitation.
Χέστερ Ούλριχ («Scream Queens»)
Απ’ αυτή τη νοσταλγία φτιάχτηκαν κι οι «Scream Queens», πριν ωστόσο γίνει cool. Από τις πιο sui generis κωμωδίες των τελευταίων χρόνων, σου δίνει πολλούς λόγους να την αγαπήσεις. Η μαμά των scream queens Τζέιμι Λι Κέρτις ως badass διευθύντρια είναι ένας. Ο ρόλος της Λία Μισέλ («Glee») είναι ένας ακόμα. Γιατί; Απαντάει η ίδια: «Όταν ήμουν έξι χρονών, ο πατέρας μου πέθανε και η μητέρα μου με έβαλε να φιλήσω την σορό του στην κηδεία. Από τότε είμαι εμμονική με τον θάνατο».
Νταινέρυς Ταργκάρυεν («Game of Thrones»)
Τα τραύματα είναι νωπά. Το σεβόμαστε και σιωπούμε.
Άιρις Κρόουι («Carnivale»)
Το 2003 ο Ντάνιελ Νοφ δημιούργησε μια εξωφρενική μυθολογία, το HBO τον εμπιστεύτηκε, η σειρά κέρδισε πέντε Emmy, αλλά ποτέ την απαραίτητη τηλεθέαση για να μην κοπεί πρόχειρα στη δεύτερη σεζόν της. Κρίμα, γιατί οι αρετές του «Carnivale» ήταν πολλές. Η μεγαλύτερη ήταν το ερμηνευτικό εκτόπισμα των ηθοποιών της, κυρίως, της Έιμι Μάντιγκαν ως θρησκόληπτη Άιρις. Στη σειρά υπήρχε εκείνο το βαγόνι τσίρκου, με τα ξεχασμένα πράγματα, που περιπλανιόταν κάπου στην ενδοχώρα των ΗΠΑ του ‘29. Εκεί, ίσως, να έχει ξεμείνει κάποια σέπια φωτογραφία από τον κόσμο του «Carnivale».
Βικτόρια Σκιλέιν («Black Mirror»)
Από τα πιο σφιχτοδεμένα επεισόδια του «Black Mirror», το «White Bear» οικοδομεί επιμελώς την ίδια ιστορία που θα αποδομήσει επιμελέστερα. Γνώρισμα αρκετών βρετανικών παραγωγών, ο αυτοσκοπός του plot twist, έχει «μολύνει» κάμποσα επεισόδια της σειράς. Το «White Bear» δεν είναι ένα από αυτά. Η Βικτόρια (Λενόρα Κρίτσλοου) είναι αποφασισμένη να επιβιώσει στην οργουελική δυστοπία που βρέθηκε. Την συμπαθούμε, κυρίως, γιατί στο μεγαλύτερο μέρος του επεισοδίου δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συμβαίνει.
Οι νοσοκόμες και γενικά το παραϊατρικό προσωπικό («Η Ζώνη του Λυκόφωτος»)
Από το «Black Mirror» ταξιδεύουμε εξήντα χρόνια πίσω, στον τηλεοπτικό του πρόγονο, τη «Ζώνη του Λυκόφωτος». Ο Τζόρνταν Πιλ ξανάπιασε το μακάβριο γαϊτανάκι της σειράς-ορόσημο, ωστόσο, εμείς θα μείνουμε στα παλιά. Συγκεκριμένα, στον πεισιθάνατο ρόλο της Αρλίν Μαρτέλ, ως νοσοκόμα-hostess νεκροτομείου («Twenty Two»), αλλά και στην παραμορφωμένη νοσοκόμα που έδωσε σάρκα στη σωματική δυσμορφική διαταραχή («Eye of the Beholder»). Φτιαγμένες κι οι δυο απ’ το υλικό που φτιάχνονται οι εφιάλτες.
Κλερ Άντεργουντ («House of Cards»)
«Η σειρά μου». Με αυτήν την ατάκα κλείνει η πέμπτη σεζόν του «House of Cards» και ανοίγει η εποχή της Κλερ Άντεργουντ, της 47ης Προέδρου των ΗΠΑ. Παρότι παρουσιάζει τυπικά συμπτώματα ναρκισσιστικής διαταραχής, κυβερνά την Αμερική και την έκτη σεζόν της σειράς, αναπληρώνοντας επάξια την απουσία του Κέβιν Σπέισι. Ο δρόμος, ωστόσο, δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Αντίθετα, ο χαρακτήρας της Ρόμπιν Ράιτ δεν διστάζει να πατήσει επί πτωμάτων. Πτώματα, μερικά από τα οποία, δημιούργησε η ίδια .
Εσμέ Ζιζί Ζενεβιέβ Σκουάλορ («Μια Σειρά από Ατυχή Γεγονότα»)
Από την 47η Πρόεδρο των ΗΠΑ στην 6η πιο σημαντική οικονομική σύμβουλο της πόλης του Λέμονι Σνίκετ. Ο λόγος για την Εσμέ Σκουάλορ (Λούσι Παντς), την ναρκισσίστρια, shopaholic και εθισμένη με την μόδα κηδεμόνα, που υιοθετεί τα τρία ορφανά επειδή είναι «ιν». Κέρδισε τη θέση της στην παρούσα λίστα εξαιτίας της μεταμφίεσής της ως νοσοκόμα, όταν η καταδίωξη των ορφανών την έβγαλε στο νοσοκομείο Χάιμλιχ. Με μια γρήγορη διάγνωση, η Εσμέ είναι πυρομανής, ανεξέλεγκτη φετιχίστρια (το μίσος της πηγάζει από την απώλεια μιας… ζαχαριέρας), ενώ, μάλλον, παρουσιάζει και οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας. Τουτέστιν, είναι η απόλυτη drama queen. Και πολύ καλά κάνει, γιατί το κάνει άψογα. Πώς αλλιώς θα μπορούσε μια δυσοίωνη, steampunk σειρά-διασταύρωση Γουές Άντερσον και Τιμ Μπάρτον, να στριμωχτεί στο Netflix Kids και να γίνει «ιν»;
Όλοι οι ρόλοι της Τζέσικα Λανγκ («American Horror Story»)
Οι νοσοκόμες, συχνά, αποκαλούνται «αδερφές», όπως και οι καλόγριες. Και οι δύο ιδιότητες έχουν την διεστραμμένη εκδοχή τους στο έργο του Ράιαν Μέρφι. Η Τζέσικα Λανγκ ξέρει καλά κι απ’ τα δύο. Η κάποτε χαριτωμένη νοσοκόμα του «Τούτσι» ήταν η μούσα του Ράιαν Μέρφι για τέσσερις σεζόν «American Horror Story». Από σαδομαζοχίστρια μοναχή την βρήκαμε να τραγουδάει Lana Del Rey στο δικό της τσίρκο, λίγο πριν κάψει μάγισσες που εποφθαλμιούν την ηγεμονία της. «Θέλω, απλά, να αγαπηθώ» εξομολογείται λίγο πριν ρίξει αυλαία. Οι φαν της σειράς, τουλάχιστον, την λατρεύουν. Βλέπετε απέτρεψε και μια αποκάλυψη.
Σουζάν Γουόρεν («Orange Is the New Black»)
Το «Orange Is the New Black» (η έβδομη και τελευταία σεζόν του ανέβηκε στο Netflix), μας χαρίζει διεισδυτικά case study περιθωριακών γυναικών που με κάποιον τρόπο κατέληξαν στην φυλακή. Αβανταδόρικη ερμηνευτικά, η σειρά έστειλε κάμποσες πρωταγωνίστριές της μέχρι τα Emmy και τις Χρυσές Σφαίρες. Για την Ούζο Αντούμπα το εισιτήριο στα βραβεία ήταν πολλαπλών διαδρομών και απέφερε καρπούς. Δίκαια, αν σκεφτούμε την άρτια αποτύπωση της αυτιστικής, ενδεχομένως σχιζοφρενούς, Σουζάν. Δεν ξεχνάμε, βέβαια, την εξαιρετική δουλειά της Γαέλ Στόουν ως μεταιχμιακή προσωπικότητα, αλλά και τη Λόρι Πέτι ως ψυχωτική πρώην δημοσιογράφο με μανία καταδίωξης. Στο τέλος της μέρας, η Σουζάν έχει το επιμύθιο που τα λέει όλα: «Δεν είμαι τρελή, είμαι μοναδική».
