Την πρώτη φορά που άκουσα τον Κώστα Καρίπη να τραγουδά, με κεραυνοβόλησε. Κάτι στην ακατέργαστη φωνή του, κάτι ο απελπισμένος μα συνάμα απειλητικός τρόπος με τον οποίον έδινε τελεσίγραφο σε κάποια Σμυρνιά –ότι θα παντρευόταν μια Μαριώ από τον Ποδονίφτη, εάν η μάνα της δεν ξηγιόταν τα όσα είχε τάξει ("Οι Ομολογίες")– κάτι η διονυσιακή μαγκιά με την οποία έλεγε τους "Νέους Χασικλήδες" (ωθώντας έναν από τους συνοδοιπόρους του ν' αναφωνήσει "Γεια σου Καρίπη, ποτέ να μην πεθάνεις!"), σηματοδότησαν έναν καλλιτέχνη του μακρινού Μεσοπολέμου τον οποίον δεν έπαψα ν' αγαπώ και να μνημονεύω μέσα στα χρόνια.
Εντωμεταξύ, τα δύο αυτά τραγούδια (αμφότερα του 1928, για λογαριασμό της Odeon) συστήνουν με τον καλύτερο τρόπο τον κόσμο στον οποίον κινήθηκε και σταδιοδρόμησε ο Καρίπης: η Σμυρνιά που τον ταλαιπωρεί με τα πέρα και τα δώθε των προικοϋποσχέσεων και η προσφυγική συνοικία του Ποδονίφτη μας στέλνουν ανάμεσα στους ξεριζωμένους της Μικρασιατικής Καταστροφής, ενώ ο μπελαλής, νυχτοπερπατητής μοσχομάγκας που "ξηγιέται" στους τεκέδες καθρεφτίζει έξοχα το σμυρνέικο παρελθόν του ρεμπέτικου. Γιατί μπορεί ακόμα να κυριαρχούν τα σαντουροβιολιά και όχι τα μπουζούκια (απέχουμε 6 χρόνια από τότε που ο Μάρκος Βαμβακάρης θ' άναβε τη σχετική φωτιά στη "Μάντρα του Σαραντόπουλου", παρέα με τον Γιώργο Μπάτη, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Ανέστο Δελιά), μα όλη η υπόλοιπη αισθητική είναι σαφώς ρεμπέτικη.
Πράγματι, ο άνθρωπος που μας απασχολεί ήταν Κωνσταντινουπολίτης και ήδη 30άρης όταν πρωτομπήκε στη δισκογραφία. Παλιότερα, βέβαια, τον είχαμε για 60άρη, λόγω των χρονολογιών που πρότεινε ο Τάσος Σχορέλης στον δεύτερο τόμο της επιδραστικής Ρεμπέτικης Ανθολογίας του (1978). Ωστόσο, το εμφανές λάθος του θανάτου του (1944) ώθησε τον ακαταπόνητο Παναγιώτη Κουνάδη σε νέα έρευνα.
Χάρη σ' αυτήν, λοιπόν, προσδιορίζουμε τη γέννησή του κάπου μεταξύ 1890 και 1895, ενώ ανοιχτό μένει και το ενδεχόμενο να λεγόταν Κώστας Καριπόπουλος (μπορεί, μάλιστα, να το έγραφε και με υ) –με το Καρίπης να απηχεί, ίσως, το πώς ήταν γνωστός στην πιάτσα, εάν δεν πρόκειται για συνειδητό καλλιτεχνικό ψευδώνυμο. Κάποια στιγμή θα πρέπει να το διορθώσουν και στο Discogs, όπου εξακολουθούν να παραθέτουν τις χρονολογίες του Σχορέλη.
Αλλά τι έκανε ο Κώστας Καρίπης, όσο ζούσε στην Κωνσταντινούπολη; Πολύ θα θέλαμε να ξέρουμε, όμως έχουμε μόνο υποψίες. Γεγονός είναι, πάντως, ότι φτάνει στην Ελλάδα το 1922, μαζί με το μεγάλο κύμα των ξεριζωμένων Ρωμιών της Μικρασιατικής Καταστροφής. Γεγονός είναι, επίσης, ότι γρήγορα δραστηριοποιείται στους καλλιτεχνικούς κύκλους των προσφύγων της Αθήνας, αφού ο Παναγιώτης Κουνάδης σώζει μαρτυρία του Κώστα Τζόβενου, ο οποίος λέει πως τον γνώρισε το 1923 στο καφενείο των μουσικών "Η Μικρά Ασία", στο Μοναστηράκι. Αυτό, ασφαλώς, μας κάνει να πιστέψουμε ότι ήδη διέθετε πλούσια σχετική εμπειρία. Από εκεί και πέρα, επομένως, ήταν ζήτημα χρόνου μέχρι να μπει και στη δισκογραφία, η οποία τότε αφορούσε κατά κύριο λόγο πλάκες γραμμοφώνου, που έπαιζαν στις 78 στροφές: η πρώτη του κυκλοφορία χρονολογείται στο 1925 για την εταιρία Edison και λέγεται "Κορδελιό". Πρόκειται για μια διασκευή στο παραδοσιακό σμυρνέικο που εμείς γνωρίζουμε ως "Τι Σε Μέλλει Εσένανε" –μάλιστα, με αυτόν τον τίτλο θα το επανηχογραφούσε κι ο ίδιος το 1928, για λογαριασμό της Polydor.
Το μεγαλύτερο τμήμα της προσωπικής του δισκογραφίας κινήθηκε με ανάλογο τρόπο, μέσω διασκευών, δηλαδή, σε παραδοσιακές μικρασιατικές μελωδίες –τέτοιες περιπτώσεις, άλλωστε, είναι και οι "Ομολογίες", όπως και οι "Νέοι Χασικλήδες". Άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το αγαπημένο "Θα Σπάσω Κούπες" (Polydor, 1928), οι περίφημοι "Χασικλήδες" (Columbia, 1928) και το "Μη Μου Χαλάς Τα Γούστα Μου" (Columbia, 1928). Παράλληλα, πάντως, τραγούδησε και αμανέδες, όπως και ορισμένα δημοτικά προσφιλή, τότε, στον κυρίως ελλαδικό χώρο, π.χ. τον "Αλή Πασά" (Polydor, 1926), τη "Λειβαδιά" (Columbia, 1927) ή το θρυλικό κλέφτικο "Βαστάτε Τούρκοι Τ' Άλογα" (Odeon, 1928). Ωστόσο, σε όλες τούτες τις επιλογές τραγούδησε πολύ πιο συγκρατημένα και τυπικά, σε σύγκριση με το στυλ που λάνσαρε στις "Ομολογίες" και στους "Νέους Χασικλήδες". Έτσι, η τρίτη σπουδαιότερη ερμηνεία του εντοπίζεται στην υποφωτισμένη και λησμονημένη "Σκερτσόζα" του βιρτουόζου βιολιστη Γιάννη Δραγάτση ή Ογδοντάκη (Odeon, 1928).
Η "Σκερτσόζα", εντωμεταξύ, φανερώνει το πολύπλευρο ταλέντο του Καρίπη, ο οποίος ξετυλίγεται ως θαυμάσιος κιθαρίστας. Σύντομα, δε, θα μεταπηδούσε επιτυχώς και στον τομέα της σύνθεσης, πότε με καλοφτιαγμένους αμανέδες που ερμήνευσε ο ίδιος σαν το "Σου Αφήνω Την Καληνυχτιά (Μινόρε Μανές)" του 1930 και πότε με τραγούδια σμυρνέικου στυλ τα οποία έδωσε σε μεγάλα ονόματα της εποχής. Ανάμεσά τους, ας πούμε, σταχυολογούμε το "Δεν Σε Θέλω" με την καθάρια φωνή του Στελλάκη Περπινιάδη (1936), το "Παραπονιάρικο (Πες Μου Τι Έχεις Κι Όλο Κλαις)" με τη Ρίτα Αμπατζή (1937) και στιγμές σαν τα "Κατινάκι Μου Για Σένα" (1932), "Πάλι Μου Κάνεις Τον Βαρύ" (1936) και "Φόρα Τα Μαύρα Φόρα Τα" (επίσης 1936) τις οποίες ερμήνευσε η Ρόζα Εσκενάζυ.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον, όμως, έχει και το "Μ' Έχεις Κάνει Σαν Κουρέλι" (1940), όχι μόνο επειδή είναι ένα πολύ ωραίο χασάπικο, αλλά και γιατί δείχνει ότι ο Καρίπης δεν χάθηκε μετά την ανατολή του πειραιώτικου ρεμπέτικου και την επισκίαση των σμυρνέικων ορχηστρών από τα μπουζούκια. Αντιθέτως, προσαρμόστηκε μια χαρά, όπως εδώ, όπου η κιθάρα του συνοδεύει αρμονικά τα μπουζούκια του Μανώλη Χιώτη και του Στέλιου Χρυσίνη. Παρεμπιμπτόντως, το κομμάτι αυτό το πρωτοείπε η Ιωάννα Γεωργακοπούλου, μα έγινε πιο γνωστό μεταπολεμικά, όταν το διασκεύασε η Σωτηρία Μπέλλου.
Από τα διάφορα μυστήρια που περιβάλλουν τη μορφή του Καρίπη είναι το γιατί σταμάτησε να τραγουδά μετά το 1930. Απορροφήθηκε άραγε από τη σύνθεση και την κιθάρα, αισθανόμενος ότι το φόρτε του βρισκόταν σε τέτοιους τομείς; Ή συνέβη κάτι σοβαρό στη φωνή του; Σίγουρα πάντως διέπρεψε ως κιθαρίστας, όντας ο κορυφαίος του σμυρνέικου και ρεμπέτικου χώρου –μαζί με τον Κώστα Σκαρβέλη. Η δεξιοτεχνία του αυτή, μάλιστα, τον ανέβασε στα σπουδαιότερα λαϊκά πάλκα του Μεσοπολέμου (επιτρέποντάς του να επιβιώσει στα σκληρά χρόνια της γερμανικής Κατοχής), ενώ του έδωσε και σταθερή δουλειά στη δισκογραφία. Εντωμεταξύ, ήδη πριν τη διακοπή των ηχογραφήσεων που επέφερε η εμπλοκή της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ξεκινήσει να συνεργάζεται (και) με τον Βασίλη Τσιτσάνη, με την κιθάρα του να λάμπει, λ.χ., στην αριστουργηματική "Αρχόντισσα" (1938) ή στο "Ό,τι Κι Αν Πω Δεν Σε Ξεχνώ" (1940).
Το τι απέγινε ο Καρίπης παραμένει μεγάλο και άλυτο μυστήριο, όπως είναι λίγο-πολύ κι όλη του η ζωή, πέρα από την καλλιτεχνική του δράση. Ενώ δηλαδή καταγράφεται ως κιθαρίστας μέχρι και σε ηχογραφήσεις του 1950-1951, κατόπιν εξαφανίζεται εντελώς. Είναι άγνωστο εάν εξακολουθούσε να μένει στα Πατήσια, όπως και πριν τον πόλεμο, σίγουρα πάντως δεν είχε παντρευτεί και δεν είχε παιδιά, πράγμα που δυσκόλεψε τις μεταγενέστερες απόπειρες για εξακρίβωση της μοίρας του. Το θέμα είναι, όμως, ότι ούτε οι συνεργάτες του δεν γνώριζαν τι συνέβη. Σήμερα οι σχετικές βιογραφίες τείνουν στο ότι πέθανε ξαφνικά το 1952, μα στην ουσία αυτό δεν είναι παρά μια ευλογοφανής εικασία. Το κενό του, πάντως, έγινε πολύ αισθητό, με τον Παναγιώτη Κουνάδη να μας μεταφέρει την εμπειρία του Τσιτσάνη, ο οποίος δήλωσε ότι αναγκάστηκε ν' αναζητήσει διαφορετικούς τρόπους να παίζει το μπουζούκι, ώστε ν' αναπληρώσει την απουσία της κιθάρας του.
Είναι ωραίο που τιμήσαμε φέτος τις επετείους γέννησης του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι, όμως θα είναι ακόμα καλύτερο –για όλους μας, παλιούς και νεότερους ψαχουλευτές– αν τέτοια αφιερώματα δεν στήνονται με τόσο "ιεραρχική" αντίληψη, αλλά απλώνονται και σε μεγαλύτερο εύρος. Γιατί 100 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος και από τη γέννηση του Γιώργου Ζαμπέτα, μα δίχως ανάλογη προβολή, ενώ 100 χρόνια έχουμε κι από την πρώτη φορά που γνωρίσαμε τον Κώστα Καρίπη, στον οποίον δεν αξίζει η λησμονιά.
Διαβάστε Επίσης
