Δύο υποβλητικά προγράμματα κέντρισαν πρόσφατα το ενδιαφέρον των φιλόμουσων, γεμίζοντας ασφυκτικά τις αίθουσες συναυλιών.
Την 1η/3 παρακολουθήσαμε στην Αίθουσα της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ μία εξαιρετικά ερεθιστική παράσταση λόγου και μουσικής. Επρόκειτο για το "Μακάριοι οι μαστοί οι ουκ εθήλασαν…", που είχε πρωτοπαρουσιασθεί στις 30/4/2024 στον Ιερό Καθολικό Ναό του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, στο πλαίσιο του περσινού 2ου "Φεστιβάλ λατρευτικής μουσικής" της ΕΛΣ, και βασίσθηκε στα έργα "Via crucis" του Φραντς Λιστ και "Ο δρόμος του Σταυρού" του Πωλ Κλωντέλ.
Τη σύλληψη του προγράμματος είχε ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος, που υπέγραψε και τη μουσική διεύθυνση. Η αρχική ιδέα ήταν να ενταχθούν στις 14 στάσεις του μουσικού έργου (που αναφέρεται στις ισάριθμες στάσεις της πορείας του Χριστού προς το Γολγοθά, από τη συνάντησή του με τον Πόντιο Πιλάτο μέχρι τη Σταύρωση και τον ενταφιασμό του) οι αντίστοιχοι σταθμοί από το ομώνυμο ποιητικό έργο του Κλωντέλ. Η όλη δραματουργική επεξεργασία έγινε σε συνεργασία με την ηθοποιό Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, είχε δε ως άξονα την αντιπαράθεση του Θείου Πάθους με τα ανθρώπινα πάθη (πόνο, αρρώστια, πόλεμο, θυσία, έρωτα). Τούτο οδήγησε τελικά στη χρησιμοποίηση και άλλων κειμένων πέρα από το έργο του Κλωντέλ, όπως αποσπάσματα από τους Χαιρετισμούς και τα Εγκώμια του Επιταφίου θρήνου, ή ακόμη από διηγήματα του Αργύρη Λιόλιου, όπως και στίχους από ποιήματα του Τάσου Λειβαδίτη, από ένα ποίημα του Γιάννη Αντίοχου που γράφτηκε με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία ή ακόμη από το τελευταίο ποίημα που ανήρτησε ο Παλαιστίνιος ποιητής και ακτιβιστής Ρεφαάτ Αλαρίρ λίγο πριν σκοτωθεί σε βομβαρδισμό στη Λωρίδα της Γάζας.
Εκμεταλλευόμενη ως βασικό εκφραστικό μέσο -ως άλλο μουσικό όργανο- την τόσο αισθαντική φωνή της και με τη γνωστή καθαρότητα άρθρωσης, η Καραμπέτη χάρισε μια αφήγηση πρωτοφανούς συναισθηματικής δύναμης, που πολύ συχνά την έφερε στα όρια της συγκίνησης, καθηλώνοντας τους θεατές.
Εξίσου, αν όχι ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε το μουσικό σκέλος στο βαθμό που ακούσαμε τη σημαντική, όψιμη σύνθεση "Via crucis" του Λιστ για σολίστ, μικτή χορωδία και εκκλησιαστικό όργανο, ένα σπονδυλωτό έργο με μεγάλη ποικιλία στοιχείων (από το Γρηγοριανό μέλος και το μπαχικό κοράλ μέχρι και τα πιο ακραία -στις παρυφές του μοντερνισμού!- όρια της μουσικής γλώσσας του Ούγγρου ρομαντικού συνθέτη), που θεωρήθηκε ότι αποτελεί σημαντική τομή στο πεδίο της εκκλησιαστικής μουσικής.
Εν προκειμένω, προσφέρθηκε σε διασκευή/ενορχήστρωση του Πάνου Ηλιόπουλου, ο οποίος προσπάθησε να υποστηρίξει τη συμπόρευση της ιδιαίτερης αυτής -εκλεκτικής όσο και πειραματικής- μουσικής με τον αφηγούμενο λόγο. Ο γνωστός τσεμπαλίστας αντικατέστησε τη χορωδία του πρωτότυπου έργου με ένα κουαρτέτο τεσσάρων λυρικών μονωδών (την υψίφωνο Μαρία Κωστράκη, τη μεσόφωνο Θεοδώρα Μπάκα, τον τενόρο Χρήστο Κεχρή και τον βαθύφωνο Μάριο Σαραντίδη), οι οποίοι άλλοτε λειτούργησαν σολιστικά άλλοτε ως "χορός", ενώ το οργανικό σύνολο αποτέλεσαν ένα εξαιρετικό κουιντέτο εγχόρδων (αποτελούμενο από τις βιολίστριες Φανή Βοβώνη και Βανέσσα Αθανασίου, την βιολίστα Κρυσταλλία Γαϊτάνου, τον τσελίστα Δήμο Γκουνταρούλη και την κοντραμπασίστρια Σεραΐνα Σέιδου), το εκφραστικό κλαρινέτο του Κώστα Γάτσιου, το πιάνο του Στάθη Άννινου και το φορητό εκκλησιαστικό όργανο, που ανέλαβε ο ίδιος ο Ηλιόπουλος.
Όλοι τους βρέθηκαν σε πολύ καλή βραδιά (με μια ιδιαίτερη μνεία για τα διακριτά ηχοχρώματα και το ορθοτονικά ανεπίληπτο τραγούδι των Κωστράκη και Μπάκα, καλλιτέχνιδων που δεν αξιοποιούνται όσο θα έπρεπε στα μουσικά μας πράγματα!), ενώ ο Χρυσικόπουλος συντόνισε την εκτέλεση με μεγάλη πλαστικότητα και νηφάλιο συναίσθημα. Μία πολύ αξιόλογη συνολικά πρόταση που, μολονότι προηγήθηκε κατά πολύ της φετινής πασχαλινής περιόδου, κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον λόγω της διαχρονικότητας της θεματικής της και του μουσικού της κύρους.
Λίγες μέρες νωρίτερα (20/2), μία διαφορετική αφορμή για στοχασμό παρέσχε το ρεσιτάλ που προσέφερε στην κατάμεστη "Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ο διάσημος Ιταλός βιολοντσελίστας Μάριο Μπρουνέλλο.
Όντας ένας από τους πιο περιζήτητους και πολυσχιδείς καλλιτέχνες της γενιάς του, ο Μπρουνέλλο κινείται με την ίδια ερμηνευτική άνεση σ’ένα ευρύτατο ρεπερτόριο από την παλαιά έως τη σύγχρονη μουσική. Εν προκειμένω, έπαιξε σε βιολοντσέλο πίκκολο -όργανο του οποίου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους "πρεσβευτές" παγκοσμίως- τρία έργα για σόλο βιολί του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, την 1η και την 2η Παρτίτα και την 3η Σονάτα, τα οποία έχει ηχογραφήσει και επανειλημμένα ερμηνεύσει.
Το τετράχορδο πίκκολο είναι ένα υβριδικό σπάνιο όργανο ανάμεσα σε βιόλα και βιολοντσέλο (το οποίο έχει επιπροσθέτως τη χαμηλή χορδή ντο, αντίθετα με το πίκκολο), αλλά πολύ κοντινό στο βιολί, καθώς μοιράζονται τις ίδιες χορδές και το ίδιο κούρδισμα, αλλά μία οκτάβα χαμηλότερα. Στη χώρα μας, το αποκαλούμενο και ως "ο χαμένος τενόρος των εγχόρδων" όργανο είναι γνωστό από συναυλίες και προγράμματα που έχει κατά καιρούς δώσει ο Δήμος Γκουνταρούλης.
Όσο και αν, κατά την άποψή μας, το ηχόχρωμα του πίκκολο είναι προσφορότερο για την μουσική του ιταλικού μπαρόκ απ’ ό,τι γι’αυτήν του Μπαχ (ο οποίος έγραψε, πάντως, κομμάτια που περιελάμβαναν το μέρος ενός βιολοντσέλου πίκκολο ομπλιγκάτο), ο Μπρουνέλλο χάρισε μουσικότατες όσο και ιστορικά ενημερωμένες ερμηνείες των γραμμένων για σόλο βιολί 3 κομματιών.
Αν στην 3η Σονάτα ήταν εμφανές ότι το πίκκολο στερείται των τόσο κρίσιμων εδώ πολυφωνικών δυνατοτήτων του βιολιού, στις δύο Παρτίτες (ουσιαστικά διαδοχές χορών του μπαρόκ) η ομορφιά του ήχου του και η ευγένεια παιξίματος του Μπρουνέλλο θαυματούργησαν. Αψεγάδιαστη ορθοτονία, μαλακή, μελωδικής γραμμής φραστική, ρυθμική ακρίβεια, υψηλή συγκέντρωση αποτέλεσαν τις ψηφίδες μιας πλούσιας εκφραστικής παλέτας. Αποκορύφωμα υπήρξε η ερμηνεία της 2ης Παρτίτας, με την περίφημη καταληκτική Σακόν -ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα μνημεία της παγκόσμιας μουσικής κληρονομιάς- να φωτίζεται σε βάθος λεπτομέρειας αλλά και με το δέον συναισθηματικό βάρος!
Στο καταγοητευμένο κοινό ο Μπρουνέλλο αντιχάρισε δύο ανκόρ του Γ.Σ. Μπαχ, το "Πρελούδιο" από την 1η Σουίτα για βιολοντσέλο σόλο BWV 1007 (που παίχθηκε σε …κανονικό βιολοντσέλο) και την "Σαραμπάντ" από την "Παρτίτα για σόλο φλάουτο BWV 1013" σε μεταγραφή για βιολοντσέλο πίκκολο.
Λεζάντα πρώτης φωτογραφίας: Στιγμιότυπο από την παράσταση λόγου και μουσικής "Μακάριοι οι μαστοί οι ουκ εθήλασαν…", που δόθηκε με τη σύμπραξη της ηθοποιού Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη (κέντρο), κουαρτέτου μονωδών και ενόργανου συνόλου, σε σύλληψη και μουσική διεύθυνση Μάρκελλου Χρυσικόπουλου, στην Αίθουσα της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ (1/3) © Βαλέρια Ισάεβα
