© Μαρία Γραμματικού
Δύο από τις καλύτερες συμφωνικές συναυλίες ελληνικών ορχηστρικών συνόλων δόθηκαν το περασμένο δίμηνο στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Κοινός παρονομαστής αμφοτέρων υπήρξε, πέρα από το υψηλό επίπεδο των ερμηνειών, η ακρόαση σπάνια παιζόμενων συμφωνιών.
Στις 28 Νοεμβρίου, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και Λεωνίδας Καβάκος έδωσαν την καθιερωμένη ετήσια συναυλία υπό τον τίτλο "Προσφορά Μουσικής & Μουσική Προσφορά", μέρος των εσόδων της οποίας θα διατεθούν για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Η δεδομένα καλή χημεία μεταξύ του συνόλου και του διάσημου 54χρονου βιολιστή και αρχιμουσικού επιβεβαιώθηκε για μία ακόμη φορά: η ΚΟΑ έδωσε την μακράν εντελέστερη φετινή συναυλία της, επιβεβαιώνοντας τις -τελούσες, πάντως, μέχρι σήμερα σε ύπνωση- μεγάλες δυνατότητές της. Τούτο μάλιστα σ’ένα πρόγραμμα υφολογικά ετερόκλητο μεν, πλην διόλου αυτονόητων μουσικών προκλήσεων.
Στο πρώτο έργο, το "Κοντσέρτο για βιολοντσέλο αρ. 1" του Χάϋντν, ο Καβάκος επέλεξε μειωμένο ορχηστρικό κλιμάκιο (30 περίπου μουσικών) δείχνοντας εξοικείωση με τις κατακτήσεις της ιστορικής ερμηνευτικής και στο ρεπερτόριο του κλασικισμού. Η ευπρόσδεκτη ηχητική διαφάνεια δικαίωσε την ανάλαφρη, κομψή παρτιτούρα και συνέβαλε σε μία ωραία συνομιλία με τον σολίστ Τιμόθεο (Γαβριηλίδη) Πέτριν, την οποία χρωμάτισαν τα λιγοστά πνευστά (2 ζεύγη κόρνων και όμποε).
Τις ικανότητες του 27χρονου Θεσσαλονικιού τσελίστα γνωρίζαμε από την πρόσφατη συναυλία αποφοίτων του Ινστιτούτου Curtis στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη Για μία ακόμη φορά, επιβεβαιώθηκαν ο ωραίος, καλαίσθητος ήχος, η μουσικότητα, η ποιότητα (και η κινητικότητα!) φραστικής και άρθρωσής του. Υιοθετώντας εύροα, ουδέποτε βιαστικά τέμπι, δίνοντας περισσότερο έμφαση στη ανάδειξη του μελωδικού και αρμονικού θεματικού υλικού, παρά στην προβολή των αντιθέσεων, ο Πέτριν χάρισε μια μουσικότατη ερμηνεία που ανέδειξε τις εκφραστικές δυνατότητες του οργάνου. Οι (δεξιο)τεχνικές αρετές του δικαίωσαν δε στο έπακρο τις πολλές σχετικές απαιτήσεις του φινάλε ενός θαυμάσιου έργου που ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα (το 1961!).
Ο βαθμός δυσκολίας για την ΚΟΑ ανέβηκε αισθητά στο βασικό έργο της βραδιάς, την 6η Συμφωνία του Προκόφιεφ (1945/1947), ένα συναρπαστικό στοχασμό πάνω στα δεινά και τη φρίκη του πολέμου, και τα κάθε λογής συντρίμμια που αυτός άφησε. Παρότι το σύνολο έχει επανειλημμένα -και συχνά επιτυχώς- αναμετρηθεί συναυλιακά με το ρωσικό συμφωνικό ρεπερτόριο, η συγκεκριμένη συμφωνία -απολύτως χαρακτηριστική της σοβιετικής μουσικής της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας- έθετε ακανθώδεις προκλήσεις στο επίπεδο της μουσικής δραματουργίας.
Τα τρία μέρη της βίαιης, σκοτεινής, γεμάτης τραυματικές μνήμες σύνθεσης χαρακτηρίζονται από τις ακραίες μεταπτώσεις διαθέσεων (θρηνητική, εφιαλτική, στοχαστική) που διατυπώνονται μουσικά με μία πυκνή ενορχήστρωση στην οποία συμπλέκονται ή συγκρούονται ελεγειακές μελωδίες, δυναμικές εξάρσεις και κορυφώσεις, ρυθμικά ανήσυχα θέματα και εμβατήρια, νησίδες λυρισμού ή γκροτέσκου.
Αντλώντας εστιασμένο παίξιμο από τα έγχορδα (άξιοι επικεφαλής οι Μηλιάδης, Λιβιεράτος, Λιακάκης), ποιητικές παρεμβάσεις από τα ξύλινα πνευστά (Γιάρκε, Βάμβας, Κ. Τζέκος, Λιοδάκης), αιχμηρές και ορθοτονικά ασφαλείς συνεισφορές από τα χάλκινα πνευστά (Καραμπέτσος, Αυγερινός, Ραράκος και η εξαίρετη -ιδίως στο καταληκτικό vivace- υποομάδα των κόρνων υπό τον Σαλβάνο) και τα κρουστά, ο Καβάκος διέπλασε μια τεχνικά άρτια, άκρως διαυγή εκτέλεση, που διατήρησε ένα συνεκτικό επίπεδο μουσικής αφήγησης.
Η έλλειψη, βέβαια, μιας πιο ξεχωριστής ηχητικής ταυτότητας όπως και η μη συστηματική ενασχόληση με αυτές τις ζώνες του ρεπερτορίου, δεν επέτρεψαν στην KOA να φωτίσει την απελπισία και την τραγικότητα της 6ης Συμφωνίας, ει μη μόνο την ανησυχία και την ένταση. Σε κάθε περίπτωση, οι υψηλές πτήσεις της -όπως και η πρόοδος του Καβάκου ως αρχιμουσικού- εξέπληξαν ευχάριστα και συντηρούν προσδοκίες για το μέλλον…
Ένα μήνα νωρίτερα (20/10), στην πρώτη φετινή συναυλία της στο Μέγαρο υπό τον διευθυντή της Βύρωνα Φιδετζή, η "Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών" ερμήνευσε εξίσου ενδιαφέροντα, αλλά ακόμη πιο σπάνια παιζόμενα έργα, εκ των οποίων δύο σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση!
Το πρώτο από αυτά ήταν η σύντομη "Εισαγωγή" σε μι ελάσσονα D. 648 του Σούμπερτ, με την οποία άνοιξε η βραδιά. Δείγμα γραφής ενός μόλις 22χρονου –πλην, ήδη, άκρως παραγωγικού- Αυστριακού συνθέτη, το έργο πρόδιδε, πέρα από τις καλά αφομοιωμένες επιρροές ενός Μπετόβεν, την προσπάθεια διαμόρφωσης ενός προσωπικού, απερίφραστα ρομαντικού μουσικού ιδιώματος. Με σβέλτα τέμπι και νεύρο, ο αρχιμουσικός απέδωσε καλά το πρωτίστως δραματικό περιεχόμενο της μουσικής.
Σε πανελλήνια πρώτη ακούσθηκε και το κύριο έργο του προγράμματος, η 3η Συμφωνία του Ντβόρζακ. Το άνισο τριμερές έργο δεν διέθετε, βέβαια, την οικονομία και την ρυθμομελωδική πρωτοτυπία των ύστερων συμφωνιών του Βοημού συνθέτη, αλλά δεν στερείτο σαγήνης, ιδίως στο πανέμορφο εισαγωγικό allegro moderato. Η περιγραφική διεύθυνση του Φιδετζή ανέδειξε με ενάργεια το λυρισμό και τη δροσερή μελωδικότητα της -σαφώς επηρεασμένης από τον Βάγκνερ και τον Λιστ- γραφής. Στην πολύ καλή εκτέλεση πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισαν τα σταθερά αξιόπιστα έγχορδα του συνόλου, ενώ στο επίσημου βηματισμού ενδιάμεσο adagio και το πιο εξωστρεφές φινάλε αξιοποιήθηκαν ιδιαίτερα οι καλλιεπείς συνεισφορές ξύλινων και χάλκινων πνευστών.
Εμβόλιμα, οι φιλόμουσοι απόλαυσαν ένα από τα πλέον δημοφιλή -πλην σπανιότατα ερμηνευόμενα στην Ελλάδα- κοντσέρτα για βιολί, αυτό του Κόρνγκολντ, που γράφηκε το 1945 στις ΗΠΑ, όπου ο εβραϊκής καταγωγής Αυστριακός συνθέτης είχε εγκατασταθεί κατόπιν του διωγμού του από το ναζιστικό καθεστώς. Στη δεύτερη αυτή καριέρα του, ο Κόρνγκολντ διέπρεψε στην κινηματογραφική μουσική, μελωδικά θέματα από την οποία αξιοποιούνται εν προκειμένω ευρέως. Η γοητεία του εξίσου απαιτητικού τεχνικά όσο και ερμηνευτικά έργου οριοθετείται εν πολλοίς από τον χολλυγουντιανό συναισθηματισμό της γραφής, που κατισχύει των διάχυτων ψηγμάτων εκλεπτυσμένα κεντροευρωπαϊκού μοντερνισμού του μεσοπολέμου.
Ο εμπειρότατος σολίστ Γιώργος Δεμερτζής αναμετρήθηκε με επάρκεια -παρά κάποια ορθοτονικά ολισθήματα, όπως π.χ. στο εναρκτήριο moderato nobile- στις δεξιοτεχνικές προκλήσεις του κοντσέρτου, ιδίως στο καταληκτικό μέρος. Προσεκτικά συνοδευόμενος από ορχήστρα και αρχιμουσικό, απέδωσε επιτυχημένα, με μεγάλη φυσικότητα και αφηγηματική ευφράδεια, το μελωδικό πλούτο (με τις περίτεχνες αρμονικές παραλλαγές) και το πληθωρικό συναίσθημα της παρτιτούρας.
