Αν και στις αρχές της καριέρας του δεν γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία, τα τελευταία 20 χρόνια ο Τζόναθαν Φράνζεν έχει στρέψει τους προβολείς της δημοσιότητας πάνω του, είτε μέσω των επιτυχημένων μυθιστορημάτων του ή με αμφιλεγόμενες δηλώσεις, πολλές από τις οποίες έχουν προκαλέσει έντονη αποδοκιμασία από τον Τύπο, κριτικούς και το αναγνωστικό κοινό γενικότερα.
Ο Τζόναθαν Φράνζεν γεννήθηκε το 1959 στο Ιλινόι και φοίτησε στο Κολλέγιο Σουάρθμορ. Αν και εργάστηκε ως σεισμολόγος στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, η αγάπη του για τη γραφή τον παρέσυρε στον κόσμο της λογοτεχνίας. Τα πρώτα του βιβλία ("Η Εικοστή Έβδομη Πολιτεία", "Κραδασμοί") δεν είχαν ιδιαίτερη απήχηση, όμως το 2001 ο Φράνζεν κυκλοφορεί τις "Διορθώσεις" και η καριέρα του εκτοξεύεται.
Ένας από τους λόγους που οι "Διορθώσεις" έγιναν τόσο δημοφιλείς είναι επειδή κυκλοφόρησαν στα ράφια μόλις 10 ημέρες πριν την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, γεγονός που οδήγησε στην πρόσληψη του βιβλίου και ως μία προφητική ματιά στην αμερικανική ζωή μετά το συμβάν - άλλωστε η φράση "Το αισθανόσουν. Κάτι τρομερό επρόκειτο να συμβεί" υπάρχει στις πρώτες γραμμές του.
Η ιστορία μας συστήνει στη ζωή ενός ανδρόγυνου περιγράφοντας την πορεία τους από το μεγάλωμα των τριών παιδιών τους στα τέλη του 20ου αιώνα έως και τα βαθιά τους γεράματα, όπου αποφασίζουν να γιορτάσουν όλοι μαζί τα τελευταία Χριστούγεννα της χιλιετίας. Οι "Διορθώσεις" θεωρήθηκαν ότι εκπροσωπούν επάξια τη νέα εποχή του Μεγάλου Αμερικανικού Μυθιστορήματος, επιτυγχάνοντας οξυδερκείς παρατηρήσεις για τη σύγχρονη αμερικανική πραγματικότητα, βραβευτήκαν με το National Book Award, υπήρξαν φιναλίστ για τα Βραβεία Πούλιτζερ το 2002 και έχουν ψηφιστεί επανειλημμένα ως ένα από τα καλύτερα βιβλία του 21ου αιώνα.
Ο Φράνζεν συνέχισε την συγγραφική του πορεία με τα "Ελευθερία" (2010) και "Αγνή" (2015), τα οποία όπως και οι "Διορθώσεις" κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σκιαγραφώντας πάντα ρεαλιστικούς χαρακτήρες υπό το φόντο της μεταπολεμικής Αμερικής και φέρνοντας με πνευματώδη τρόπο στην επιφάνεια ποικίλες όψεις της σύγχρονης διαφθοράς.
Όταν κυκλοφόρησε η "Ελευθερία", ο Φράνζεν βρέθηκε στο εξώφυλλο του περιοδικού TIME με τον τίτλο "ο σπουδαίος Αμερικανός μυθιστοριογράφος", προκαλώντας την κριτική της συγγραφέα Τζένιφερ Γουάινερ, η οποία χαρακτήρισε το έργο του ως κοινότυπο και κατέκρινε τα ΜΜΕ για την απουσία τέτοιων περιγραφών για βιβλία από γυναίκες συγγραφείς, γεγονός που στάθηκε αφορμή για μια διαδικτυακή διαμάχη μεταξύ των δύο συγγραφέων.
Ωστόσο η καριέρα του άρχισε να κλονίζεται ήδη από το 2001, όταν η Όπρα Γουίνφρεϊ επέλεξε τις Διορθώσεις για τη μηνιαία λέσχη ανάγνωσης που διοργάνωνε. Ο Φράνζεν εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του για την προώθηση του βιβλίου του από την Αμερικανίδα παρουσιάστρια, καθώς υπήρχε πιθανότητα το κοινό να παραφράσει τους συμβολισμούς της ιστορίας και να την αντιμετωπίσει με λιγότερη σοβαρότητα. Λίγο αργότερα, κατέκρινε το λογοτεχνικό γούστο της Γουίνφρεϊ αναφέροντας ότι δεν ήταν σίγουρος αν θεωρεί την επιλογή της ως κομπλιμέντο, διότι η ίδια είχε την τάση να μιλάει για μονοδιάστατα βιβλία με "ψευτοσυναισθηματισμούς".
Οι σχολιασμοί του δεν ενθουσίασαν το κοινό, καθώς η Γουίνφρει ασκούσε μεγάλη επιρροή στους αναγνώστες και τα βιβλία της λέσχη ανάγνωσής της πουλούσαν περισσότερο από ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Η ίδια απάντησε στον Φράνζεν λέγοντας "δεν είναι ποτέ πρόθεσή μου να κάνω κάποιον να νιώθει άβολα ή να προκαλώ συγκρούσεις. Αποφασίσαμε να παραλείψουμε το δείπνο και προχωράμε στο επόμενο βιβλίο".
Αυτό που προκάλεσε την περισσότερη αναστάτωση όσον αφορά το συμβάν με τη Γουίνφρει, πέρα από την προφανή κατά πολλούς εκμετάλλευσή της από τον Φράνζεν για την προώθηση του βιβλίου του, ήταν ο διαχωρισμός ανάμεσα σε "σοβαρά" και "ψυχαγωγικά" βιβλία, δύο υποτιθέμενα ήδη που ο συγγραφέας ήθελε να συνδυάσει. Για τα τότε δεδομένα, η "σοβαρή" λογοτεχνία προορίζονταν αποκλειστικά για το ανδρικό κοινό, ενώ οι γυναίκες έτειναν περισσότερο προς ανάλαφρες ιστορίες και ρομάντζα. Η αναφορά του βιβλίου από μία γυναίκα μείωνε τις πιθανότητες προσέγγισης των ανδρών αναγνωστών, σύμφωνα με τον Φράνζεν.
Το 2015, με την κυκλοφορία του "Αγνή", ο Φράνζεν δέχτηκε για άλλη μια φορά κριτική για τη συχνά αρνητική αντιμετώπιση των γυναικείων χαρακτήρων στις ιστορίες του ή τις αδυναμίες που τους καταβάλλουν, γεγονός το οποίο συνδυαστικά με τις δηλώσεις της Γουάινερ συνέβαλε στην πρόσληψή του ως χαρακτηριστικό δείγμα λευκής ανδρικής κυριαρχίας στη λογοτεχνία. Τα ρατσιστικά σχόλια του συγγραφέα χειροτέρεψαν την κατάσταση και, όπως ήταν αναμενόμενο, κατακρίθηκε έντονα. Αφήνοντας στην άκρη την κατακραυγή εναντίον του που στηρίζεται στη λογική του ακόμη υπάρχοντα σεξισμού στον κόσμο της τέχνης, η οποία σταδιακά κόπασε ενώ ο ίδιος κατέβασε τους τόνους, ο Φράνζεν εξακολουθεί να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης λογοτεχνίας.
Το τελευταίο του βιβλίο δέχτηκε θετικές κριτικές τόσο από τον Τύπο όσο και από τους αναγνώστες. Τα "Σταυροδρόμια", τα οποία κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη, διηγούνται την καθημερινότητα μιας ακόμα οικογένειας της Μεσοδυτικής Αμερικής και θίγουν ζητήματα ηθικής που ο συγγραφέας έχει μελετήσει και στο παρελθόν. Στο Σικάγο του 1971, ο Ρας Χίλντεμπραντ, ένας αναπληρωτής πάστορας σε μια φιλελεύθερη εκκλησία των προαστίων, αποφασίζει να χωρίσει τη σύζυγό του Μάριον. Όσο εξελίσσεται η ιστορία, ανακαλύπτουμε την ιστορία μιας ολόκληρης γενιάς, η οποία περιβάλλεται από επικίνδυνα μυστικά και ενοχές. Το κάθε μέλος της οικογένειας προσπαθεί να ξεφύγει από τους περιορισμούς που θέτουν οι υπόλοιποι και να βρει τη δική του μορφή ελευθερίας. Ο Φράνζεν παρουσιάζει με μαεστρία τις διαφορετικές οπτικές των χαρακτήρων που καταβάλλονται από ηθικές κρίσεις και εμπλέκει χιούμορ με σασπένς μιλώντας για την εποχή αλλά και για την οικογένεια, την πίστη, την ενηλικίωση και τις ανθρώπινες σχέσεις διαχρονικά.
Το βιβλίο είχε μεγάλη απήχηση διεθνώς και ο ξένος τύπος επιδοκίμασε τον αριστουργηματικό τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας περνάει στον αναγνώστη συναισθήματα συμπόνιας, περιέργειας για τις ζωές των άλλων, νοσταλγίας και θλίψης. Η εφημερίδα Guardian έγραψε "Ο Φράνζεν έχει θέσει υπέροχα τα θεμέλια και το πρώτο μέρος της τριλογίας του είναι μεθυστικό – ένα πλούσιο οικογενειακό δράμα που ανοίγεται προς την πολιτική, πηγαίνοντας κόντρα στην αντικουλτούρα, ενώ εστιάζει στη σύγκρουση ανάμεσα στον συντηρητισμό και τον ριζοσπαστισμό, στη χριστιανοσύνη και στον κοινωνικό ακτιβισμό". Μάλιστα, ο πρώην πρόεδρος της Αμερικής Μπαράκ Ομπάμα έχει δηλώσει μεγάλος θαυμαστής του και συμπεριέλαβε τα Σταυροδρόμια στη λίστα με τα βιβλία που ξεχώρισε για το 2021.
Τα "Σταυροδρόμια" σύντομα θα μεταφερθούν και στη μικρή οθόνη από τον παραγωγό Μάικλ Έλενμπεργκ των Media Res και HBO (Προμηθέας, The Morning Show, Σκηνές από Έναν Γάμο).
