Ο Χατζιδάκις στο σινεμά των αισθήσεων και των παραισθήσεων

Ετοιμαστείτε για μια μεγάλη στιγμή για τη μουσική… Δύο κινηματογραφικά έργα του Μάνου Χατζιδάκι, το αριστουργηματικό «Sweet movie» και το άγνωστο «The Martlet’s tale», παρουσιάζονται στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (1-2/3), με ερμηνευτές τους Αλκίνοο Ιωαννίδη και Δήμητρα Σελεμίδου.

Είναι σαφές ότι η σχέση του κορυφαίου συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι με τον κινηματογράφο είναι πολύ στενή και τον ακολουθεί σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας. Μπορεί ο ίδιος ο Μάνος να έχει «απαξιώσει» μερικά από τα κινηματογραφικά του πονήματα ως έργα της στιγμής και δευτερευούσης σημασίας και αξίας, όμως μουσικές και τραγούδια του που ακούμε μέχρι σήμερα σε ταινίες, όπως οι «Στέλλα», «Ο δράκος», «Μαγική πόλις», «Ποτέ την Κυριακή», «Το νησί των γενναίων», «Ραντεβού στην Κέρκυρα», «Προδοσία», «Μανταλένα», «Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος», «Η Αλίκη στο ναυτικό», «Συνέβη στην Αθήνα», «Το τελευταίο ψέμα» κ.ο.κ., έχουν παίξει τον ρόλο τους και αποτελούν μέρος μιας σύγχρονης νεοελληνικής κουλτούρας.

Αυτό που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία όμως είναι οι μουσικές στιγμές όπου οι συνθέσεις του Χατζιδάκι ξεπέρασαν τον «χρηστικό» κι «εφαρμοσμένο» τους χαρακτήρα, αναδεικνύοντας τη δική του αισθητική και καλλιτεχνική αυτονομία. Το σάουντρακ του «America, America» του Ηλία Καζάν και του «Topkapi» του Ζυλ Ντασσέν ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.

Ο Χατζιδάκις μαζί με τον Μακαβέγεφ

Συνεχίζοντας τον κύκλο της που αφορά την εργογραφία του Μάνου Χατζιδάκι, η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει (1-2/3) δύο θρυλικά έργα του για τον κινηματογράφο. Από την πρώτη στιγμή που κυκλοφόρησε το αριστουργηματικό «Sweet movie» (1974) ξεπέρασε τον ρόλο του ως σάουντρακ της ομώνυμης ταινίας του Ντούσαν Μακαβέγεφ και πήγε κατευθείαν στην κορυφή της εργογραφίας του Μάνου. Μουσική ευαίσθητη και διεισδυτική, με εκπληκτικές ηχορυθμίες και ρυθμολογίες σε όλο της το εύρος, στοχεύει κατευθείαν στην ψυχή του ακροατή και συνδράμει με τον καλύτερο τρόπο στο προκλητικό κινηματογραφικό έργο-μύθος του Γιουγκοσλάβου σπουδαίου σκηνοθέτη. Κορυφαία στιγμή της μουσικής του «Sweet Movie» είναι, φυσικά, το τραγούδι «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο», που στιχουργικά είχε γεννηθεί σχεδόν 30 χρόνια νωρίτερα από τη θεατρική παράσταση του Αλέξη Δαμιανού «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε». Η πανέμορφη μουσική του «Sweet movie» ταιριάζει απόλυτα με τις σκηνές που μπορεί να γεννήσει η φαντασία του ακροατή.

Από την άλλη, τώρα, η ταινία «The Martlet’s tale» του Τζον Κράουδερ είναι παγκοσμίως άγνωστη, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τη μουσική της ή μάλλον με το βασικό της θέμα, την «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» – όχι όμως στην εκδοχή που ξέρουμε, με τους υπέροχους στίχους του Άρη Δαβαράκη. Στην ταινία τραγουδιέται από τον Αμερικανό φολκίστα Shawn Phillips (σε δικούς του στίχους) και σε τρεις παραλλαγές. Η μουσική είναι ακυκλοφόρητη και παντελώς άγνωστη, με μοναδική εξαίρεση για το κοινό ίσως τους ανθρώπους που την άκουσαν σε μια μετάδοση του Τρίτου Προγράμματος (του Μάνου Χατζιδάκι) προς τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Οι μαγνητοταινίες του σάουντρακ υφίστανται κι ελπίζουμε τώρα να εκδοθεί και σε δίσκο.

Παραισθητικά σάουντρακ του Μάνου

«Blue» (1968)

Μουσική για το «εναλλακτικό» ποιητικό γουέστερν του Καναδού Σίλβιο Ναριτσάνο, με τον Τέρενς Σταμπ. Υπέροχη μουσική, με σολίστ τον κιθαρίστα Λαουρίντο Αλμέιδα.

«Memed, my hawk» (1984)

Πολυμεταβλητή και αφηγηματική μουσική για την ταινία του Πίτερ Ουστίνοφ, η οποία στηρίζεται στην ομώνυμη νουβέλα του Γιασάρ Κεμάλ.

«Faccia di spia» (1975)

Μουσική για την ντοκιμαντερίστικη/fiction ταινία του Τζουζέπε Φεράρα. Σκληρή ταινία, η πανέμορφη μουσική του Μάνου όμως αποτελεί διαχρονικά αντιστάθμισμα.