Γιατί τόσος χαμός φέτος με τα πανηγύρια;

Στη Χίο, το νησί όπου έχω μεγαλώσει, η επιλογή του δεκαπενταυγουστιάτικου πανηγυριού είναι μεγάλο θέμα κάθε καλοκαίρι, ήδη από την εφηβεία μας. Το νικητήριο χωριό επιλέγεται με βάση την ορχήστρα, το κατά πόσο έχει διαθέσιμο χώρο για χορό και φυσικά την παρέα. Φέτος, επιλέξαμε για πρώτη φορά να ανεβούμε στα βορειοδυτικά του νησιού και συγκεκριμένα στη Βολισσό, όπου τα πανηγύρια είναι μικρότερα και πιο γραφικά – καμία σχέση με τις τεράστιες ομηγύρεις χιλίων πεντακοσίων και βάλε ανθρώπων που είχαμε συνηθίσει στα νότια. Η "πίστα" ήταν μεν ασφυκτική, αλλά η αυθεντικότητα πολύ πιο έντονη, όπως και η αίσθηση μιας σφιχτής κοινότητας. Μπορεί ο Δεκαπενταύγουστος να είναι η κορύφωση των πανηγυριών, λόγω των παραδοσιακών θρησκευτικών συνιστωσών (στο γραφικό μαστιχοχώρι Πυργί, για παράδειγμα, υπάρχει πανηγύρι ανήμερα, την επομένη αλλά και στα… εννιάμερα της Παναγιάς), όμως οι αφορμές για αντίστοιχες εκδηλώσεις είναι σχεδόν καθημερινές από τον Ιούλιο μέχρι τα μέσα του Σεπτέμβρη. Οι περισσότερες είναι μεν θρησκευτικές, αλλά δεν λείπουν και αυτές που τιμούν τις αρχαίες παραδόσεις για τον εορτασμό της "σοδειάς" με την ευρύτερη έννοια· μία από τις πιο δημοφιλείς, για παράδειγμα, αποδείχτηκε η γιορτή της σούμας στα Λεπτόποδα, ένα μικρό ορεινό χωριό στα πολύ βόρεια του νησιού, που πλημμύρισε με κόσμο και μουσική από τις 11 το πρωί μέχρι και αργά το απόγευμα.

Τα παραπάνω αφορούν, μεν, κυρίως το προσωπικό μου βίωμα, όμως τα τελευταία χρόνια τα πανηγύρια έχουν αποκτήσει έναν διατοπικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι αποτελούν λόγο ή έστω σημαντικό κομμάτι του ταξιδιού των μόνιμων κατοίκων των πόλεων, ανεξαρτήτως καταγωγής. Τα σκήπτρα, φυσικά, κρατά η Ικαρία: το νησί βουλιάζει από –νέο κυρίως– κόσμο που φτάνει εκεί εξαιτίας της εξωστρεφούς φήμης της και μετακινείται από πανηγύρι σε γλέντι και αντίστροφα σε όλη τη διάρκεια των διακοπών. Μια αντίστοιχη ατμόσφαιρα, μάλιστα, γίνεται προσπάθεια τα τελευταία χρόνια να αναπαραχθεί και στην Αθήνα, ξεπερνώντας τις δράσεις των διάφορων τοπικών ή/και χορευτικών συλλόγων.

Ενδεικτικό παράδειγμα, το Ρίζες Φεστ που πραγματοποιήθηκε στην Τεχνόπολη στις αρχές του Ιουνίου από τη σελίδα στο Instagram rizesmas, η οποία ασχολείται με στιγμιότυπα από την ελληνική παράδοση. Τεράστιοι κύκλοι ανθρώπων σχηματίστηκαν κάτω από την κόκκινη καμινάδα, υπό τις μουσικές των σχημάτων Μαντζούνια (ηπειρώτικα), Ξέφραγο Αμπέλι (νησιώτικα), Banda Entopica (μακεδονίτικα και θρακιώτικα) και Γκιντίκι (μουσικές από όλη την Ελλάδα), φέρνοντας λίγη από τη μέθεξη και την ανάγκη για στενή συνύπαρξη, που ικανοποιούν τα πανηγύρια. Δεν είναι τυχαίο, επίσης, ότι πλέον αποκτούν αναγνώριση και από επίσημους θεσμούς. Πέρσι, στον κατάλογο Άυλης Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO εντάχθηκε το πανηγύρι στο Συρράκο Ιωαννίνων, ενώ πριν από λίγες μέρες εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το πανηγύρι του Αγίου Πέτρου στα Σπάτα. 

Τα πάνω από 800 πανηγύρια της Ικαρίας είχαν εγγραφεί στο τελευταίο ήδη από το 2022, με την αιτιολογία ότι "η επιτέλεσή τους αποτελεί κορυφαία έκφραση του αισθήματος του "ανήκειν” στην κοινότητα και της αλληλεγγύης των μελών της". Κι αν δεν αρκούν αυτά, η αυξανόμενη δημοφιλία της παραδοσιακής μουσικής, με σχήματα που είτε αναβιώνουν υπάρχουσες δημιουργίες είτε δημιουργούν νέους ήχους (και πιο εναρμονισμένους με την εποχή και τις αξίες της στίχους) σε αυτό το στιλ, κάνει φανερή τη στροφή μας σε κάτι γνώριμο και "επιτυχημένο", προκειμένου να ικανοποιηθεί η ανάγκη μας για "ανήκειν" σε μία πόλη όπου η καθημερινή σύνδεση με τους γύρω μας γίνεται ολοένα και δυσκολότερη.