Μετά από 2 επιτυχημένες διοργανώσεις στο Καστελόριζο και την Πάτρα, το Φεστιβάλ Γρίφων επισκέπτεται την Αθήνα και συστήνει σε μικρούς και μεγάλους τον συναρπαστικό κόσμο των γρίφων και της επιστήμης. Για ένα τριήμερο (16-18/12), το πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο μετατρέπεται σε κέντρο εξερεύνησης και μέσα από επιστημονικά παιχνίδια, βιωματικά εργαστήρια, γρίφους, εκθέσεις και άλλες πρωτότυπες δράσεις επιχειρεί να αποδείξει ότι η εκμάθηση των επιστημών μπορεί να γίνει παιχνίδι.
Η Ελένη Γραμματικοπούλου και ο Πανταζής Χούλης, συνδιοργανωτές του φεστιβάλ, καθώς και ο καθηγητής Μιχάλης Λάμπρου μάς μίλησαν για το περιεχόμενο της διοργάνωσης στην Αθήνα, τη σημασία των γρίφων και όλα όσα θα μας διδάξουν οι πάνω από 50 ακαδημαϊκοί, ερευνητές, επιστήμονες και εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν στο φεστιβάλ.
Ποιο είναι το περιεχόμενο της έκθεσης γρίφων που θα δούμε στο Καπνεργοστάσιο;
Ελένη Γραμματικοπούλου: Να ξεκινήσουμε με μια μικρή διόρθωση. Δεν πρόκειται για μια απλή έκθεση γρίφων αλλά για ένα διαδραστικό επιστημονικό και πολιτιστικό γεγονός με κύριο θέμα τους γρίφους και τη σχέση τους με τις επιστήμες, ιδίως τα μαθηματικά. Άλλωστε η πλειοψηφία των γρίφων σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τα μαθηματικά. Παράλληλα, σύμβολα της μυθολογίας, της παράδοσης και του πολιτισμού στάθηκαν πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία πολύπλοκων γρίφων. Για παράδειγμα, ο "Καραγκιόζης" και η "Μέδουσα", δύο από τους πρόσφατους γρίφους του Πανταζή Χούλη, Μαθηματικού και ιδρυτή του Μουσείου Γρίφων Καστελόριζου, χρησιμοποιήθηκαν ως λογότυπα στα δύο αντίστοιχα φεστιβάλ, Πάτρας και Αθήνας.
Η σημασία των γρίφων και η επίδρασή τους στην εκπαίδευση έγκειται στο ότι συμβάλλουν στην "ανατροπή" της αρνητικής εικόνας που έχει μεγάλη μερίδα των μαθητών, προς τα μαθηματικά. Με τους γρίφους διαμορφώνεται ένας άλλος τρόπος σκέψης και, ειδικότερα, γίνονται αφορμή να ασχοληθεί ο μαθητής με κάτι ελκυστικό το οποίο παράλληλα του δίνει αφορμές να σκέπτεται δημιουργικά. Γι’ αυτό στο φεστιβάλ θα ασχοληθούμε με διάφορα ήδη γρίφων, όπως τρισδιάστατους και λογικής. Επίσης, θα υπάρχουν και δύο διαγωνισμοί επίλυσης γρίφων, στους οποίους μπορούν να λάβουν μέρος μαθητές όλων των τάξεων αλλά και ενήλικες.
Οι γρίφοι αποτελούν την κύρια θεματική του φεστιβάλ. Υπάρχουν όμως πολυάριθμες δράσεις που πραγματοποιούνται παράλληλα και απευθύνονται σε κάθε ηλικία. Πρώτον, γρίφοι – πολλοί γρίφοι, στην είσοδο του κτηρίου της Βιβλιοθήκης και στον 1ο όροφο θα ζητήσουν την επίλυσή τους από 5 Έλληνες γριφολόγους, που για πρώτη φορά συγκεντρώνονται στον ίδιο χώρο παρουσιάζοντας τις δικές τους δημιουργίες. Σταθερή αξία του φεστιβάλ ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Μιχάλης Λάμπρου, που θα ανατρέψει την εικόνα των μαθηματικών μέσα από διασκεδαστικές αφηγήσεις και μαθηματικά "μαγικά" τρυκ. Το ΠΕΚΕΣ Δυτ. Ελλάδας (Μαθητικός Διαγωνισμός Μαθηματικής Λογικής και Υπολογιστικής Σκέψης Alan Turing), Συνεργάτες της ΜΕΝΣΑ, εργαστήρια ΣΤΕΜ και Ρομποτικής θα δώσουν επίσης μια δυναμική παρουσία. Η μουσική, ο κινηματογράφος και η αφήγηση θα συνδεθούν με τους γρίφους ενώ η αθλητική ομάδα ΥΑΔΕΣ με μια χορογραφία της θα συνδυάσει το hip hop με την επιστήμη. Θα μάθουμε τι είναι η κρυπτογραφία και ποια η άλλη Μεθ-οδός να λύνουμε γρήγορα ένα γρίφο, ποια είναι η σωστή γλώσσα των μαθηματικών αλλά και τα "Σκεψεδάκια", δηλαδή τα πρώτα βήματα που θα ακολουθήσει κανείς για να αποκτήσει δημιουργική σκέψη.
Τέλος, μια σειρά ανατρεπτικών ομιλιών για τους γρίφους και τα μαθηματικά θα αποτελέσουν μια από τις απογευματινές θεματικές ενότητες ενώ θα ήταν παράλειψη να μην ακούσουμε για την ιστορία του χώρου που θα φιλοξενεί το φεστιβάλ αλλά και την ιστορία του ακριτικού μας νησιού που μας έφερε τους γρίφους. Το φεστιβάλ θα κλείσει με ένα ξεχωριστό μουσικό ηχόχρωμα από το νεανικό σύνολο jazz band του Μουσικού Σχολείου Αλίμου.
Πείτε μας μερικά παραδείγματα γρίφων που θα λύσετε μαζί με το κοινό. Πώς κατορθώνετε να κάνετε βιωματική την έκθεση και όχι απλώς μια επίδειξη πειραμάτων και παιχνιδιών;
Πανταζής Χούλης: Ένα καλό παράδειγμα είναι ο γρίφος "Μέδουσα", η μορφή της οποίας είναι και το λογότυπο του Φεστιβάλ Γρίφων της Αθήνας. Θα πρέπει να τοποθετηθούν 24 φίδια πάνω στο πλαίσιο της Μέδουσας έτσι ώστε στα σημεία όπου τέμνονται τα φίδια, να ταυτίζονται τα χρώματα. Ένα άλλο παράδειγμα, είναι το χωριό της Αγίου Βασίλη με σπιτάκια. Εκεί θα πρέπει να βρεθεί η ελάχιστη απόσταση μεταξύ των καμινάδων των σπιτιών ώστε ο Άγιος Βασίλης να μοιράσει τα δώρα χωρίς να κουραστεί. Φυσικά θα υπάρχουν και άλλοι γρίφοι, οι οποίοι μπορούν να λυθούν είτε από έναν λύτη ή από περισσότερους, με συνεργασία.
Μιχάλης Λάμπρου: Όλο το φεστιβάλ είναι βιωματικό. Υπάρχουν εκθέματα με επιστημονικό υλικό που προσκαλούν τους μαθητές να τα χειριστούν και να παίξουν με επιστημονικά όργανα και με γρίφους σκέψης. Τα περισσότερα τα βλέπουν για πρώτη φορά, οπότε το στοιχείο της περιέργειας είναι αυξημένο. Επίσης, όλες οι ομιλίες και οι παρουσιάσεις έχουν την ενεργό συμμετοχή των μαθητών, οι οποίοι έχουν να αντιμετωπίσουν νέες καταστάσεις, συμπληρωματικές αυτών που διδάσκονται στο σχολείο.
Η διοργάνωση στην Αθήνα προσπαθεί να συνδέσει τους γρίφους με διάφορες κοινωνικές και επιστημονικές θεματικές. Πώς επιτυγχάνεται αυτό;
Μ. Λ.: Το απρόσμενο στοιχείο, το ελκυστικό στοιχείο, η γλαφυρή παρουσίαση και το χιούμορ παράλληλα με την ακριβή και επιστημονικά έγκυρη γνώση είναι οι οδηγοί μας. Οι παρουσιάσεις έρχονται σε ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών κλάδων: φυσική, χημεία, αστρονομία, βιολογία, μαθηματικά και άλλα, και γίνονται από έμπειρους παρουσιαστές. Κοινό τους στοιχείο είναι η ανάλυση των γρίφων που έχει να επιλύσει ο κάθε επιστήμονας όταν δίνει απαντήσεις στα θέματα που μας απασχολούν. Ποιος για παράδειγμα δεν θα έβρισκε ενδιαφέρον να μάθει κάποια μαθηματικά με αφορμή μαθηματικά μαγικά τρικ;
Ποιες είναι οι δεξιότητες που απαιτούνται για να κατανοήσει κάνεις έναν γρίφο;
Μ. Λ.: Η φαντασία και η επινοητικότητα είναι τα δύο ουσιαστικότερα εργαλεία. Και τα δύο μπορούν καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν, τουλάχιστον σε έναν βαθμό. Ο κάθε άνθρωπος, ακόμα και οι πιο δημιουργικοί επιστήμονες ή καλλιτέχνες, μαθαίνουν από τους άλλους, οπότε είναι χρήσιμο να βρούμε έναν τρόπο να προσελκύσουμε τον καθένα σε θέματα που εξάπτουν την φαντασία. Οι γρίφοι είναι έναν τέτοιο εργαλείο, που έχει αποδειχθεί προσοδοφόρο αφού, παράλληλα, είναι διασκεδαστικοί.
Τι στοχεύετε να αποδείξετε μέσα από τις δράσεις του επερχόμενου φεστιβάλ;
Μ. Λ.: Ο Πλάτωνας στην Επινομίδα του λέει ότι τα παιδιά "άμα γράμμασι μανθάνει και λογισμούς", πρέπει να τα εισπράττουν "μετά παιδιάς και ηδονής". Δηλαδή στο έργο μας να διδάξουμε στους μαθητές μας εγκύκλια γράμματα και συλλογισμούς (ο ίδιος εννοεί τα εισαγωγικά μαθηματικά) πρέπει να τα μεταδίδουμε παίζοντας και με χαρά. Το ίδιο αντιλαμβανόμαστε και εμείς ως παιδαγωγοί. Συγκεκριμένα, ο στόχος μας πρέπει να είναι να μεταλαμπαδεύσουμε στον μαθητή την επιστημονική γνώση με ευχάριστο και διασκεδαστικό τρόπο.
Γιατί επιλέξατε τη μορφή της Μέδουσας ως σύμβολο ενός από τους βασικούς γρίφους που θα δείξετε και ποια η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου γρίφου;
Π.Χ.: Η "Μέδουσα" είναι ένας ελκυστικός γρίφος που έχει κυκλοφορήσει μόλις πρόσφατα. Στην μυθολογία η Μέδουσα ήταν θνητή Γοργόνα η οποία κατά τις μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων κατάγεται από το Καστελλόριζο, την αρχαία Μεγίστη, από όπου η αφετηρία του Φεστιβάλ. Επίσης η μορφή της διακοσμούσε την ασπίδα της Αθηνάς, τη θεά που έδωσε το όνομά της στην πρωτεύουσα που τώρα φιλοξενεί το Φεστιβάλ. Ως γρίφος, η Μέδουσα έχει ήδη δώσει ατέλειωτες ώρες διασκέδασης σε μικρούς και μεγάλους, και ανυπομονούμε να μοιραστούμε παρόμοιες στιγμές το ερχόμενο τριήμερο.
Είναι αλήθεια πως πλέον, υπάρχει μια αντιπάθεια - ειδικά στις νεότερες ηλικίες - από τον κόσμο των θετικών επιστημών και αν ναι, που οφείλεται αυτό;
Μ. Λ.: Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο γεγονός ότι μεγάλο τμήμα της διδασκαλίας μας είναι αυστηρό και τυπικό, με κυρίαρχο στοιχείο την αποστήθιση και άκριτη γνώση. Έτσι ο μαθητής αποκομίζει την εντύπωση ότι η γνώση είναι προϊόν αυθεντίας, χωρίς να είναι χρήσιμη και χωρίς να του έλκει το ενδιαφέρον. Αν όμως ακούσουμε τον Πλάτωνα που αναφέραμε παραπάνω, βελτιώνεται η κατάσταση. Άλλωστε ο Πλάτωνας λέει και κάτι άλλο το οποίο είναι θεμελιώδες για την σωστή διδασκαλία. Επισημαίνει ότι πρέπει να μεριμνούμε ώστε οι μαθητές να αποκτούν ανεξάρτητη και δημιουργική σκέψη, το αντίθετο δηλαδή της αποστήθισης και άκριτης γνώσης. Τα λόγια του είναι ότι για την ευμάθεια χρειάζεται "αγχίνοια" δηλαδή η ικανότητα να μπορεί ο μαθητής "εξ ων έμαθε θηρεύειν και α μη έμαθεν".
Περισσότερες πληροφορίες για το φεστιβάλ εδώ.
