Το "Felicita" της Σεμίνας Διγενή, από την Κάπα Εκδοτική είναι ένα σύντομο, αγρίως όμορφο, αιμάσσον βιβλίο, ένας συνδυασμός θεατρικού έργου, κινηματογραφικού σεναρίου και νουβέλας, που όπως λέει κι η ίδια, "δεν εντάσσεται σε κάποιο συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος. Ίσως επειδή κι εγώ είμαι αταξινόμητη".
Μια σκηνοθέτρια προσκαλεί τον νεαρό ντελιβερά της πίτσας σε ένα παράξενο παιχνίδι ρόλων, επ’ αμοιβή. Η όλη φάση ξεκινά ως πείραμα, ως παιχνίδι, κι εδώ είναι που η Διγενή εισχωρεί αδυσώπητα στα έγκατα της νοηματικής ουσίας της λέξης παιχνίδι, που δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να μαθαίνουμε τον κόσμο, αλλά και τον εαυτό μας. Και βέβαια, ένα παιχνίδι, εκλαμβανόμενο όχι μόνο ως μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, αλλά ως ένα βίαιο ξέσκισμα των πέπλων που καλύπτουν την αληθινή ταυτότητά τμας, μπορεί να είναι ευχάριστο, αστείο, διδακτικό, ακόμα και ηδονικό, αλλά δεν είναι ποτέ τελείως ακίνδυνο.
Τι γίνεται στο τέλος; Α, εδώ η Διγενή δεν χαρίζεται επ’ ουδενί στον αναγνώστη: το παθελθόν των προσώπων αυτού του υπαρξιακού κωμικοτραγικού δράματος, πέφτει πάνω τους, και πάνω στον αναγνώστη/θεατή, σαν κατολίσθηση βράχων, από το πουθενά, από εκεί που δεν το περιμένεις.
Αλλά δεν θα περίμενα κάτι λιγότερο, κάτι ηπιότερο, λιγότερο γωνιώδες ή πιο ανώδυνο από μια παλαίμαχη δημοσιογράφο και συγγραφέα, που κάνει μέχρι τώρα τη δουλειά της στα ΜΜΕ αγρίως, σαν "καταδρομέας", όπως λέει. Οι άνθρωποι που την παρακολουθούν τόσα χρόνια από τις σελίδες και τις οθόνες τους, δεν θα περίμεναν κάτι κατώτερο από μια πολιτικοποιημένη γυναίκα, που συμφωνεί με τον Σαίξπηρ πως η σιγουριά είναι ο πρωταρχικός εχθρός των θνητών, πως τα όνειρα τελικά θα λάβουνε εκδίκηση, και πως, κάποια στιγμή, νομοτελειακά, η ολική και οριστική κάθαρση στα ανθρώπινα πάθη θα επέλθει με τη βοήθεια κάποιου μετεωρίτη, "και μετά, μέσα σε μια μεγαλειώδη έκρηξη, θα γίνουμε σούπερ νόβα"...
Όπως "θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση", μήπως η ηρωίδα του βιβλίου σας θα λάβει κι αυτή εκδίκηση; Φοβάστε την Μάρθα/Μαργαρίτα, ειδικά αφού πήρε και τη πρωτοβουλία να πει και να γράψει την ιστορία της, όπως λέτε;
Αισθάνθηκα πως η ηρωίδα μου όχι μόνο έγραψε την ιστορία της, αλλά και τη σκηνοθέτησε. Νομίζω πως προσωπικά υπήρξα χρήσιμη σ αυτήν, ως βοηθός σκηνοθέτη. Δεν τη φοβήθηκα, την αγάπησα και την κατανόησα, αν και υπήρξαν στιγμές που θάθελα να μπορούσα να σταθώ δίπλα της, για να την ...συνετίσω. (Ή και να την χαστουκίσω.) Επέλεξε επικίνδυνο δρόμο για να φτάσει εκεί που ονειρευόταν μια ζωή. Ήταν μαγική και τρομακτική ταυτόχρονα. Δεν σκέφτηκε όμως, ποτέ να εκδικηθεί.
Όσο για τα όνειρα ναι, αυτά πιστεύω πως θα λάβουνε εκδίκηση, πού θα πάει; Θά’ ρθει η στιγμή που θα πάρουν σβάρνα τα "λείψανα των παλιῶν ἄστρων καὶ τις γωνιὲς τις ἀραχνιασμένες τ' οὐρανοῦ". Ο Ελύτης το είχε ξεκαθαρίσει, και μας είχε προετοιμάσει πως θα σαρώσει "ἡ καταιγίδα ποὺ θὰ γεννήσει ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου". Κι εδώ στο "Felicità", η καταιγίδα αυτή είναι σφοδρή!
Στη δημοσιογραφία "γράφουμε για τη λήθη", για να ξεχαστούν τα κείμενά μας, ή φτιάχνουμε οπτικοακουστικά προϊόντα, εικόνες, που θα σβήσουν μοιραία, κάποτε, από τη συλλογική μνήμη. Γι' αυτό γράψατε λογοτεχνία;
Έγραψα γιατί δεν μπορούσα να κάνω διαφορετικά. Περιείχα ένα ποτάμι που πάλευε να βρει διέξοδο, να βγει στη θάλασσα. Ένα ποτάμι εικόνων, λέξεων, τραυμάτων, ερώτων, ενοχών, φόβων, που ώρες - ώρες μ’ έπνιγε. Έκανα πως δεν το έβλεπα, για πολλά χρόνια, αγνοούσα το κάψιμο μέσα μου. Ώσπου το φράγμα που το συγκρατούσε έσπασε και προέκυψαν 5 βιβλία σε 4 χρόνια. Δεν ξέρω αν είχε δίκιο ο Πεσσόα που έλεγε πως η λογοτεχνία είναι ο πιο ευχάριστος τρόπος ν’ αγνοείς τη ζωή. Εμένα πάντως, η συγγραφή μού έτριψε τη ζωή στα μούτρα.
Διαβάστε Επίσης
Τα παιδιά παίζοντας γνωρίζουν τον κόσμο, εξοικειώνονται με τους ρόλους που η κοινωνία περιμένει από αυτά να παίξουν όταν ενηλικιωθούν. Οι ενήλικες παίζουν, δηλαδή γίνονται προσωρινά κάποιοι άλλοι (ή παιδιά...) για να αντέξουν αυτούς τους κοινωνικούς ρόλους, ενώ οι ηθοποιοί κάνουν ακριβώς το ίδιο, αλλά επαγγελματικά, πληρώνονται γι' αυτό. Εσείς, με τη δημοσιογραφία και τη δραματουργία, τι παιχνίδι παίζετε;
Στη δημοσιογραφία ερευνάς αληθινές ζωές, στη δραματουργία τις ζωές τις φτιάχνεις εσύ. Και τα δύο όμως, δεν μπορείς να ξέρεις πού θα σε πάνε, και στα δύο δεν είσαι παρά ένα πιόνι. Στο ένα της πραγματικότητας, στο άλλο της έμπνευσης. Και τα δύο τελικά, εξυπηρετούν την ανάγκη μου για επαρκή πρόσληψη οξυγόνου. Για πολλά ταξίδια, για νέα σύμπαντα, για περισσότερες αντοχές, για την "επιβίωσή" μου.
Λέτε κάπου "η αλήθεια ενός ανθρώπου είναι κυρίως αυτό που κρύβει". Ποια είναι η κρυμμένη αλήθεια του βιβλίου σας;
Νομίζω πως στις τελευταίες σελίδες του, αποκαλύπτονται όλες οι αλήθειες και κυρίως αυτό που συμβαίνει μέσα μας με τους μεταμφιεσμένους φόβους μας. Με τους κόμπους εκείνους, που αντί να τους λύσουμε, τους κρύβουμε κι αυτοί μετά γίνονται θηλιές, όχι μόνο για εμάς, αλλά και για τους άλλους. Σκέφτομαι πως κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τις βεβαιότητες. Τη σιγουριά, ο Σαίξπηρ τη θεωρούσε πρωταρχικό εχθρό των θνητών.
Γιατί χρησιμοποιήσατε το Felicita; Πέρα από την ειρωνεία του τίτλου του, σε σχέση με την πλοκή του βιβλίου σας, κι άλλα μιλάνε για μια νύχτα εκπλήξεων. Τι το ιδιαίτερο έχει αυτό;
Μ' έναν παράξενο κι εντελώς ασυναίσθητο τρόπο, το τραγούδι αυτό είχε κολλήσει στο μυαλό μου, από τις πρώτες αράδες του βιβλίου. Έχω ζήσει στην Ιταλία, σπούδαζα εκεί και ήξερα από την αρχή τι λένε οι στίχοι. Ανατρίχιαζα στα σημεία που το τραγούδι αναφερόταν στο σκηνικό που είχα ήδη στο μυαλό μου να περιγράψω.
"Ευτυχία είναι μια νύχτα εκπλήξεων, είναι ένα απρόσμενο τηλεφώνημα"
"Ευτυχία είναι ν’ αφήνεις ένα σημείωμα μες στο συρτάρι"
"Ευτυχία είναι η βροχή που πέφτει πίσω από τις κουρτίνες".
Νομίζω πως αν το βιβλίο μου ήταν... τραγούδι, θα ήταν το Felicità, τέλος!
Το βιβλίο σας είναι, τελικά, ένα θεατρικό, ένα σενάριο, ή μια νουβέλα, όλα αυτά μαζί, ή κάτι εντελώς άλλο;
Από το πρώτο κιόλας βιβλίο μου, το "Κίτρινο Υποβρύχιο", οι κριτικοί είχαν επισημάνει πως η γραφή μου δεν εντάσσεται σε κάποιο συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος. Ίσως επειδή κι εγώ είμαι αταξινόμητη. Πάντως η δική μου γνώμη είναι πως στο "Υποβρύχιο" και στους "Απείθαρχους", έχουμε να κάνουμε με σύνθεση έρευνας, μελέτης και μυθοπλασίας, στις δύο "Αποδελτιώσεις" έχουμε ένα καθαρά δημοσιογραφικό υλικό, αλλά για το "Felicità", σηκώνω τα χέρια ψηλά. Δεν ξέρω.
Υπάρχει κάθαρση σε κάθε τραγωδία στην καθημερινή ζωή; Οι αρχαίοι ποιητές είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα ή ο Σαίξπηρ; Και ποια εκδοχή της ποιητικής τραγωδίας έχουμε ανάγκη περισσότερο;
Αναλόγως το πώς εννοούμε την κάθαρση και πόσο καιρό μπορούμε να την περιμενουμε. Άλλος εννοεί ως κάθαρση την εκδίκηση, άλλος την απόσταση, άλλος τη νηστεία και την περισυλλογή, άλλος την επιτυχία κι άλλος μια δολοφονία.
Στο δεύτερο σκέλος για τους αρχαίους ποιητές, θα απαντήσω με ερώτηση: Μας παίρνει να ελπίζουμε σε "από μηχανής θεούς", σε νερά της λήθης ή της αθανασίας, σε ποκίλες "θεϊκές" μεσολαβήσεις, ρουσφέτια και τα συναφή, ή να το πάρουμε απόφαση πως ο Σαίξπηρ βρισκόταν, τελικά, πιο κοντά στην πραγματικότητα όταν έλεγε πώς "η ζωή έχει υφανθεί με το στημόνι του καλού και το υφάδι του κακού".
Μα έτσι δεν είναι; Μπροστά μας θα ανοίγονται συνεχώς νέοι κύκλοι τυρρανίας, αφού είναι "τεράστιος στρατός οι ανθρώπινες επιθυμίες".
Στο τρίτο σκέλος, η απάντηση είναι "καμία". Μην μπλέξουμε με κόνσεπτ τραγωδίας, γιατί δε μας συμφέρει. Αν καταφέρουμε να αποφύγουμε την ύβρι, γλυτώνουμε και από την τύφλωση του νου κι από τις θείες τιμωρίες κι από την τελική συντριβή.
Βέβαια, αργά ή γρήγορα θα επέλθει η ολική κάθαρση με τη βοήθεια κάποιου μετεωρίτη. Μετά, μέσα σε μια μεγαλειώδη έκρηξη θα γίνουμε σούπερ νόβα, θα εκτιναχθούμε στο Διάστημα και στο τέλος θα μετατραπούμε σε μαύρη τρύπα. Και θα ζήσουν -όποιοι θεοί υπάρχουν- καλά κι εμείς καλύτερα.
Στο βιβλίο σας υπάρχει ο εξής διάλογος: "Σχεδιάζεις να με σκοτώσεις;" "Μα γιατί να κάνω κάτι τέτοιο; Αφού δεν σ' έχω ερωτευτεί". Γιατί σκοτώνουμε, ή θέλουμε να σκοτώσουμε, ό,τι αγαπάμε, κυρία Διγενή;
Πανάρχαιο και αναπάντητο το ερώτημα. Έλα ντε, γιατί; Το έχω ζήσει, το έχω κάνει, το έχω πάθει, αλλά δεν κατάφερα να το ερμηνεύσω. Ίσως και να μην αντέχεται η ευτυχία σε δόσεις μεγαλύτερες του επιτρεπτού. Στο μόνο που καταλήγω, θεωρώντας το ταυτόχρονα παράδοξο, είναι πως ενώ μπορούμε να σκοτώνουμε ό,τι αγαπάμε, συχνά βρίσκοντας αυτό που αγαπάμε, το αφήνουμε να μας σκοτώσει.
Αν σας ζητούσε κάποιος να συμπυκνώσετε σε μία φράση ό,τι μάθατε από την πορεία σας στα ΜΜΕ και την πολιτική, ποια θα ήταν αυτή;
Τα ΜΜΕ με εκπαίδευσαν να είμαι καταδρομέας στη δουλειά. Ό,τι έχω μάθει σ’ αυτά, μπορεί να μου κόστισε ακριβά, (στέρηση ελεύθερου χρόνου και μικρών καθημερινών απολαύσεων), αλλά με σκληραγώγησαν και με εξανάγκασαν σε μια ηρωική "ενηλικίωση". Αυτό μου βγήκε καλό στη δουλειά και επώδυνο στην προσωπική ζωή, μέχρι που βρήκα την άκρη. Ένας απλός γόρδιος δεσμός ήταν...
Τι σας φοβίζει, τι σας εξοργίζει και τι σας κάνει ευτυχισμένη;
Σε προσωπικό επίπεδο, οι πολλοί και διαφορετικοί εαυτοί μου, που αιφνιδίως, κάθε φορά, ανάλογα με την περίπτωση, βγαίνουν μπροστά και κάνουν παιχνίδι, οπότε ή με τρομάζουν ή μ' εξοργίζουν ή μου χαρίζουν κάποιες μικρές στιγμές ευτυχίας.
Στην καθημερινότητα με φοβίζει η εξοικίωση με το "τέρας" και ο ωχαδερφισμός, με εξοργίζει αυτή η άθλια "κανονικότητα" που επιβλήθηκε σ’ όλη την Ευρώπη, η κανονικότητα της φτώχειας, της εξαθλίωσης, της εργασιακής ζούγκλας και της εμπορευματοποιημένης υγείας και παιδείας. Κι όλα αυτά μαζί με μια επικίνδυνη πολεμική προετοιμασία εξοπλιστικών προγραμμάτων-μαμούθ.
Με χαροποιεί όμως, που ο κόσμος άρχισε πλέον να αφυπνίζεται, να κινητοποιείται, να αντιστέκεται και να αγωνίζεται πιο δυναμικά.
Επιτέλους, μέσα στη δυστοπία, σαν να φυσάει ένας άλλος, καθαρός αέρας, νομίζω πως διαφαίνεται παντού ένα νέο "πάλης ξεκίνημα"!
Διαβάστε Επίσης
