Ηλίας Μαγκλίνης: "Η ίδια η ζωή έχει κάτι βίαιο και βρώμικο..."

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος που ακούστηκε πολύ με την υπόθεση Λιγνάδη, απαντά σε δέκα ερωτήσεις με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου «Το μόνο της ζωής τους ταξίδι».

Ηλίας Μαγκλίνης

Η αποφυλάκιση του πρωτόδικα καταδικασθέντος για δύο βιασμούς Δημήτρη Λιγνάδη ξεσήκωσε θύελλες στην ελληνική κοινωνία, που "αφορμή ψάχνει για να διχάζεται". Ένα από τα ελάχιστα δημόσια πρόσωπα που δεν κατακεραύνωσαν τόσο τη δικαστική απόφαση, όσο και τον ίδιο τον πρώην καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, ήταν ο δημοσιογράφος της Καθημερινής, και βέβαια πολυβραβευμένος συγγραφέας Ηλίας Μαγκλίνης. Όμως θα ήταν μια πελώρια αδικία εάν κάποιοι τον μάθαιναν μόνο από τον ορυμαγδό, από τον κουρνιαχτό που σήκωσε το σκάνδαλο Λιγνάδη.

Ο Ηλίας Μαγκλίνης, στο οδοιπορικό του "Το μόνο της ζωής τους ταξίδι" από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, ιχνηλατεί με μοναδική ευαισθησία τη διαδρομή του εκ πατρός παππού του, με το ίδιο όνομα, που υπηρέτησε ως εύζωνας στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στη Μικρά Ασία, σε μια πολεμική επιχείρηση δηλαδή, που στέφθηκε από εκκωφαντική αποτυχία, καταφέρνοντας μονο τρία πράγματα: να πυροδοτήσει τον τουρκικό εθνικισμό, να ισχυροποιήσει τον Κεμάλ Ατατούρκ, και να τσακίσει τον ανθό της ελληνικής κοινωνίας της εποχής. Μπροστά στις φριχτές ταλαιπωρίες και τα βάσανα των Ελλήνων στρατιωτών, μπροστά στις ενοχές για τις φρικώδεις ωμότητες, που οι ίδιοι διέπραξαν σε απάντηση των τουρκικών θηριωδιών, οι αντίστοιχες των Αμερικανών στρατιωτών στο Βιετνάμ, ας πούμε, φαντάζουν αμελητέες, σχεδόν αστείες...

Ο Μαγκλίνης κατάφερε, αξιοποιώντας ένα πελώριο όγκο προσωπικών μαρτυριών και ιστορικών μελετών, να ανασυστήσει αυτή τη στοιχειωμένη εκστρατεία, ακολουθώντας τα βήματα του προγόνου του κατά πόδας, από τη μικρασιατική ακτή μέχρι τηα βάθη της Ανατολίας. Δεν ήταν κάτι εύκολο, αλλά ήταν ένα ταξίδι με ψυχή, που τον έφερε αντιμέτωπο με πολλές από τις βολικές του, (βολικές μας, καλύτερα) βεβαιότητες. Το γλαφυρό βιβλίο συνιστάται ανεπιφύλακτα, τόσο ως μια αγωνιώδης προσπάθεια να αναστηθεί ένα φάντασμα, που όπως όλα τα  φαντάσματα είναι και μεγαλοπρεπές και τρομακτικό, όπως λέει ο συγγραφέας, όσο και ως ένα ανάγνωσμα αντίδοτο στις ιδεολογικές αρτηριοσκληρώσεις, από τις οποίες η ελληνική κοινωνία φαίνεται να πάσχει διαχρονικά.

Άλλωστε η δουλειά του, όπως λέει ο ίδιος ο Μαγκλίνης, που κατηγορήθηκε ως "ακροκεντρώος", ένας χαρακτηρισμός που τον διασκεδάζει, είναι να αφηγείται ιστορίες, όχι να διδάξει το καλό και το κακό, γιατί είναι ένας πραγματικός, κι όχι "αγιοβασιλιάτικος" συγγραφέας. Αυτό το βιβλίο τεκμηριώνει αυτή τη δήλωση.

Διαβάζοντας το βιβλίο σας, μου φάνηκε πως ήταν μια πολύ καλογραμμένη και εμπεριστατωμένη, με ψυχή, ευαισθησία και ποίηση, σκιαμαχία. Το ερώτημα είναι: με ποιον σκιαμαχείτε στο "Μόνο της ζωής τους ταξίδι": με τον παππού σας, ή με τον εαυτό σας; Ή και με τους δύο;

Με τη μνήμη, θα έλεγα. Τη μνήμη του παππού που δεν γνώρισα παρά μόνον σαν σκιά, με τη μνήμη μιας απουσίας που γίνεται ιδιότυπη παρουσία, όπως συμβαίνει, νομίζω, σε κάθε οικογένεια και τους νεκρούς της. Αυτά είναι τα βάρη του καθενός. Δεσμά. Πρέπει με κάποιο τρόπο να απαλλαγείς από αυτά ή να πάψεις να τα βιώνεις ως δεσμά. Η ζωή προχωράει. Βεβαίως, στο συγκεκριμένο βιβλίο σκιαμαχώ νομίζω και με τη μνήμη ενός συλλογικού τραύματος όπως είναι το 1922. Από κει και πέρα, πιστεύω ότι κάθε βιβλίο με προθέσεις λογοτεχνικές, ανεξαρτήτως θέματος, είναι πάντοτε μια σκιαμαχία με τον εαυτό μας.

Συνέχεια μιλάτε στον πρόγονό σας. Τον ρωτάτε πού βρίσκεται, τί νιώθει, τι σκέφτεται, τί λέει. Δυσφορείτε που δεν σας απαντάει. Με δεδομένες τις απίστευτες αγριότητες που διέπραξε ο Ελληνικός Στρατός στη Μικρασιατική Εκστρατεία, και το λογικό ενδεχόμενο να είχε λάβει μέρος και ο παππούς σας σε κάποιες από αυτές, στ’ αλήθεια θέλετε να μάθετε τί έκανε; Εάν είχε κρατήσει ημερολόγιο, στο οποίο θα περιέγραφε αποτρόπαιες πράξεις, θα το δημοσιεύατε;

Οπωσδήποτε θα τις δημοσίευα. Θα ήταν εκρηκτικό υλικό – και μια αναμέτρηση με ένα παρελθόν αίματος. Καλό είναι αυτά, για εμάς που δεν ζήσαμε κανένα αίμα, αυτά τα πράγματα πότε πότε να λέγονται. Κοιτάξτε, οι άνθρωποι αυτοί που υπηρέτησαν στη Μικρά Ασία ήσαν κυρίως αγροτόπαιδα, αναλφάβητα και πολύ σκληραγωγημένα παιδιά. Κουβαλούσαν έναν ανθρωπότυπο που ελάχιστη σχέση έχει με αυτόν που κουβαλάω εγώ σήμερα. Επίσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι στην Ελλάδα εκείνης της εποχής η ανθρώπινη ζωή δεν είχε και τόσο μεγάλη αξία. Χώρια ότι η χώρα πολεμούσε συνέχεια. Δεν ήταν κάτι τρομερό γι’ αυτούς ούτε να υποστούν κακουχίες ούτε να σφάξουν άλλο άνθρωπο. Αυτό δεν λέγεται αβασάνιστα εδώ. Από την άλλη, ειδικά το καλοκαίρι του 1921 στην καταστροφική εκστρατεία προς Άγκυρα πρέπει να ξεπέρασαν κάθε όριο ψυχικής και σωματικής αντοχής. Για τους περισσότερους "1922" σημαίνει προκυμαία της Σμύρνης. Ο δικός μου νους όμως πηγαίνει στην Αλμυρά Έρημο και σε εκείνο το αδιανόητο σφαγείο. Είναι σημαντικό επίσης να πούμε ότι οι άνθρωποι αυτοί μίλησαν για αυτές τις ωμότητες, σε ημερολόγια, απομνημονεύματα, επιστολές. Δυστυχώς ο δικός μου ο παππούς δεν άφησε τίποτα αλλά ένας σωρό κόσμος που πολέμησε εκεί, από τον απλό ανώνυμο στρατιώτη έως τον στρατηγό Σπυρίδωνος, μίλησαν με αφοπλιστική ειλικρίνεια για τις ωμότητες που οι Έλληνες διέπραξαν εκεί. Απλώς, επειδή στην Ελλάδα η Ιστορία νοείται πρωτίστως ως σχολικό μάθημα και άρα "εθνικό αφήγημα", από αυτό το εθνικό αφήγημα μάθαμε να αποσιωπούμε τα αυτονόητα.

Το βιβλίο σας είναι περισσότερο ένας φόρος τιμής στον πρόγονό σας, ή μια συγνώμη, ένα δώρο συμφιλίωσης, ένα πρόσφορο εξιλασμού της ψυχής του; Κι αν είναι κάτι τέτοιο, πέτυχε το σκοπό του;

Συνειδητά τουλάχιστον δεν προσπάθησα τίποτε από τα παραπάνω. Προσπάθησα να γνωρίσω ένα φάντασμα, αν θέλετε, που έχει στα μάτια μου κάτι μεγαλοπρεπές αλλά και κάτι τρομακτικό, όπως όλα τα φαντάσματα. Είναι μια σχέση έλξης-απώθησης με την οποία τελείωσα πια. Αυτό που επίσης προσπάθησα να κάνω είναι να δω την Εκστρατεία μέσα από τη ματιά του σήμερα. Και να διερωτηθώ: πώς ήταν να είσαι εκεί στρατιώτης; Τι σήμαινε να πολεμάς εκεί; Τι μπορεί να είδαν τα μάτια τους, τι μπορεί να έκαναν τα χέρια τους; Τον τελικό σκοπό του βιβλίου θα τον επιλέξει και θα τον κρίνει ο αναγνώστης νομίζω.

Είναι δυνατόν να αφήνει κάποιος κατά μέρος την εθνική του ταυτότητα, όπως την εννοεί, όταν περιηγείται στη χώρα που ο στρατός της πατρίδας του εισέβαλε και ηττήθηκε; Για να το πω απλά, ως Έλληνας δεν φρικάρατε όταν βλέπατε στην Τουρκία τα μνημεία που δοξολογούσαν την νίκη των Τούρκων;

Ήταν όντως περίεργο. Δύο ήταν οι πιο παράξενες στιγμές από εκείνο το ταξίδι: η πρώτη ήταν στην Προύσα, σε μια τελετή παρασημοφορίας Τούρκων βετεράνων της εισβολής στην Κύπρο, ανήμερα της 20ής Ιουλίου. Έβλεπα μερικούς συμπαθητικούς παππούδες που θα μπορούσαν να είναι θαμώνες σε καφενείο στην Κυψέλη. Αλλά είχαν πάρει μέρος στην εισβολή στην Κύπρο και είχαν την τιμητική τους. Αλλόκοτη εικόνα. Η δεύτερη ήταν στο Αφιόν Καραχισάρ με αυτό το απίστευτα ογκώδες μνημείο όπου ένας όρθιος δέρνει αλύπητα έναν ξαπλωμένο. Ο όρθιος είναι ο Τούρκος, ο ξαπλωμένος είναι ο Έλληνας. Νομίζω είχα κάπως αποστασιοποιηθεί πάντως. Κοιτούσα με αμηχανία, ειδικά το μνημείο στο Αφιόν είχε και κάτι κωμικό ως, ας πούμε, γλυπτό. Από την άλλη, το Αφιόν τελούσε επί ένα χρόνο και κάτι υπό ελληνική κατοχή. Η Προύσα επί δύο χρόνια και κάτι. Έχουν τις μνήμες τους οι άνθρωποι εκεί. Όχι καλές. Υποχωρώντας το 1922 κάψαμε μεγάλα τμήματα των πόλεών τους. Κάναμε πλιάτσικο, αφήσαμε καμένη γη. Να πω πάντως ότι έφριξα, όχι, δεν έφριξα, ήταν όμως μια στιγμή που έμεινα ακίνητος και πήρα μερικές βαθιές ανάσες.

Πιστεύετε πως είναι θεμιτός, λογικός και δίκαιος ένα συμφηφισμός φρίκης; Έκαναν ωμότητες οι Τούρκοι, έκαναν ωμότητες οι Έλληνες, οπότε είμαστε πάτσι; Υπάρχουν κάποιες ωμότητες χειρότερες από τις άλλες;

Όχι, καθόλου δεν είναι θεμιτός, λογικός και δίκαιος ο οποιοσδήποτε συμψηφισμός φρίκης. Προφανώς και είναι καλύτερο να σκοτωθεί ένας άμαχος από το να σκοτωθούν εκατό αλλά δεν είναι αυτό νομίζω το ζήτημα. Σε έναν πόλεμο οι ωμότητες είναι, δυστυχώς, κάτι που συμβαίνει πάρα πολύ συχνά. Αυτή είναι μια δυσάρεστη αλήθεια. Και μια κοινοτοπία. Δεν υπάρχει στρατός σε εκστρατεία που να μην βιάσει και να κάψει. Την ίδια στιγμή, θα περιποιηθεί κάποιους αμάχους ακόμα και αιχμαλώτους. Τα δύο αυτά άκρα συνυπάρχουν σε ένα πόλεμο. Υπήρξε και φυλετικό μίσος στον ελληνοτουρκικό πόλεμο που ενέτεινε στη μανία για εκδίκηση. Υποθέτω ότι είναι τελείως διαφορετικό να σκοτώνεις άνθρωπο οπλισμένο στο πεδίο της μάχης (αν και αυτό ακόμα ζορίζει πολλούς βετεράνους) και άλλη κουβέντα να βιάζεις γυναίκες και παιδιά, να σκοτώνεις αμάχους, να καις πόλεις και χωριά. Ελληνες και Τούρκοι τα έκαναν όλα αυτά και αυτό πρέπει να ειπωθεί κάποτε. Η Ιστορία έχει να κάνει με ανθρώπους με σάρκα και οστά, με αντιφάσεις και αδυναμίες, με μεγαλείο και αθλιότητα. Δεν έχει να κάνει με αγίους και δαίμονες. Η ίδια η ζωή έχει κάτι βίαιο και βρώμικο, από τη γέννηση ενός παιδιού έως το σεξ και τον θάνατο, οι διαδικασίες ενέχουν υγρά, μικρόβια, γλίτσα, σε όλες υπάρχει βία έστω σε διάφορες μορφές και διαβαθμίσεις. Η λέξη "βίος" σχετίζεται εξάλλου με τη λέξη "βία": γεννιέσαι και μετά βρίσκεσαι σε μια διαρκή κίνηση. Συχνά αυτή η κίνηση έχει κάτι βίαιο. Πόσο δε μάλλον σε έναν στρατό σε εκστρατεία, αποκτηνωμένο και εξαθλιωμένο. Δεν το λέω αυτό για να δικαιολογήσω το παραμικρό αλλά έχει σημασία να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε αυτή την ακραία συνθήκη.

Εάν, ο μη γένοιτο, ξεσπούσε πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και ήσασταν σε στρατεύσιμη ηλικία, θα πολεμούσατε; Κι αν ναι, τί πιστεύετε πως θα κάνατε για να υπερασπιστείτε την πατρίδα της γης που πατούν τα πόδια σας, όπως λέτε;

Το 1996, στην κρίση των Ιμίων, σπούδαζα στη Γλασκόβη. Είχα απολυθεί από την Αεροπορία τέλη του 1994. Όταν ξέσπασε η κρίση, η μητέρα μου τηλεφωνούσε έντρομη μην κάνω κανένα αστείο και γυρίσω στην Ελλάδα. Συνεννοήθηκα τότε με την κοπέλα με την οποία συζούσα ως προς τα οικονομικά, ώστε σε περίπτωση που χρειαστεί να επιστρέψω να μπορεί να ανταπεξέλθει μόνη της. Αν η κρίση γινόταν εφιάλτης, δηλαδή επιστράτευση. Θα γύριζα όχι "για να υπερασπιστώ την πατρίδα" αλλά με ένα αίσθημα ότι κάποιος πάει να μπει παράνομα στο σπίτι μου, το μαθαίνω οπότε κάτι πρέπει να κάνω γι’ αυτό. Έπειτα ήταν και κάτι ακόμα: τόσα άλλα παιδιά της γενιάς μου θα επιστρατεύονταν, με τι πρόσωπο θα τους κοίταζα μετά αν καθόμουν στη Σκοτία; Πάντως ήταν τόσο απλό και όχι κάποιος "μεγαλοϊδεατισμός": εκεί πίσω, βρίσκονταν οι άνθρωποί μου, το σπίτι μου, οι φίλοι μου. Αν δέχονταν επίθεση, μπορούσα να παραμείνω παθητικός παρατηρητής εκ του ασφαλούς; Ευτυχώς δεν χρειάστηκε να γίνει τίποτα και όλο το παραπάνω είναι ένα εφιαλτικό σενάριο εναλλακτικής Ιστορίας.

Κάποιοι λένε πως ο μόνος πόλεμος που αξίζει να πολεμήσει κάποιος είναι ο ταξικός, και πως οι εθνικισμοί εξανδραποδίζουν τους ανθρώπους, στέλνοντάς τους να σκοτωθούν και να σκοτώσουν για αλλότρια συμφέροντα. Συμφωνείτε;

Δε συμφωνώ με κανένα πόλεμο. Δεν αναζητώ εχθρούς, δεν τους χρειάζομαι. Αν η χώρα ωστόσο δεχόταν εισβολή, δεν θα καθόμουν να σκεφτώ ότι "οι εθνικισμοί εξανδραποδίζουν τους ανθρώπους". Έχετε δίκιο ωστόσο, αυτό κάνουν οι εθνικισμοί. Αλλά μπροστά σε μια εισβολή όλα τα πυροβόλα των ιδεολογιών παθαίνουν αφλογιστία, για να θυμηθώ λίγο Ελύτη (που πολέμησε το 1940 μετά την ιταλική εισβολή).

Θα μπορούσε να πει κανείς, πως με δεδομένο το ιστορικό πλαίσιο των βιβλίων σας (Μικρασιατική Εκστρατεία, Εμφύλιος, Κορέα), αλλά και την πολιτική τους θέση, βρίσκεστε στους αντίποδες της "αριστερής διανόησης". Σας στενεύει αυτός ο ορισμός; Πού θα βάζατε εσείς το πολιτικό σας στίγμα;

Με έχουν κατατάξει –ουσιαστικά κατηγορήσει- ότι είμαι "ακραίο κέντρο". Γελάω λίγο με όλα αυτά. Δε νιώθω ωστόσο ότι είμαι στον αντίποδα της οποιασδήποτε διανόησης. Ούτε της αριστερής που με ρωτάτε. Έχω την αφέλεια να πιστεύω ακόμα αυτό που έλεγε ο σπουδαίος Γιώργος Ιωάννου, ότι αντιλαμβανόταν την "αριστερά ως διαρκή ευαισθησία". Το πρόβλημά μου ξεκινάει από τη στιγμή που μιλάμε για μερίδα κόσμου που υπονομεύει συστηματικά την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Με αυτό τον κόσμο δεν έχω κάτι να πω ως πολίτης. Μπορεί να με ερεθίσει ως συγγραφέα αλλά ως πολίτης δεν έχω κάτι να συζητήσω. Δεν έχω κάτι να πω με τα άκρα. Δεν θα θέλουν δηλαδή ούτε αυτοί να κουβεντιάσουν μαζί μου. Δεν θα ξέρουν πώς να το κάνουν. Αυτό είναι το στίγμα μου: η πίστη στην πολυκομματική δημοκρατία όπως εξελίχθηκε στις δυτικές ευρωπαϊκές χώρες. Τώρα, όσον αφορά τα βιβλία, τι να πω; Η "Ανάκριση" είναι αριστερό βιβλίο επειδή ο κεντρικός χαρακτήρας προέρχεται από την πλευρά των ηττημένων του Εμφυλίου και η "Πρωινή γαλήνη" δεξιό επειδή ο κεντρικός ήρωας προέρχεται από το στρατόπεδο των νικητών του Εμφυλίου; Δηλαδή, αν γράψω ένα βιβλίο με ήρωα έναν σίριαλ κίλερ θα είμαι υπέρ των σίριαλ κίλερ; Ο συγγραφέας, αν είναι αληθινός και όχι αγιοβασιλιάτικος, δεν υπάγεται σε στρατεύσεις αλλά ανοίγεται στην ανθρώπινη εμπειρία. Προσωπικά με απασχολεί η ανθρώπινη υπόσταση κάτω από ακραίες συνθήκες, όχι η πολιτική στράτευση. Η δουλειά μου, όπως την καταλαβαίνω, είναι να αφηγούμαι ιστορίες, όχι να διδάξω το καλό και το κακό. Πολλές φορές εγώ ο ίδιος αλλάζω διαρκώς γνώμη ως προς το τι είναι καλό και κακό.

Πιστεύετε στην αθανασία της ψυχής; Εκείνη τη φωτεινή μορφή, που είδε ο παππούς σας σαν παιδί, να έρχεται για να πάρει την ψυχή του δικού του παππού, την έχετε δει κι εσείς; Είστε αλαφροΐσκιωτος, όπως λέτε;

Όχι, δεν πιστεύω στην αθανασία της ψυχής, στο Θεό ή στα φαντάσματα. Ωστόσο, πάντοτε με μάγευαν αυτές οι ιστορίες. Από τις βιβλικές ιστορίες έως τις κλασικές ιστορίες φαντασμάτων, ας πούμε. Είμαστε όλοι στοιχειωμένοι από φαντάσματα κι ας μην υπάρχουν στ’ αλήθεια. Με αυτή την έννοια είμαι λίγο αλαφροΐσκιωτος. Νομίζω πως κάθε άνθρωπος που γράφει είναι λίγο αλαφροΐσκιωτος. Αισθάνομαι πολλές φορές ότι υπάρχει κάτι μυστηριακό στη φύση, στο σύμπαν, αυτό το πασίγνωστο του Ηράκλειτου "Η φύσις αγαπά να κρύβεται". Στον ήχο της θάλασσας, στο θρόισμα των φύλλων, στον έναστρο ουρανό – σα να σου υπαγορεύουν κάτι ακατάληπτο. Κι ας μην κρύβεται τίποτε απολύτως εν τέλει, δε πειράζει. Η αίσθηση όμως έχει σημασία να είναι εκεί. Είναι σπάνια και ακριβή αίσθηση. Πυροδοτεί την περιέργεια, ένα δέος, ένα ρίγος που προσωπικά το έχω ανάγκη και με ξεσηκώνει.

Μ’ αυτή την ιστορία με τον Λιγνάδη και το κείμενό σας στην Καθημερινή, δεχτήκατε και οξεία κριτική από τους από’δω, και θερμή υποστήριξη από τους από’κει. Πέρα από το συγκεκριμένο γεγονός, κάποιοι λένε πως ο Εμφύλιος δεν τελείωσε ποτέ. Συμφωνείτε;

Την οξύτερη κριτική για αυτό το θέμα την έκανα εγώ ο ίδιος στον εαυτό μου με μια δευτερολογία στο επίμαχο κείμενο. Ο Εμφύλιος έχει τελειώσει προ πολλού. Αυτό που φαίνεται να αντέχει ακόμα είναι ένας διχαστικός ιός. Σα να ψάχνουμε αφορμή να διχαζόμαστε με το παραμικρό ή με το οτιδήποτε. Προχθές ήταν τα μνημόνια, χθες τα εμβόλια, σήμερα ο Λιγνάδης, αύριο κάτι άλλο. Λες και δε μπορούμε να κατανοήσουμε τους εαυτούς μας και τις σχέσεις μας παρά μόνον μέσα σε ένα πλαίσιο ρήξης. Το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει το παραμικρό περιθώριο για συγχώρεση και την ίδια στιγμή σε αυτή τη χώρα όλα ξεχνιούνται. Τι αντιφατικό αυτό. Αυτή όμως η εύκολη λήθη δίχως να έχει προηγηθεί μια κάποια συγχώρεση (δηλαδή να δώσεις χώρο στον άλλο, ακόμα κι αν κάπου έσφαλε ή απλά διαφώνησε έστω εν μέρει) σημαίνει ότι σύντομα η ίδια τοξικότητα θα επαναληφθεί με διαφορετική αμφίεση. Και αυτή η τοξικότητα μας διαπερνάει όλους παρά τις αντιστάσεις που μπορεί να προβάλλουμε. Σίγουρα μας αρρωσταίνει δίχως να το καταλαβαίνουμε καλά καλά. Μήπως αυτό δείχνει μια κοινωνία σε αδιέξοδο; Ελπίζω όχι. Η μεγάλη εικόνα λέει πως η ζωή, ο κόσμος μόνο μπροστά προχωράει. Ίσως να ζούμε μια θλιβερή παρένθεση αλλά η κίνηση είναι πάντοτε προς τα εμπρός.

Διαβάστε Επίσης

Διαβάστε ακόμα

Τελευταία άρθρα Athinorama Plus

Μυστικά για τα πιο καλοβαμμένα αβγά

Είτε σε παραδοσιακό κόκκινο, είτε με εκρηκτικά ανοιξιάτικα χρώματα, υπάρχουν μυστικά που θα κάνουν τα πασχαλινά αβγά μας να λάμψουν και να εντυπωσιάσουν.

ΓΡΑΦΕΙ: ATHINORAMA TEAM
02/05/2024

Κατάνυξη στις ομορφότερες αθηναϊκές εκκλησίες για Επιτάφιο και Ανάσταση

Το Πάσχα στην πρωτεύουσα μπορεί να μη συγκρίνεται με τους εορτασμούς της επαρχίας, αλλά κρύβει τις δικές του μοναδικές στιγμές, που μας επιτρέπουν να ανακαλύψουμε μια άλλη πλευρά της πόλης μας.

10 ελληνικά κρασιά για το Πάσχα και τα πιάτα με τα οποία θα τα ταιριάξετε

Πώς επιλέγουμε το κατάλληλο κρασί για τις μέρες του Πάσχα; Ένας χρήσιμος οδηγός που θα σας λύσει τα χέρια.

Rave, εθισμός και microdosing: Τι συμβαίνει σήμερα με τα ψυχεδελικά;

Όσα κρατήσαμε από τη συζήτηση "Τι συμβαίνει με τα ψυχεδελικά;" του Society Uncensored στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Πρωτομαγιά: Πώς θα λειτουργήσουν τα ΜΜΜ

Δείτε τι ανακοίνωσε η ΣΤΑ.ΣΥ. λόγω συμμετοχής σωματείων εργαζομένων στις απεργιακές κινητοποιήσεις.

Νίκος Χαρδαλιάς: "76,8 εκατ. ευρώ από την Περιφέρεια Αττικής για περισσότερα από 30 έργα πνοής στη Δυτική Αθήνα"

Στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) υπό τον τίτλο "Αθήνα 2030", που εντάσσεται στο Πρόγραμμα "Αττική" 2021 – 2027.

Το κυνήγι των πασχαλινών δώρων: Πολύχρωμες λαμπάδες και easter-themed ιδέες

Αν ψάχνετε κάτι κομψό, χειροποίητο και διαφορετικό από τα συνηθισμένα πασχαλινά δώρα, τα μουσεία και οι χώροι τέχνης της Αθήνας έχουν τη λύση.