Μιλώντας για τα "Τραγούδια της Σωτηρίας"

"Όλα ξεκίνησαν από μία ιδέα: μια μουσική παράσταση με τραγούδια της Σωτηρίας Μπέλλου. Με τον πιο λιτό και ευθύβολο τρόπο. Ένα ξύλινο πάρκο, τέσσερις δεξιοτέχνες μουσικοί και η ηθοποιός και τραγουδίστρια Χριστίνα Μαξούρη, που η εξαιρετική φωνή της φέρει κάτι από τον τρόπο και την αλήθεια της Μπέλλου", μας λέει ο Δημήτρης Χαλιώτης για την παράσταση "Τα τραγούδια της Σωτηρίας", που κάνει πρεμιέρα στις 6 Φεβρουαρίου, στο ΠΛΥΦΑ. "Ο στόχος δεν ήταν η δημιουργία μιας παράστασης για τη ζωή της αρχόντισσας του ρεμπέτικου. Άλλωστε κάτι τέτοιο έχει προϋπάρξει και μάλιστα με επιτυχία. Στα "Τραγούδια της Σωτηρίας" σε πρώτο πλάνο βρίσκονται τα τραγούδια της Μπέλλου με την υπογραφή του Τσιτσάνη, του Παπαϊωάννου, του Καλδάρα, του Σαββόπουλου, του Μούτση, του Ανδριόπουλου... Τραγούδια που εκείνη σφράγισε με την τεράστια φωνή της. Ανάμεσα τους όμως ξεπηδάνε ιστορίες από την πολυκύμαντη ζωή της. Ιστορίες που η Μαξούρη και οι μουσικοί της μοιράζονται με το κοινό σκιαγραφώντας κάτι από την αλήθεια της Σωτηρίας και φέρνοντας μας όλους πιο κοντά".

 Άλλοτε γιορτινή κι άλλοτε μυσταγωγική, η μουσική παράσταση που έφτιαξαν παρέα ο Δημήτρης Χαλιώτης με τη Χριστίνα Μαξούρη ξεκίνησε την πορεία της το καλοκαίρι του 2021 με τέσσερις sold out παραστάσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, ταξίδεψε στην Τήνο, συνέχισε με την ίδια επιτυχία στη μουσική σκηνή Χαμάμ στα Πετράλωνα και τώρα επιστρέφει για δέκα Δευτέρες στα, τα παλιά Πλεκτήρια και Υφαντουργία της Αθήνας στον Βοτανικό. Την σκηνογραφική επιμέλεια της παράστασης αναλαμβάνει ο Σωτήρης Μελανός και την επιμέλεια του ήχου, ο Γιάννης Παξεβάνης. Το πάλκο θα φωτίζει ο Νίκος Βλασόπουλος.

Με αφορμή, λοιπόν, τα "Τραγούδια της Σωτηρίας" ο εμπνευστής, η πρωταγωνίστρια και οι μουσικοί της παράστασης - Θοδωρής Ξηντάρης (μπουζούκι, φωνή), Δημήτρης Κουφογιώργος (μπουζούκι), Βασίλης Προδρόμου (κιθάρα, φωνή) και Δημήτρης Κούστα (ακορντεόν) - μας μιλάνε για τα τραγούδια που η Μπέλλου χάραξε με τη φωνή της και τις δικές τους ιστορίες από αυτά.

Χριστίνα Μαξούρη

"Αντιλαλούνε τα βουνά"

"Τραγούδι του 1950, σε μουσική Βασίλη Τσιτσάνη και στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, τραγουδησμένο αρχικά από τη Στέλλα Χασκήλ με την γεμάτη αθωότητα και ομορφιά φωνή της, και λίγο αργότερα το 1951, από τη Μαρίκα Νίνου, με μια φωνή βουτηγμένη στη θηλυκότητα την καλοσύνη και την αγάπη. Για να έρθει αρκετά αργότερα, η Σωτηρία Μπέλλου να το σφραγίσει με αυτό το ανεξίτηλο μέταλλο της φωνής της που σε κάνει να ακούς πραγματικά τα βουνά να αντιλαλούν από το κλάμα. 

Η δική μου μικρή ιστορία γύρω από αυτό το τραγούδι έχει ως εξής:  Ήμουν κάποτε σε ένα ρεμπέτικο σχήμα τις "78 στροφές" που συστάθηκε μόνο και μόνο να παρουσιαστεί για δύο βραδιές σε μία μικρή σκηνή στη Στουτγκάρδη. Το πρόγραμμα περιείχε 60 περίπου ρεμπέτικα και λαϊκά τραγούδια, παιγμένα σχεδόν όπως ακριβώς ήταν στις πρώτες εκτελέσεις τους. Ανάμεσα σε αυτά και το "Αντιλαλούνε τα βουνά". Και τη στιγμή που το τραγουδούσαμε, (ήμασταν όλοι αρκετά νεότεροι και τραγουδούσαμε ακόμα σαν να μην υπάρχει αύριο) σκέφτηκα: "Κοίτα τώρα… είμαστε σε μία μικρή υποφωτισμένη σκηνή που συνήθως παίζουν και χορεύουν τανγκό, σε ένα από τα χιλιάδες στενάκια μιας ευρωπαϊκής σύγχρονης πόλης, ανάμεσα στις πλατείες, τα σιντριβάνια, την όπερα και τα θέατρα και τραγουδάμε στα ελληνικά, για το κλάμα ενός απαρηγόρητου ανθρώπου που είναι τόσο δυνατό που αντιλαλούνε τα βουνά" Και μου φάνηκε τόσο οξύμωρο, σπουδαίο και συγκινητικό ταυτοχρόνως, που έκτοτε όταν ακούω ή τραγουδάω αυτό το τραγούδι, η σκέψη μου πετάει στιγμιαία, σ’ αυτό το συμβάν".

Δημήτρης Χαλιώτης

Ο ναύτης 

"Το δικό μου αγαπημένο τραγούδι από την παράσταση δεν ανήκει σε αυτά που έχουν ταυτιστεί με τη Μπέλλου, αν και είναι φυσικά πολύ γνωστό στους λάτρεις του λαϊκού τραγουδιού και του ρεμπέτικου. Αναφέρομαι στον "Ναύτη" του τεράστιου Γιώργου Μητσάκη - σε κάποιους περισσότερο γνωστό ως "Ένα καράβι από τον Περαία" - που η Σωτηρία ηχογράφησε το 1948 με τον Στελλάκη Περπινιάδη δεύτερη φωνή. Είκοσι χρόνια αργότερα το επανεκτέλεσε στα "Ρεμπέτικα της Σωτηρίας Μπέλλου". Αγαπώ και τις δύο εκδοχές, αλλά στέκομαι πάντα στην πρώτη, γιατί σ' αυτήν ανακαλύπτεις μια άλλη Μπέλλου. Η φωνή της δεν έχει τίποτα από την τραχιά, μεταλλική χροιά που την καθόρισε στη δεύτερη καριέρα της μετά το 1965. Στην πρώτη εκείνη ηχογράφηση μπορείς ν' ακούσεις τη φωνή που μάγεψε τον Τσιτσάνη, τον Παπαϊωάννου, τον Βαμβακάρη, τον Μητσάκη... Μια φωνή κρυστάλλινη, καθάρια. Ο τρόπος όμως που πατάει τις λέξεις είναι ο ίδιος. Ανεπιτήδευτος, αγέρωχος και γι' αυτό συγκινητικός. Την ακούς να τραγουδά "φουρτούνες τέτοιες περάσαμε κι εμείς" κι αναγνωρίζεις το βίωμα. Το φέρει χωρίς να το καμώνεται. Κάθε φορά που ακούω αυτό το τραγούδι - τόσο από τη Μπέλλου όσο και από τη Χριστίνα στην παράσταση - νιώθω ότι ένα κομμάτι της ψυχής μου βρίσκει απάγκιο στα λόγια και τις νότες του. Αλλόκοτο συναίσθημα. Και λυτρωτικό".    

Θοδωρής Ξηντάρης

Είπα να σβήσω τα παλιά

"Τραγούδι που πρωτοτραγούδησε η Σωτηρία το 1951 σε στίχους Αιμίλιου Σαββίδη και σύνθεση Απόστολου Καλδάρα σε ζεϊμπέκικο ρυθμό. Το τραγούδι αυτό το έχω ξεχωρίσει από τα τραγούδια της, διότι μέσα στο τραγούδι αναφέρεται ο στίχος "Έριξα πάλι μια ζαριά, κι έφερα δύο κι άσσο". Στίχος βιωματικός μιας και πρώτον η Σωτηρία ήταν παθιασμένη με τα ζάρια (κόκκαλα, όπως τα λέγανε τότε) χάνοντας πολλά "μεροκάματα" παίζοντας τα σε αυτά και δεύτερον η ζωή της ήταν ένα μόνιμο ασσόδυο (ξύλο, αποβολή, φυλάκιση και τραχειοτομή) με μερικά διαλείμματα από εξάρες".  

Δημήτρης Κουφογιώργος

Όταν πίνεις στην ταβέρνα

"Κάθε φορά που ακούω ένα τραγούδι αυτής της εποχής, του καλού λαϊκού τραγουδιού, χωρίς να το θέλω, έρχονται στο νου μου κι όσα άλλα έχω ακούσει. Όχι απαραίτητα οι μελωδίες ή οι στίχοι τους, αλλά το τοπίο στο οποίο με τρόπο κοινό με τοποθετούν, η αντίληψη που εκφράζουν για τη ζωή, για την ανθρώπινη υπερηφάνεια αλλά και για τον τρόπο που εντάσσουν τον άνθρωπο μέσα στην κοινωνία. "Τα Τραγούδια της Σωτηρίας”είναι μια παράσταση γεμάτη από όλα αυτά. Ένα τραγούδι όμως για τους στίχους του οποίου θα ήθελα να μιλήσω είναι το "Όταν πίνεις στην Ταβέρνα” του Βασίλη Τσιτσάνη. Σε μια ταβέρνα ένας πελάτης παρατηρεί και απευθύνεται σεβαστικά και σχεδόν τρυφερά σε έναν άλλον πελάτη και του λέει "όταν πίνεις στην ταβέρνα κάθεσαι και δε μιλάς, κάπου κάπου αναστενάζεις απ’ τα φύλλα της καρδιάς”. Ύστερα του λέει "θα ‘θελα να σε ρωτήσω και να πληροφορηθώ, ποιο μεράκι σ’ έχει κάνει τόσο μελαγχολικό. Μήπως έχεις αγαπήσει και προδόθηκες κι εσύ, έλα κάθισε κοντά μας να γλεντήσουμε μαζί”. Δε μαθαίνουμε γιατί αυτός ο άνθρωπος είναι τόσο μελαγχολικός, δε μαθαίνουμε τίποτα γι’ αυτόν αλλά αυτό μάλλον δεν έχει σημασία. Βλέπουμε ανθρώπους που νοιάζονται για τη δυσκολία του άλλου και βρίσκουν σημεία ταύτισης μέσα στα κακοτοπήματα τους αλλά και στη διάθεση τους να γλεντήσουν μαζί".

Δημήτρης Κούστας

"Ζεϊμπέκικο (Μ' αεροπλάνα και βαπόρια)"

"Ωδείο, κλασσικές σπουδές.. γνωριμία με τον Bach, τον Mozart, τον Beethoven. Στο σπίτι απ’ τη μια Χατζηδάκις, Θεοδωράκης, Λοΐζος, απ’ την άλλη, Τσιτσάνης, Καζαντζίδης. Στο σχολείο, Beatles, Led Zeppelin, Black Sabbath, Michael Jackson…μεγάλο μπέρδεμα, αμφιβολίες και κάποιες ενοχές... Κάπου εκεί έρχεται το "M’ Αεροπλάνα και Βαπόρια" και η φωνή της Μπέλλου… Μια γέφυρα που ενώνει όχι δύο αλλά τρεις και τέσσερις στεριές. Ένας στιβαρός ρυθμός που προσφέρει στέρεο έδαφος για να πηδήξω ψηλά, Στίχος που διδάσκει νεότερη ιστορία. Ένα τραγούδι που έδωσε "ρεύμα" στην ψυχή μου, συμφιλίωσε τα μουσικά κομμάτια του εαυτού μου, με απενοχοποίησε και ήρε τις αμφιβολίες, επαναπροσδιορίζοντας την αισθητική μου και τις μουσικές και καλλιτεχνικές μου ανησυχίες κι αναζητήσεις".

Βασίλης Προδρόμου

Είσαι εσύ ο άνθρωπός μου

"Το να βρει κανείς τον άνθρωπο του, το άλλο του μισό, είναι δύσκολο. Όμως τόσο σπουδαίο και απολαυστικό όταν συμβεί. Αυτό το τραγούδι με αγγίζει γιατί παρά την "υπερβολή" στον στίχο, μαζί με το ματζόρε της μελοποίησης νιώθω πως περιγράφει ολοκληρωμένα την αληθινή-παντοτινή αγάπη".