Πόσο εύκολο είναι να εκφέρει κανείς συνολική κρίση για μία οπερατική παραγωγή από μία παράσταση και μόνο, ιδίως όταν έχει επίγνωση των συχνά άνισων επιδόσεων (π.χ. της πρεμιέρας), ανεξαρτήτως δε του αν αυτές οφείλονται σε ανεπαρκή συντονισμό των συντελεστών, σε «κακή μέρα» των τραγουδιστών ή/και μουσικών, ή ανάγονται στην έλλειψη ομοιογένειας των διαφόρων διανομών; Και πόσο παίρνει το ρίσκο να ξαναδεί την ίδια δουλειά περισσότερες φορές, προσδοκώντας διάψευση ή επιβεβαίωση των αρχικών εκτιμήσεων;
Τέτοιες σκέψεις ήλθαν ξανά στο προσκήνιο με αφορμή την παρακολούθηση της -τρίτης κατά σειρά και δεύτερης με την α’ διανομή- παράστασης της νέας παραγωγής του αριστουργήματος του Μότσαρτ «Έτσι κάνουν όλες» στην ΕΛΣ («Θέατρο Ολύμπια», 26/10) και τις ομολογουμένως πολύ θετικές εντυπώσεις που αποκομίσαμε.
Λίγους μήνες μετά τον «Ντον Τζοβάννι» του Ηρωδείου, η Λυρική δεν δίστασε να προτείνει -18 χρόνια μετά το τελευταίο ανέβασμά του!- ένα ακόμη έργο από την περίφημη μοτσάρτια τριλογία σε λιμπρέτο ντα Πόντε. Όσο αξιέπαινη -και αυτονόητα επιβεβλημένη για κάθε σοβαρό λυρικό θέατρο- είναι μια τέτοια επιλογή, άλλο τόσο είναι επικίνδυνη. Τα κοσμαγάπητα έργα του Μότσαρτ είναι απατηλά «εύκολα», οι δε μουσικοθεατρικές απαιτήσεις τους είναι τόσο υψηλές, που ακόμα και μέτριες επιδόσεις εκθέτουν ανεπανόρθωτα τους συμμετέχοντες.
Για δεύτερη συνεχή χρονιά η Ροδούλα Γαϊτάνου είχε την τιμή να σκηνοθετήσει την εναρκτήρια παραγωγή της ΕΛΣ. Και πάλι δεν στερήθηκε ιδεών και αληθινής διάθεσης να «αναμετρηθεί» δημιουργικά με το έργο. Η δράση τοποθετήθηκε κάπου στην Ευρώπη του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, στο ιδιότυπο «cabinet of curiosities» του ντον Αλφόνσο. Αν ληφθεί υπ’όψιν ότι ο τρόπος που είχαν διαμορφωθεί οι ηθικές αξίες την εποχή εκείνη αποστερούσε από οποιαδήποτε «νομιμοποίηση» κάθε έννοια απιστίας, μια τέτοια προσέγγιση ανήγαγε έξυπνα την γυναικεία απιστία - θεμελιωμένη μάλιστα και στην ανθρώπινη φύση!- σε ένα ακόμη «αξιοπερίεργο», που είχε εύλογα θέση στη συλλογή του κυνικού ευγενή...
Υπηρετήθηκε δε καίρια από την εντυπωσιακή σκηνική οπτικοποίηση του χώρου από τον διακεκριμένο σκηνογράφο Γιώργο Σουγλίδη: 3 τεράστιες εντοιχισμένες, κατάμαυρες προθήκες, γεμάτες διαφόρων ειδών αξιοπερίεργα εκθέματα. Ο περιορισμένος κλειστός χώρος είχε το πλεονέκτημα να επιτρέψει όχι μόνο την εστίαση στο curiosum της γυναικείας απιστίας που εκτυλισσόταν -έστω και υπό τη μορφή ζωντανού πειράματος!- σε πρώτο πλάνο, αλλά και την θαυμάσια αντανάκλαση των φωνών. Την εικόνα συμπλήρωσαν τα καλόγουστα, πολύχρωμα κοστούμια «εποχής», με σαφή έμπνευση από ταινίες του Βισκόντι, αλλά και πληθώρα αντικειμένων που «έκλειναν το μάτι» σε εφευρέσεις της εξελισσόμενης τότε βιομηχανικής επανάστασης. Επιτυχημένοι ήσαν οι φωτισμοί του Σάϊμον Κόρντερ.
Από κει και πέρα, η Γαϊτάνου απέφυγε τις υπερβολές της περσινής, αμφιλεγόμενης «Σταχτοπούτας» της (πλην ίσως της προσθήκης πληθώρας -ελάχιστα αναγκαίου- υπηρετικού προσωπικού), εστιάζοντας ορθά στην αιχμηρή ανάδειξη της ψυχολογίας των χαρακτήρων -ας μην ξεχνάμε ότι την ίδια εποχή οι φροϋδικές θεωρίες αναστάτωναν την επιστημονική κοινότητα!- και καθοδηγώντας αριστοτεχνικά το σύνολο της διανομής σε μία απολαυστικά σφριγηλή παράσταση. Η χρονική μετατόπιση της δράσης εξηγεί, ίσως, και το απροσδόκητο φινάλε, όπου, αντίθετα προς τις επιλογές των δημιουργών, δεν είναι τα ...αρχικά ζευγάρια που ξανασμίγουν!
Η αμιγώς ελληνική, σαφώς ισορροπημένη πρώτη διανομή ανταποκρίθηκε άριστα όχι μόνο στο ρυθμό της παράστασης και στο φίνο παιχνίδι υπόκρισης που έστησε η Γαϊτάνου, αλλά και στις φωνητικές απαιτήσεις των ρόλων. Χωρίς εκπτώσεις στο -ούτως ή άλλως, άκρως απαιτητικό- μοτσάρτιο τραγούδι, οι 6 ισόκυροι πρωταγωνιστές επένδυσαν υψηλά επίπεδα ενέργειας, πλάθοντας θαυμαστά διακριτούς χαρακτήρες!
Αδιαφιλονίκητος πόλος έλξης του ακροάματος υπήρξε η συναρπαστική Φιορντιλίτζι της Μυρτώς Παπαθανασίου, που επανεμφανίσθηκε στην ΕΛΣ μια δεκαετία μετά την πρώτη -και τελευταία μέχρι πρότινος!- εμφάνισή της στα «Ολύμπια», και πάλι σε όπερα του Μότσαρτ. Η κορυφαία μας υψίφωνος χάρισε τραγούδι δεξιοτεχνικά ανεπίληπτο και έντονα εκφραστικό, αλλά και λαμπερή, υπέρκομψη σκηνική παρουσία. Το μεταλλικό της τίμπρο έδεσε σε υπέροχες συνηχήσεις με αυτό, θερμότερο της Ειρήνης Καράγιαννη, Ντοραμπέλλας με χαρακτήρα και αποφασιστικότητα. Προσεγμένο τραγούδι και υποκριτική άνεση σημάδεψαν και αυτήν την εμφάνιση της σταθερά αξιόπιστης μεσοφώνου. Το έξοχο γυναικείο τρίο συμπλήρωσε η αεικίνητη, ολόδροση και καλοτραγουδισμένη Ντεσπίνα της υψιφώνου Μυρσίνης Μαργαρίτη, που έδωσε λαμπρό δείγμα των δυνατοτήτων της σε μία ανάθεση -επιτέλους!- αντάξια των πολλών χαρισμάτων της. Κρίμα που οι δύο ανδρικές μεταμορφώσεις της (γιατρός, συμβολαιογράφος) ήσαν μάλλον ατυχείς.
Πλάι τους, οι άνδρες στάθηκαν επάξια. Σ’έναν από τους καλύτερους ρόλους της σταδιοδρομίας του, ο βαθύφωνος Χριστόφορος Σταμπόγλης διέπλασε ένα λεπτοδουλεμένο μουσικοδραματικά πορτρέτο του Ντον Αλφόνσο, με μέτρο, αποχρώσεις και κυνικό χιούμορ. Έξοχος Γκουλιέλμο, ο βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης επανήλθε -μετά από καιρό- σε εμφανίσεις ανάλογες του ταλέντου του: η φωνή ξαναήχησε γεμάτη, η υπόκριση ήταν μεστή, ο χαρακτήρας γλαφυρός. Ο Φερράντο του Αντώνη Κορωναίου εξέπεμπε το σωστό στίγμα του ρόλου, μολονότι η φωνή του έμπειρου τενόρου στερείται πλέον ευκολιών στην υψηλή περιοχή, ενώ και το φραζάρισμα προβάλλει ατελές.
Περισσότερες λαβές για συζήτηση προσέφερε η μουσική διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη. Τα γενικώς αργά τέμπι, παρά τις τοπικές επιταχύνσεις, έδωσαν πλαστικότητα στην αφήγηση εις βάρος μιας μεγαλύτερης ρυθμικής ζωντάνιας, ενώ δυσκόλεψαν ενίοτε και τους μονωδούς, παρά τον εν γένει άρτιο συντονισμό. Πέραν κάποιων μικρών ολισθημάτων, η Ορχήστρα είχε καλή απόδοση, προεξαρχόντων των μουσικών των ξύλινων (κυρίως των φαγκότων: Ντακοβάνος, Τρούλλος), ενώ ο ορχηστρικός ήχος είχε ευπρόσδεκτη διαφάνεια και ποιότητα. Έλειψε, βέβαια, μια πιο «σύγχρονη», μπολιασμένη με τα επιτεύγματα της ιστορικής ερμηνευτικής, ερμηνεία της μουσικής του Μότσαρτ. Αυτήν θα επέτρεπε σίγουρα η εντονότερη εξοικείωση με το ρεπερτόριο του μπαρόκ, που εξακολουθεί να απουσιάζει, αδικαιολόγητα, από τον προγραμματισμό της Λυρικής…
Στις σύντομες παρεμβάσεις της, η Χορωδία της ΕΛΣ κινήθηκε και τραγούδησε σβέλτα και συντονισμένα. Συνολικά, μία δουλειά με καταφανώς θετικό πρόσημο!
Credits φωτογραφιών: Βασίλης Μακρής
Περισσότερες πληροφορίες
«Έτσι κάνουν όλες»
Γεμάτη ανατροπές και απρόσμενες καταστάσεις, η κωμική όπερα του Μότσαρτ και του Λορέντσο ντα Πόντε παρουσιάζεται από τους μονωδούς, την ορχήστρα και τη χορωδία της ΕΛΣ, σε μουσική διεύθυνση Μίλτου Λογιάδη και Ζαν Κριστόφ Σαρόν και σκηνοθεσία Ροδούλας Γαϊτάνου
