Γνωστός στον κινηματογραφικό κόσμο, και διοργανωτής επιτυχημένων σεμιναρίων εκμάθησης σινεμά, ο Χρήστος Πυθαράς παρουσιάζει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας στο ελληνικό κοινό, ενώ ετοιμάζει βαλίτσες για το 19ο Διεθνές Φεστιβάλ Ανεξάρτητου Κινηματογράφου του Μπουένος Άιρες, το μεγαλύτερο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Λατινικής Αμερικής, που προσελκύει ετησίως πάνω από 400.000 θεατές.
Το ντεμπούτο σου έχει μια έντονα απειλητική πολανσκική ατμόσφαιρα. Είναι αυτό το αγαπημένο σου σινεμά; Έγινε επίτηδες ή απλά βγήκε μέσα από το κινηματογραφικό σου υποσυνείδητο;
Μου αρέσουν πολλές και ετερόκλητες μεταξύ τους ταινίες, που ανήκουν σε διαφορετικά είδη. Σίγουρα πάντως, το ψυχολογικό θρίλερ δεν είναι από τα αγαπημένα μου. H «Τριλογία του Διαμερίσματος» του Πολάνσκι, αποτελείται από ταινίες που πραγματεύονται με εξαιρετικό τρόπο την ψυχοσύνθεση των ηρώων και ηρωίδων τους. Ιδίως, ο «Ένοικος». Οι αναφορές και οι ομοιότητες σε κάποιες ιδέες αφήγησης, που μπορεί να βρει κάποιος - μεταξύ της «Αποστροφής» κυρίως - με την «Ευτυχία», δεν έχουν υπάρξει συνειδητές. Νομίζω, πιο πολύ έχει να κάνει με μια κοινή αντίληψη των πραγμάτων που κουβαλούν ορισμένοι άνθρωποι απέναντι σε συγκεριμένα θέματα.
Κατά πόσο οι φόβοι και τα στοιχειά της ύπαρξης μας βρίσκονται μέσα στο κεφάλι και δεν πηγάζουν από την ανυπόφορη πραγματικότητα;
Κατά ένα τρόπο, η ταινία έχει χτιστεί πάνω σε αυτή τη διττή προσέγγιση. Στην διάρκεια της έρευνας για την ταινία, μια πληροφορία που συγκράτησα από συμβουλευτικές συναντήσεις που είχα με ψυχιάτρους και ψυχολόγους, είναι πως ένα ψυχωσικό επεισόδιο, μπορεί να προκληθεί από ενδογενείς παράγοντες ή εξωγενείς καταστάσεις, το οποίο μορφοποιείται σαν συμπτώματα στον πάσχοντα, μέσω των αισθήσεων του. Αυτό το “εντός – εκτός” της αιτίας των ψυχωσικών επεισοδίων, προσπάθησα να το εισάγω και σαν λειτουργικό στοιχείο αφήγησης στη πλοκή, συνάμα και στην κινηματογραφική γλώσσα της ταινίας, μέσω της κίνησης της κάμερας. Πιστεύω πως υπάρχει μια αλληλένδετη σύνδεση μεταξύ αυτού που “κουβαλάμε” σαν πυρηνικό υλικό, και στον τρόπο που λαμβάνουμε και αποκωδικοποιούμε τις πληροφορίες του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε.
Έχεις πολλές αναφορές στα social media… Πιστεύεις ότι αυτά δημιουργούν μια παραμορφωτική αντίληψη της πραγματικότητας εν γένει;
Ναι. Πιστεύω με απόλυτη πεποίθηση, πως σκεβρώνει σταδιακά ο χαρακτήρας και ο ψυχισμός μας με την εκτενή χρήση των social media, σαν τρόπος κοινωνικοποίησης και προβολής της ταυτότητας μας. Το αστείο είναι πως το κατακρίνω ενώ το πράττω, ως ένα βαθμό. Επικίνδυνα πράγματα. Μετά είναι η οικτρή ελληνική τηλεόραση, με την πλήρη απουσία της όποιας αισθητικής και ηθικής. Με θύτες, μιάσματα ανθρώπων μεσημεριανών (και όχι μόνο) εκπομπών, που έχουν καταφέρει να διαβρώσουν την αντίληψη και ψυχισμό ολόκληρων (μεγαλύτερων κυρίως) γενεών, σα σκουριά, μόνο και μόνο, επειδή η μοναξιά κατά κύριο λόγο, τους έχει οδηγήσει να αφήνουν την τηλεόραση συνεχώς ανοιχτή, η οποία βομβαρδίζει ακοή και όραση, παλμικά σχεδόν, με σκουπίδια. Αυτό είναι μια βασική υποπλοκή και θεματική της ταινίας.
Η ταινία σου έχει γυριστεί κατά μεγάλο μέρος της στα Εξάρχεια. Τι σε συνδέει με την περιοχή. Ποια είναι η γνώμη σου για το χαρακτηρισμό της ως «άβατο» και «τόπο ανομίας»;
Πέραν του ότι μένω τα τελευταία επτά χρόνια στα Εξάρχεια, δεν νομίζω ότι με συνδέουν πολλά, εκτός του ότι έχει κάποιες γειτονιές που μου αρέσουν πολύ. Λόγω μικρής παραγωγής, το ρεπεράζ της ταινίας κινήθηκε σε χώρους και σε τόπους που είχαμε ευκολότερη πρόσβαση. Σίγουρα, η χαοτική παρουσία του κέντρου, σαν χαρακτήρα της ταινίας, συμβάλλει στην δραματουργία της ηρωίδας. Μα η ιστορία θα μπορούσε να «σταθεί» και σε άλλες περιοχές. Οπουδήποτε μπορούμε να συναντήσουμε, το «κορίτσι της διπλανής πόρτας». Όλα αυτά περί «άβατου» και «τόπου ανομίας» δεν μου λένε τίποτα, για να είμαι ειλικρινής μαζί σου. Κάθε περιοχή έχει τους κώδικες της. Τα Εξάρχεια απλά, είναι λίγο πιο ζόρικη περιοχή. Αν αναφερόμαστε στα ναρκωτικά, σε μπάχαλα και σε αλητείες, αυτά είναι παντού, σωστά; Οι ποιότητες τους αλλάζουν μόνο.
ΕΥΤΥΧΙΑ (Bliss) - Teaser#1 from Christos Pitharas on Vimeo.
Γιατί επέλεξες να έχεις για πρωταγωνίστριά σου γυναίκα; Κατά πόσο διαφέρει ο γυναικείος από τον αντρικό ψυχισμό;
Δε ξέρω κατά πόσο διαφέρει ο γυναικείος από τον αντρικό ψυχισμό. Πιστεύω ότι υπάρχουν βασικά γνωρίσματα που μπορούν να διαφοροποιήσουν τα δύο φύλα σε σχέση με τον ψυχισμό τους, όμως προτιμώ να κοιτώ την κάθε περίπτωση ανθρώπου συγκεκριμένα. Το σενάριο της «Ευτυχίας» βασίστηκε σε ένα σενάριο μικρού μήκους ταινίας του Γιάννη Μακρυνόρη, με μια γυναίκα που βρίσκει post-it κάθε πρωί στην πόρτα της. Από την άλλη, ήταν μια περίοδος που συναντούσα συνεχώς στο δρόμο ανθρώπους που φαινομενικά (;) είχαν χάσει το νιονιό τους. Όταν όμως τους μιλούσες, συντονίζονταν περιέργως και επικοινωνούσαν με διαύγεια και αρκετή κατανόηση. Η κατάσταση αυτών των ανθρώπων με ιντρίγκαρε πολύ, στο να σκέφτομαι τι είναι πραγματικότητα, στην έννοια της μοναξιάς και στο τι μπορεί να είναι μια κατακερματισμένη λύτρωση. Η συνδυαστική αυτών των δύο αφετεριών είναι που οδήγησε στην «Ευτυχία».
Υπάρχουν στην ταινία σου μικρές σουρεαλιστικές/ποιητικές πινελιές που μπερδεύονται με την υπόλοιπη ταινία. Ποια καλλιτεχνική σου ανάγκη καλύπτουν αυτές οι παρεμβάσεις; Επιπλέον, γιατί θέλησες να βάλεις μέσα στο φιλμ σου αναφορές στο θέατρο και το σινεμά;
Η έννοια του παράδοξου με γοητεύει πολύ, για κάποιο λόγο. Πώς την ίδια ώρα, μπορεί ένας χαρακτήρας να ζει έντονα το προσωπικό του δράμα και ένας άλλος, να κόβει τα νύχια του, παρακολουθώντας το δράμα του πρώτου. Αυτό το θεμελιακό λάθος στην κατανόηση μιας κατάστασης, που της δημιουργεί έκπληξη και γείωμα ταυτόχρονα και την ποτίζει με χιούμορ. Το λεπτό, υποδόρειο, μαύρο χιούμορ με κεντρίζει πολύ στη ζωή και κατ' επέκταση στον κινηματογράφο. Κοιτώντας το κατασκευαστικά, νομίζω πως η επίτευξή του έρχεται ρυθμολογικά με τις παύσεις και με την αδράνεια, καθώς και με τα βλέμματα. Θα ήθελα η «Ευτυχία» να ήταν πιο αριστοτεχνικά δουλεμένη πάνω σε αυτό, αν και δουλέψαμε προς αυτήν την κατεύθυνση. Σε σχέση με τις σουρεαλιστικές πινελιές, είχαμε και μία σκηνή όπου η ηρωίδα δίνει κατάθεση σε έναν αστυνομικό, βγάζοντας ένα ασυνάρτητο λογύδριο και εκείνος την παρακολουθεί λες και του μιλά εξωγήινος. Πολύ ωραία στιγμή των ηθοποιών, την «κόψαμε» όμως, γιατί έτσι βελτιώθηκε ο ρυθμός της ταινίας. Ενδιαφέρον έχει επίσης, ότι η μάνα «ποτίζει» τα φυτά του σαλονιού, πλένοντας τα με καθαριστικό τζαμιών. Πόσο λυπηρό και αστείο συνάμα. Η σκηνή στο θέατρο, εξυπηρετεί την εξέλιξη της πλοκής. Η επιλογή του έργου όμως, είναι μια αυτοαναφορά σε παράσταση που είχα σκηνοθετήσει ο ίδιος πριν μερικά χρόνια (σ.σ.: ο «Ηρόστρατος» του Ζαν Πολ Σαρτρ), ένα κλείσιμο του ματιού σε μια παρέα συνεργατών και φίλων. Όσο για το σινεμά, αρχικά το σενάριο είχε μία σκηνή μόνο, η οποία εξελισσόταν μέσα σε κινηματογραφική αίθουσα. Υπήρξε όμως προσωπική μου ανάγκη, η ταινία να ανοίξει θεματικά. Δεν μου αρκούσε να έχω αφηγηθεί μια ιστορία για την κατάσταση της Άννας και μόνο, όπως εξελισσόταν σε ανθρωποκεντρικό επίπεδο.
Η ταινία φτιάχτηκε με 10.000€. Πώς γίνεται αυτό;
Και εγώ αναρωτιέμαι το ίδιο, μερικές φορές. Από την μία, αυτό επιτεύχθηκε χάρη στην επινοητικότητα συνεργατών της ταινίας, καθώς και από κάποιες θετικές συγκυρίες. Από την άλλη σημαίνει επίσης, υπέρμετρη κούραση ανθρώπων και απουσία αμοιβών σχεδόν για όλους όσους δούλεψαν για την ταινία – παρά κάποιων συμβολικών αμοιβών. Σημαίνει επίσης, ότι η αξία της παραγωγής, θες δεν θες, έχει ένα όριο στον τρόπου που μπορεί να υποστηρίξει την κινηματογραφική γλώσσα του σκηνοθέτη.
Περισσότερες πληροφορίες
Ευτυχία
Η Άννα, μια νεαρή κοπέλα που ζει μόνη της, αρχίζει να ανησυχεί από τα post-it αντίστροφης μέτρησης που κάποιος άγνωστος αφήνει στην πόρτα της. Προσπαθώντας να ανακαλύψει την ταυτότητά του, υποπτεύεται τους πάντες γύρω της και οδηγείται σταδιακά στην απόγνωση.
