Πριν από λίγες μέρες, με ένα δημοσίευμα των «New York Times» όπου κατηγορείται ότι αυνανίστηκε μπροστά σε γυναίκες, ο Louis C.K. προστέθηκε στη λίστα των αντρών της αμερικανικής βιομηχανίας του θεάματος που έχουν επιδείξει ανάρμοστη σεξουαλική συμπεριφορά φτάνοντας μέχρι το βιασμό. Σε μία δήλωσή του, ο άλλοτε ισχυρός άντρας της αμερικανικής κωμωδίας επιβεβαίωσε τις μαρτυρίες των πέντε γυναικών που τον κατηγόρησαν, ενώ ανέφερε πως «στη μακρά και ευτυχή καριέρα μου μιλούσα για οτιδήποτε ήθελα, αλλά τώρα θα αποτραβηχτώ και θα αφιερώσω πολύ χρόνο στο να ακούσω».
Η αντίδραση της βιομηχανίας ήταν άμεση: το Netflix, το HBO και το FX διέκοψαν τη συνεργασία μαζί του, ενώ την ταινία του «I Love You, Daddy» θα την έχουν δει μόνο οι κριτικοί κινηματογράφου, καθώς σταμάτησε η διανομή της στις αμερικανικές αίθουσες και σε όλο τον κόσμο.
Ο Louis C.K., που ήταν δύο φορές υποψήφιος για Χρυσή Σφαίρα για το «Louie» και έχει κερδίσει Emmys για διάφορα projects, έχει ασκήσει τεράστια επίδραση στην αμερικανική κωμωδία με το αμφιλεγόμενο στιλ του και τα οριακά αστεία του, τα οποία θα κάνουμε καιρό να ακούσουμε ξανά. Έπειτα από τις αποκαλύψεις που τον οδηγούν σε μια αγνώστου διάρκειας σιωπή, μιλάμε με πέντε Έλληνες stand-up κωμικούς για τη στάση τους απέναντί του. Οι ερωτήσεις που τους θέτουμε είναι οι ακόλουθες:
1. Θαυμάζεις τον Louis CK; Γιατί;
2. Αλλάζει ο τρόπος που βλέπεις το έργο του μετά τις αποκαλύψεις για παρενόχληση;
3. Θεωρείς ότι η θεματολογία της κωμωδίας του ήταν ένας τρόπος να ξορκίσει τις ενοχές του;
4. Η άμεση απομάκρυνσή του από όλα τα projects του είναι μια ικανοποιητική απάντηση της βιομηχανίας;
Λάμπρος Φισφής
«Το ότι έσπαγε τα ταμπού, κάνει λίγο χειρότερο όλο αυτό που συνέβη.»
1. Kάθε γενιά και εποχή έχει τον κωμικό της. Έναν κωμικό που πάει το stand-up comedy και την κωμωδία κάπου αλλού. Ο Louis C.K. δεν είναι ο αγαπημένος μου κωμικός, αλλά σίγουρα θεωρώ ότι είναι ο κωμικός αυτής της εποχής/γενιάς/δεκαετίας.
2. Σίγουρα αυτό που έγινε με ξενερώνει. Το ακούς και είσαι κάπως: Όχχχιιιιιι!!! Γιατί;;; Το γεγονός ότι αυτός ο κωμικός είχε γενικά μια πολύ προοδευτική σκέψη, και έσπαγε τα ταμπού και μιλούσε με διαφορετικό τρόπο για τόσα πράγματα κάνει λίγο χειρότερο όλο αυτό που συνέβη. Ειδικά επειδή στο stand-up comedy δεν παίζεις ένα ρόλο αλλά μια εκδοχή του εαυτού σου. Όμως το κατά πόσο πρέπει να μας ενδιαφέρει ο άνθρωπος πίσω από τον καλλιτέχνη είναι μια μεγάλη συζήτηση. Δεν έχω καταφέρει να βρω μια απάντηση σ’ αυτό. Σίγουρα κάτι που ξέρω είναι ότι το γέλιο είναι αντανακλαστικό. Αν κάτι είναι αστείο εγώ θα γελάσω αυτόματα. Δεν θα προλάβει να μπει μυαλό μου όλη η ιστορία της παρενόχλησης και να με σταματήσει. Κι ό,τι και να γίνει δεν γίνεται να ξεχάσεις ή να αγνοήσεις το έργο του.
3. Γενικά δεν γελάω πολύ με κείμενα και αστεία που έχουν να κάνουν με το σεξ. Ο Louis C.K. είχε πολλά από αυτά. Αλλά έχει και πολλά άλλα κείμενα. Καταπληκτικά κείμενα και σκέψεις που δεν έχουν να κάνουν με το σεξ. Αυτά ήταν τα κείμενά του που λατρεύω. Οπότε δεν πολυξέρω τι λέει σε εκείνα για το σεξ κι αν ξορκίζει μέσα απ’ αυτά τις ενοχές του.
4. Δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσε να κάνει η βιομηχανία. Όλοι πρέπει να καταδικάζουν τέτοιες πράξεις και η βιομηχανία σίγουρα το έκανε και με το παραπάνω. Και σίγουρα δεν θα τους ήταν εύκολο. Το να πετάξεις τον καλύτερο κωμικό παγκοσμίως αυτήν τη στιγμή είναι κάτι που στοιχίζει.
Ο Λάμπρος Φισφής είναι stand-up κωμικός. Έχει γράψει τα κείμενα και πρωταγωνιστεί στην επιθεώρηση «Τι ζούμε;», που παρουσιάζεται στο «Θέατρο Βέμπο».
Γιώργος Χατζηπαύλου
«Ένα καλό κομμάτι του Louis C.K. παραμένει ένα κομμάτι υψηλού επιπέδου κωμωδίας, αλλά δεν μπορείς να το αποσυνδέσεις από το δημιουργό.»
1. Είναι λάθος έως και άτοπο να συνδέεται ο θαυμασμός προς τη δουλειά ενός ανθρώπου με εκείνον προς την προσωπικότητά του. Ως θεατής, με τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς γενικά ξέρεις τι δουλειά κι όχι τον άνθρωπο. Διότι το να σε εκφράζει ή να αγαπάς το έργο ενός ανθρώπου δεν σημαίνει ότι σε εκφράζει ή αγαπάς τον ίδιο, τις επιλογές και τις πράξεις ή το χαρακτήρα του. Μια διαδεδομένη παρανόηση άλλωστε είναι ο «ευαίσθητος καλλιτέχνης», που αποτελεί επικίνδυνη γενικολογία στην ουσία. Ο «καλλιτέχνης με ευαισθησίες» είναι πιο σωστή διατύπωση, ώστε το δημιουργικό με το προσωπικό κομμάτι να έχουν την απόσταση που πρέπει. Γι’ αυτό δεν θαυμάζω κανέναν άνθρωπο, υπάρχουν απλώς δημιουργοί που εκτιμώ τη δουλειά τους.
2. Το stand-up είναι από τις ελάχιστες παραστατικές τέχνες όπου το είδος ταυτίζεται τόσο πολύ με τον καλλιτέχνη. Ο κωμικός και δημιουργός της παράστασης είναι εκείνος που γράφει τα κείμενα άλλωστε, οπότε μοιραία η όποια προσέγγιση ή ηθική μέσω της κωμωδίας πάνω στα θέματα και τα κείμενα πιστώνεται σ’ εκείνον. Έτσι, ένα καλό κομμάτι του Louis C.K., όπως ένα καλό τραγούδι ή μια καλή ταινία, παραμένει ένα κομμάτι υψηλού επιπέδου κωμωδίας, αλλά δεν μπορείς να το αποσυνδέσεις από το δημιουργό. Το πόσο, το οποίο σίγουρα διαφέρει από θεατή σε θεατή και μπορεί να φτάνει ως και την καθολική απόρριψη, θα φανεί ξεκάθαρα κυρίως στην επόμενη δουλειά του.
3. Συνολικά όχι, γιατί στις παραστάσεις του έχει καλύψει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Τώρα αν ορισμένα κείμενα γράφτηκαν με ψυχαναλυτική λογική δεν το γνωρίζω. Είναι τόσο πιθανό όσο και απίθανο. Την απάντηση από την άλλη ίσως να μην την γνωρίζει κι ο ίδιος γιατί στο stand-up ο κωμικός λειτουργεί με κίνητρο να βρει ή να εφεύρει το αστείο σε μια κατάσταση. Ακόμα και μια σκοτεινή πλευρά ή σκέψη δύσκολα βρίσκει χώρο στη σκηνή αν δεν υπάρχει το αστείο. Και κάπου εκεί, προσπαθώντας να προκαλέσεις το γέλιο των θεατών στο τέλος, ακόμα κι αν θέλεις να ξορκίσεις ενοχές ή κάτι άλλο, τα όρια ανάμεσα στην αιτία που γράφεις κάτι με εκείνα του αστείου που παράγεται, συχνά καταργούνται ή δεν είναι τελείως ορατά. Σε κάθε περίπτωση όμως τίποτε απ’ όλα αυτά δεν αποτελεί ελαφρυντικό. Από το προσπαθείς να ξορκίσεις κάτι που εξακολουθείς να κάνεις καλύτερα σταμάτα να το κάνεις, ζήτα συγγνώμη κι αν γίνεται προσπάθησε να επανορθώσεις. Ειδικά όταν δηλώνεις ότι εκ των υστέρων, εφόσον έγιναν οι καταγγελίες, συνειδητοποίησες πως έκανες κάτι κακό εκμεταλλευόμενος το θαυμασμό προς το πρόσωπό σου, είναι δύσκολο να πείσεις ότι υπήρξε προσπάθεια η κατανόηση του τι έκανες ώστε κάποιο κομμάτι από τις παραστάσεις σου να εκληφθεί ως προσπάθεια να ξορκίσεις ενοχές.
4. Δεν νομίζω δυστυχώς ότι η βιομηχανία άγεται και φέρεται σύμφωνα με επιταγές ηθικής, τουλάχιστον απ’ όσα ξέρουμε και βλέπουμε συνολικά. Μακάρι να είχαμε δείγματα περί του αντιθέτου, αλλά είναι σαφές ότι η βιομηχανία κυρίως εξετάζει την εμπορική ανταπόκριση ενός project και η όποια διαχείριση κρίσης ή απόφαση δείχνει να λαμβάνει υπ’ όψιν κυρίως αυτή την παράμετρο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μάλλον η ηθική των θεατών που γυρίζουν την πλάτη σε πρόσωπα και απορρίπτουν δουλειές στις οποίες συμμετέχουν, επιβάλει στη βιομηχανία να αντιδράσει.
Ο Γιώργος Χατζηπαύλου είναι stand-up κωμικός. Η σόλο παράστασή του «Σχεδόν σαράντα. 3ος χρόνος (και τελευταίος)» παρουσιάζεται στο «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης».
Χρύσα Κατσαρίνη
«Τα κείμενά του συνεχίζουν να είναι πανέξυπνα και πολύ αστεία, αλλά είμαι πολύ πληγωμένη και απογοητευμένη για να γελάσω.»
1. Ο ενεστώτας είναι ένας δύσκολος χρόνος υπό τις παρούσες συνθήκες, αλλά ναι. Τον θαυμάζω ως κωμικό. Θαυμάζω το ταλέντο και τη δουλειά που έχει ρίξει. Την οπτική του, τον τρόπο σκέψης, το delivery, το βάθος των κειμένων του, τη φεμινιστική προσέγγιση (κι όμως!). Για μένα ήταν ο νούμερο ένα κωμικός.
2. Δυστυχώς ή ευτυχώς, μου είναι τρομερά δύσκολο να διαχωρίσω τον καλλιτέχνη από το έργο του. Δεν μπορώ να αποστασιοποιηθώ και να κρίνω μόνο το κείμενο και την παράσταση χωρίς να σκέφτομαι τις καταγγελίες που έχουν γίνει. Έχει ένα κείμενο όπου λέει πως οι άντρες αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή που υπάρχει για τις γυναίκες. Και μετά τον σκέφτομαι να εκμεταλλεύεται τη δύναμη που έχει για να κλείσει τα στόματα γυναικών που έχει παρενοχλήσει. Προφανώς τα κείμενα συνεχίζουν να είναι πανέξυπνα και πολύ αστεία, αλλά είμαι πολύ πληγωμένη και απογοητευμένη για να γελάσω. Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν πως δεν τους ενδιαφέρει τι κάνει στην προσωπική του ζωή παρά μόνο η δουλειά του. Δεν ξέρω… Αν ανακαλύπταμε πως είναι παιδεραστής και το καταπληκτικό κείμενο που είχε γράψει για το «SNL» βασιζόταν στα δικά του συναισθήματα, θα υποστήριζαν την ίδια άποψη; Θα μπορούσαν να διαχωρίσουν το έργο από τον καλλιτέχνη; Κι αν όχι, τι θα επηρέαζε την αλλαγή στη στάση τους; Ο βαθμός της παρενόχλησης; Η ηλικία του θύματος; Το φύλο του;
3. Κάθε κωμικός χρησιμοποιεί την κωμωδία του για τελείως διαφορετικούς σκοπούς. Άλλοι για να καλύψουν συναισθηματικά κενά, άλλοι για να ξορκίσουν φόβους, άλλοι γιατί νιώθουν πως μόνο έτσι μπορούν να εξωτερικεύσουν τις πραγματικές τους σκέψεις. Δεν μπορώ να γνωρίζω τι τον οδήγησε σ’ αυτήν τη θεματολογία. Ακόμα δεν πιστεύω πως είναι κακός άνθρωπος. Μου είναι αδύνατο να το δεχτώ. Δεν μπορείς να γράφεις τέτοια κείμενα και να μην έχεις ενσυναίσθηση… δεν ξέρω, είμαι πολύ μπερδεμένη!
4. Αρχικά ακόμα και να μην τον απομάκρυνε η βιομηχανία, πιστεύω ότι θα έπαιρνε ο ίδιος μια απόσταση από όλα. Από την άλλη θεωρώ τελείως υποκριτική την κινητοποίηση της βιομηχανίας. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι τώρα έγιναν γνωστά όλα αυτά. Είμαι σίγουρη πως η βιομηχανία είχε πλήρη επίγνωση της κατάστασης για χρόνια και τη συγκάλυπτε. Προφανώς δεν αναφέρομαι μόνο στον Louis C.K., αλλά και στους Kevin Spacey, Harvey Weinstein κλπ.
Η Χρύσα Κατσαρίνη είναι stand-up κωμικός. Η σόλο παράστασή της «Ό,τι πολυτιμότερο έχω» θα παρουσιαστεί στο «Θέατρο Άβατον» τις τρεις πρώτες Παρασκευές του Ιανουαρίου.
Δημήτρης Δημόπουλος
«Θα έχω ένα γνώμονα ανάγνωσης του έργου του που δεν είχα πριν.»
1. Θαυμάζω τον Louis C.K. επειδή κατά τη γνώμη μου αποτελεί έναν από τους λίγους stand-up κωμικούς που είναι δημιουργός παρά μηχανάκι παραγωγής γέλιου. Αυτό φαίνεται τόσο στο περιεχόμενο του έργου του, όσο και στον τρόπο με τον οποίο επέλεξε να το διοχετεύει έχοντας ο ίδιος όσο το δυνατόν περισσότερο τον έλεγχο του.
2. Σαφώς. Όπως με κάθε έργο τέχνης, αλλιώς το διαβάζεις γνωρίζοντας περισσότερα για τον ίδιο τον δημιουργό. Τώρα, αν με ρωτούσες αν θα απέρριπτα ολοκληρωτικά το έργο του μετά τις αποκαλύψεις, η απάντηση είναι πως «όχι». Απλώς θα έχω ένα γνώμονα ανάγνωσής του που δεν είχα πριν.
3. Ίσως. Είναι από τους λίγους άντρες κωμικούς που έχουν στηλιτεύσει το σεξισμό τόσο έντονα, γι’ αυτό οι αποκαλύψεις προκάλεσαν τόσο μεγάλη απογοήτευση.
4. Για τη βιομηχανία, σίγουρα. Όμως η απομάκρυνσή ενός κωμικού δεν κάνει τίποτα για να θεραπεύσει αυτή την παθογένεια της βιομηχανίας του θεάματος, η οποία όπως βλέπουμε δρα μόνο αναλγητικά και καθόλου προληπτικά. Για κάθε σκάνδαλο που αποκαλύπτεται, πόσα να μένουν κρυφά επειδή οι δράστες συνεχίζουν να «τα φέρνουν»;
Ο Δημήτρης Δημόπουλος είναι stand-up κωμικός. Την Τετάρτη 22 Νοεμβρίου παρουσιάζει στο «PassPort Κεραμεικός» τη σόλο παράστασή του «Ανθολόγιο – 20 χρόνια stand-up comedy» και στη συνέχεια ξεκινάει μια ευρωπαϊκή περιοδεία.
Σίλας Σεραφείμ
«Σε κάθε περίπτωση είναι θετικό που επιβάλλονται τιμωρίες για τέτοιας φύσεως αδικήματα και άμεσα.»
1. Δεν θα ’λεγα «θαυμάζω». Ναι, τον παρακολουθώ κι είναι απ’ τους stand-up κωμικούς που μ’ αρέσουν, αλλά το ρήμα «θαυμάζω» είναι υπερβολικό και παρελκυστικό. Μπορεί να σημαίνει ότι θαυμάζεις και κάποιον ως άνθρωπο κι αυτό είναι κάτι διαφορετικό απ’ το έργο. Οπότε καλλιτεχνικώς, ναι, φυσικά και είναι καλός, αλλά όχι όπως ο Bill Hicks ή ο George Carlin.
2. Όχι καθόλου. Όπως προανέφερα, από νωρίς αυτό το ζήτημα είχε ξεκαθαρίσει σε μένα. Άλλο το έργο, άλλο ο καλλιτέχνης. Αν αφαιρέσουμε απ’ την ιστορία της τέχνης τα καθάρματα, θα μείνουν λίγα έργα στην ανθρωπότητα. Είναι προφανές από την ερώτηση και μόνο, πως θεωρείς το καλλιτεχνικό έργο του αναλλοίωτο και διερευνάς τη θέση του παρατηρητή. Δηλαδή ένας πίνακας θα άλλαζε, κι ενώ θα ήταν ή θα τον θεωρούσες αριστούργημα έπειτα από μια αποκάλυψη θα ήταν μπογιές σε πανί; Αυτά τα παθαίνουν όσοι θαυμάζουν τον άνθρωπο που δεν γνωρίζουν, μπερδεύοντας τον με το καλλιτεχνικό του έργο του οποίου είναι κοινωνοί.
3. Ολόκληρη η τέχνη ξορκίζει τις ενοχές μας. Ιδίως στο stand-up, που είσαι ο εαυτός σου. Σ’ ένα μονόλογο που έχει καταργήσει προ πολλού τη θεατρική σύμβαση, αν αφεθείς ή αν το θελήσεις, φανερώνεις μέχρι και τις παρανυχίδες σου. Ένας προσεκτικός και οξύνους παρατηρητής, θα διέβλεπε κάποια ουσιώδη πράγματα για την προσωπικότητα – όχι μόνο του Louis C.K., αλλά κι όλων των stand-up κωμικών. Δεν λέω ότι θα καταλάβαινε αν διέπραξε αδίκημα ή ανάρμοστη πράξη κάποιος, αλλά ως προς τη ψυχοσύνθεση και τα γούστα κάποια πράγματα φαίνονται.
4. Αυτό έχει να κάνει με την αμερικανική νοοτροπία και με τη φάση της μόδας στην οποία βρίσκεται τώρα η πολιτική ορθότητα. Επίσης εντάσσεται σε μια ομοβροντία σεξουαλικών σκανδάλων, που αυτήν τη στιγμή αντιμετωπίζονται πανομοιότυπα. Σε κάθε περίπτωση είναι θετικό που επιβάλλονται τιμωρίες για τέτοιας φύσεως αδικήματα κι άμεσα. Άντε και στα δικά μας, που όχι μόνο δεν τιμωρείται κανείς και για τίποτα αλλά πολλές φορές επιβραβεύεται κιόλας.
Ο Σίλας Σεραφείμ είναι stand-up κωμικός. Η σόλο παράστασή του «Η Ιστορία του ελληνικού έθνους... αλλιώς!» παρουσιάζεται στο «Μικρό Παλλάς».
