Μύθοι και αλήθειες για την ισότητα των δύο φύλων στην Ελλάδα, τον σεξισμό και τη γυναικεία ενδυνάμωση που έφερε στην επιφάνεια η ημερίδα "Women Who Dare"

Πόσο έτοιμη είναι η ελληνική κοινωνία να δει γυναίκα πρωθυπουργό; Πληρώνονται ισάξια γυναίκες και άνδρες ηθοποιοί και σκηνοθέτες; Πόσες φορές περισσότερο πρέπει να προσπαθήσει μια γυναίκα από έναν άνδρα για να εξελιχθεί σε έναν εργασιακό χώρο; Είναι η βία κατά τον γυναικών αλλά και η ανοχή σε αυτήν ταξικό ζήτημα; Πόσο έχουμε εσωτερικεύσει οι γυναίκες διαφορετικών γενιών τις πατριαρχικές νόρμες; Τελικά ζούμε ακόμη σε έναν κόσμο φτιαγμένο από άνδρες που εξακολουθούν να μιλούν για μας; Αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα ανέκυψαν διαφορετικές φορές στην πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα "Women Who Dare - Η Θέση της Γυναίκας στην Ελλάδα του Σήμερα. Ιδέες και Δράσεις για ένα Καλύτερο Αύριο", που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 22 Μαρτίου 2023 στην αίθουσα "Δ. Μητρόπουλος" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και οργάνωσαν το Harper’s Bazaar Greece, η Madame Figaro και το WomanToc του Ομίλου Αττικών Εκδόσεων σε συνεργασία με το Κέντρο Μελετών Πολιτικής για το Φύλο και την Ισότητα (ΚΕΜΕΦΙ) και με την υποστήριξη της Eurolife FFH. Και οι απαντήσεις δεν ήταν πάντα οι αναμενόμενες ούτε μονοδιάστατες.

Κάτι που έγινε σαφές από όλες τις ομιλήτριες, ακόμη κι αν όλοι οι συμμετέχοντες στο μοναδικό ανδρικό πάνελ δεν φάνηκε πάντα να το συνειδητοποιούν, είναι ότι απέχουμε ακόμη πολύ από την ισότητα των φύλων. Οι γυναίκες ακόμη κι όταν έχουν όλα τα προσόντα και τα προνόμια έχουν να αγωνιστούν πολύ περισσότερο για να επιτύχουν στον επαγγελματικό τομέα και στη διαχείριση της καθημερινότητας άρα και για να είναι καλύτερα ψυχολογικά, και εξακολουθούν να έρχονται αντιμέτωπες με πατριατρικά και σεξιστικά στερεότυπα σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Και ότι ο δρόμος για τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, μαζί με τις θεσμικές τομές, περνά μέσα από την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση, στην οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνία, και άρα αντίστοιχες πρωτοβουλίες με αυτή των γυναικείων τίτλων των Αττικών Εκδόσεων και του ΚΕΜΕΦΙ παραμένουν πολύ σημαντικές. Ακούστηκαν πολλές σκληρές αλήθειες, όπως επεσήμανε και στην τοποθέτησή της η Ελένη Στασινοπούλου, Εκδότρια της Madame Figaro, μετά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας του ΚΕΜΕΦΙ σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα του σήμερα και πριν δώσει το λόγο στα πέντε διαφορετικά πάνελ με διακεκριμένους ομιλητές και ομιλήτριες από τον χώρο της πολιτικής, των επιχειρήσεων αλλά και της επιστήμης που σχολίασαν τα αποτελέσματα της έρευνας και συζήτησαν θέματα που αφορούσαν την ισότητα των φύλων, την ίση εκπροσώπηση, αλλά και την ανάγκη κατάρριψης των έμφυλων στερεοτύπων, καθώς και τους τρόπους με τoυς οποίους μπορεί να γίνει αυτό.

"Η μέση ελληνική οικογένεια θέλει τέλεια κορίτσια και γενναία αγόρια”

Ειδικότερα για την εκπαίδευση οι περισσότερες ομιλήτριες συμφώνησαν ότι εξίσου σημαντικό αν όχι πιο σημαντικό από το πώς να μεγαλώσουμε δυνατά κορίτσια είναι και το να μεγαλώσουμε αγόρια χωρίς στερεότυπα. Με τη στιβαρή της παρέμβαση η Μαρία Γκασούκα, Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου, επεσήμανε τις ελλείψεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας ξεκινώντας από την οικογένεια "Από την οικογένεια εξασφαλίζεται η έμφυλη δημοκρατία. Από την οικογένεια που αναγνωρίζει στο κορίτσι το δικαίωμά του στην κυριαρχία του κορμιού του, το δικαίωμά του στο "όχι” και στην επιλογή, το δικαίωμά του να έχει φωνή. (...) Η κοινωνία χρειάζεται δυνατές γυναίκες, αλλά δεν τους δίνουν τις ευκαιρίες. Η μέση ελληνική οικογένεια θέλει τέλεια κορίτσια και γενναία αγόρια. Όλες οι έρευνες αυτό μας δείχνουν. ").

"Από την οικογένεια εξασφαλίζεται η έμφυλη δημοκρατία. Από την οικογένεια που αναγνωρίζει στο κορίτσι το δικαίωμά του στην κυριαρχία του κορμιού του, το δικαίωμά του στο "όχι” και στην επιλογή, το δικαίωμά του να έχει φωνή.

Επίσης αναφέρθηκε και στο σχολικό περιβάλλον ως προς την ανακατανομή των έμφυλων ρόλων και την ενδυνάμωση των γυναικων αναφέροντας χαρακτηριστικά την παντελή απουσία θεματικών σχετικών με τα έμφυλα ζητήματα και την ισότητα στα προγράμματα σπουδών και την επιστολή διαμαρτυρίας που στάλθηκε σχετικά με το θέμα στην Υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως. Τέλος, τόνισε τον ρόλο που έχει να παίξει η γλώσσα και η μεγάλη προσπάθεια που γίνεται για την εξάλειψη του γλωσσικού σεξισμού καθότι όσο οι γυναίκες είναι αόρατες στη γλώσσα θα απουσιάζουν και θα υποεκπροσωπούνται και γενικότερα σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο. 

Άμεση, γλαφυρή και δεικτική, η ιστορικός και συγγραφέας Λένα Διβάνη, φέρνοντας παραδείγματα από φοιτήτριές της, μίλησε για το blue chip που μοιάζει να έχει εμφυτευτεί στο κεφάλι και των νεαρών γυναικών ακόμη, αναπαράγοντας τα στερεότυπα και στερώντας τους την ελευθερία των επιλογών. "Η πολιτεία είναι κουφή και τυφλή και πρέπει εμείς να την φοβίσουμε!” επεσήμανε τονίζοντας και τον ρόλο των ΜΜΕ στην κατεύθυνση της αλλαγής των σεξιστικών νοοτροπιών.  
Με μια συναισθηματικά φορτισμένη και γενναία τοποθέτηση η ηθοποιός και σκηνοθέτης Μαρία Πρωτόπαππα μίλησε για την ανισότητα στο χώρο του θεάτρου, τις χαμηλότερες αμοιβές και τα σεξιστικά στερεότυπα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες σε έναν κόσμο όπου οι περισσότεροι ρόλοι έχουν γραφτεί από άνδρες. 

"Η πανδημία δεν παράγει βία, αναπαράγει τη βία που ήδη υφίστανται οι γυναίκες”

Τα στοιχεία και οι βιωματικές ιστορίες που μοιράστηκαν μαζί μας εκπρόσωποι φορέων ενδυνάμωσης των γυναικών από διαφορετικά πεδία συμφωνούν στην ελλιπή ενημέρωση που εξακολουθούν να έχουν πάνω στο τι συνιστά ανισότητα και σεξισμό ακόμη και νεαρές γυναίκες με υψηλή μόρφωση και εργασιακό στάτους. Αντίστοιχα, σοκαριστικά είναι τα δεδομένα που αποδεικνύουν τον διαταξικό χαρακτήρα της έμφυλης βίας και της αδυναμίας αντίδρασης σε αυτήν: "Στις μελέτες το προφίλ των γυναικών που είχαν υποστεί ενδοοικογενειακή και συντροφική βία ήταν ξένο προς αυτό που αναμέναμε” επεσήμανε η Βασιλική Αρτινοπούλου, Καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου. "Ήταν απόφοιτοι πανεπιστημίου με masters και διδακτορικό σε ποσοστό 60%. Εργαζόμενες και προερχόμενες από οικογένειες μεσαίων και ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Και σε ποσοστό 68% δεν είχαν αναφέρει πουθενά την κακοποίηση". Μάλιστα, όπως συμπλήρωσε "Οι μελέτες έδειξαν ότι η κακοποίηση και η βία είχαν ξεκινήσει πριν από την πανδημία. Άρα η πανδημία δεν παράγει βία, αναπαράγει τη βία που ήδη υφίστανται οι γυναίκες". Ως προς την αναγνώριση της κακοποιητικής συμπεριφοράς μας προέτρεψε να κατεβάσουμε την εφαρμογή Bright Sky του ιδρύματος Vodafone για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο ήταν και από τους υποστηρικτές της ημερίδας.  

Η πολιτεία πρέπει να φτιάξει ένα δίχτυ υποστήριξης στα θύματα έμφυλης βίας 

Η Κλειώ Παπαπαντολέων, Ποινικολόγος, με εξειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα, έκανε σαφές το πώς πρέπει να γίνουν βήματα κι από την πλευρά της πολιτείας, της αστυνομίας και της δικαιοσύνης ως προς την προστασία της αξιοπρέπειας των θυμάτων έμφυλης βίας έτσι ώστε όχι μόνο να βοηθηθούν οι γυναίκες που καταφέρνουν να απευθυνθούν στη δικαιοσύνη αλλά και να μην αποθαρρυνθούν οι υπόλοιπες. "Το θύμα έχει κάνει ήδη τη μισή διαδρομή φτάνοντας στη δικαιοσύνη, θα πρέπει και η πολιτεία να κάνει την άλλη μισή, δεν μπορούμε να ζητάμε από το θύμα να κάνει ολόκληρη τη διαδρομή”. Ως προς τον όρο γυναικοκτονία, υπήρξε κοινή συμφωνία ως προς την ανάγκη χρήσης του όρου για να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία παρότι κατά την κα Παπαπαντολέων δεν μπορεί να κατοχυρωθεί νομικά αφού η τιμωρία ισούται ούτως ή άλλως με την ανώτατη ποινή. Αντίθετα, μπορούν κατά τη γνώμη της να ενταχθούν έμφυλα στοιχεία σε άλλες διατάξεις του κώδικα, όπως έχει συμβεί με τα ρατσιστικά, για να λειτουργούν ως "κόφτης” σε ελαφρυντικά.  

Μας μένουν…132 χρόνια για την ίση εκπροσώπηση

Ειδικότερα στον ιδιωτικό τομέα, και δη στις μεγάλες εταιρείες, έγινε εμφανές ότι γίνονται σημαντικά βήματα υιοθέτησης των ποσοστώσεων αλλά και υποστηρίζοντας κοινωνικές δράσεις (όπως η δωρεά 18 γραφείων αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας σε αστυνομικά τμήματα της χώρας από την Παπαστράτος, η οποία ήταν και υποστηρικτής της ημερίδας) αν και ο αγώνας (πρέπει να) συνεχίζεται καθότι όπως επεσήμανε η Νικόλ Ιωαννίδη, Διευθύντρια Εταιρικής Επικοινωνίας και Βιώσιμης Ανάπτυξης Olympia Group έχουμε την τάση να προσλαμβάνουμε ανθρώπους ίδιους με εμάς, ενώ μια γυναίκα τείνει, κατά μέσο όρο, να απαντήσει σε μια αγγελία μόνο όταν πληροί τα 5 στα 5 ζητούμενα ενώ ένας άνδρας απαντά έχοντας μόλις τα 2. "Σαν γυναίκα πρέπει να πεις κάτι δύο και τρεις φορές για να ακουστείς” συμπλήρωσε, σε αντίθεση με την εμπειρία της στην Αμερική, όπου στο εργασιακό περιβάλλον οι γυναίκες και μάλιστα από νεαρή ηλικία ενθαρρύνονται να μιλήσουν.
"Η πρόοδος είναι αργή και έχει υπολογιστεί ότι θα χρειαστούμε 132 χρόνια από σήμερα για να φτάσουμε στην ίση εκπροσώπηση, αλλά εδώ είμαστε να τα αλλάξουμε” είπε χαρακτηριστικά η Αλεξάνδρα Μπαλτούκα, Partner, Head of Marketing & Client Experience της Grant Thornton, παρατηρώντας βέβαια ότι στις νεότερες γενιές οι αντιλήψεις αλλάζουν, αν και οι περισσότερες συμφώνησαν ότι οι άνδρες δεν αναγνωρίζουν πάντα τον βαθμό δυσκολίας που έχει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα θεωρώντας το θέμα της ισότητας λυμένη υπόθεση. 

Αναζητείται νέο μοντέλο άνδρα 

Αυτό ήταν ορατό και στο manel της ημερίδας που συντόνισε η διευθύντρια του Harper's Bazaar Greece Ελένη Πατεράκη, η οποία ήταν και υπεύθυνη για το περιεχόμενο της ημεριδας. Διαφορετικές νοοτροπίες κοντραρίστηκαν εδώ, από τον συγγραφέα Χρήστο Χωμενίδη που έκανε σαφές ότι το ότι είναι άνδρας δεν είναι ο βασικός προσδιορισμός του μέχρι τον Γιώργο Νικολαΐδη, Εκπαιδευτή Ενηλίκων, Υπεύθυνο συντονισμού της δράσης "Η Συμμαχία των Φύλων" που επέμεινε ότι τα στερεότυπα της αρρενωπότητας, τα οποία μάλιστα παραμένουν αταξικά και δεν κάνουν διακρίσεις ανάμεσα στα διαφορετικά κοινωνικά και επαγγελματικά περιβάλλοντα εξακολουθώντας να πληγώνουν τόσο, φυσικά, τις γυναίκες όσο και τους ίδιους τους άνδρες. Ο συνθέτης Μίνως Μάτσας, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη ευαισθησία, μίλησε για την ανάγκη να υποστηριχθεί το νέο μοντέλο άνδρα που εκφράζεται μέσω της φροντίδας στη γυναίκα και κατ’ επέκταση ένα νέο πρότυπο πολιτικού και ηγέτη με συναίσθημα, αναφερόμενος στο θετικό πρότυπο της πρώην πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Άρντερν. 

Γιατί χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες σε θέσεις εξουσίας 

Όπως άλλωστε επιβεβαιώνουν τα νούμερα που μας παρέθεσε η Μιλένα Αποστολάκη, Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας, Υποψήφια Βουλεύτρια Β' Αθηνών, ΠΑΣΟΚ, η Ελλάδα είναι στην τελευταία θέση στους Ευρωπαϊκούς δείκτες για την ισότητα, κάτι που κατά την ίδια κάνει αναγκαία μια γενναία τομή και σε θεσμικό επίπεδο ανάλογη του οικογενειακού δικαίου που είχε θεσπίσει το 1982 η τότε κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. "Δεν θέλουμε να είμαστε σύμβολα” όπως λέμε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της δημοκρατίας αλλά να δούμε στην πράξη περισσότερες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης, ανέφερε χαρακτηριστικά μιλώντας για τα στερεότυπα του πολιτικού ηγέτη που πρέπει να έχει ανδρικά χαρακτηριστικά, τα οποία έχουν εγγραφεί στο υποσυνείδητό μας από τις αναπαραστάσεις που έχουμε ακόμη και σήμερα - αρκεί να δεις πώς εικονοποιείται συνήθως ένα υπουργικό συμβούλιο σε ταινίες και σειρές. "Ο επόμενος πρωθυπουργός καλείται να απαντήσει στη σύγχρονη ανάγκη της κοινωνίας για περισσότερες γυναίκες στην κυβέρνηση, μια ανάγκη που καταγράφεται και στις έρευνες που γίνονται".

"Ο επόμενος πρωθυπουργός καλείται να απαντήσει στη σύγχρονη ανάγκη της κοινωνίας για περισσότερες γυναίκες στην κυβέρνηση, μια ανάγκη που καταγράφεται και στις έρευνες που γίνονται".

Σε μια ανθρώπινη και ουσιαστική ταυτόχρονα παρέμβαση και οι τρεις πολιτικοί του πάνελ παρουσίασαν τις ανισότητες που εξακολουθούν να υφίστανται στον χώρο της πολιτικής 
Ενώ λοιπόν η έρευνα του Κέντρου Μελέτης Πολιτικής για το Φύλο και την Ισότητα (ΚΕΜΕΦΙ) που καταγράφει την αίσθηση και τις επιθυμίες της ελληνικής κοινωνίας δίνει μεγάλα ποσοστά σχεδόν 80% σε αυτούς που θα ήθελαν μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών στο κοινοβούλιο αλλά και σε ηγετικές θέσεις και πιστεύουν ότι αυτές θα τα πήγαιναν καλύτερα από τους άντρες, στην πράξη βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή με ένα 20% γυναικών στη Βουλή, όταν άλλες Ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται στο 34%, ενώ το ποσοστό γυναικών σε ηγετικές θέσεις σε μεγάλες εταιρείες είναι 4% έναντι 8,9% που είναι ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος. Και οι τρεις πολιτικοί επιβεβαίωσαν από την προσωπική τους πείρα ότι δεν δίνονται ίσες ευκαιρίες στις γυναίκες πολιτικούς, που εξακολουθούν να κρίνονται βάσει του τι θα φορέσουν, πέραν του ότι δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τις νέες μητέρες βουλεύτριες.

"Η γυναικεία ηγεσία είναι ακόμη ζητούμενο και πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν με το φύλο της και που αυτή τη στιγμή είναι απαραίτητα για την κοινωνία και τη δημοκρατία, την πρόοδο και την ευημερία"  

 "Το μεγάλο ερώτημα για τις γυναίκες στην πολιτική είναι το αν μας δίνονται ίσες ευκαιρίες και η απάντηση είναι "όχι”. Δεν αρκεί μόνο το πλαίσιο της ποσόστωσης, πρέπει να αλλάξει και όλη η κουλτούρα της κοινωνίας" είπε χαρακτηριστικά η Όλγα Κεφαλογιάννη, Βουλεύτρια Α' Αθηνών, Νέα Δημοκρατία, η οποία παρότι χρόνια πολιτικός πρώτης γραμμής δέχεται ερωτήσεις από ψηφοφόρους σχετικά με το αν θα ξανακατέβει στις εκλογές επειδή έγινε μητέρα… "Η γυναικεία ηγεσία είναι ακόμη ζητούμενο και πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν με το φύλο της και που αυτή τη στιγμή είναι απαραίτητα για την κοινωνία και τη δημοκρατία, την πρόοδο και την ευημερία" συμπλήρωσε μιλώντας για ένα νέο πρότυπο ηγεσίας με ενσυναίσθηση. 

"Πρέπει να δούμε το ιστορικό βάρος της πατριαρχίας και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την καθημερινότητα των γυναικών. Ότι η γυναίκα, δηλαδή, γίνεται αντιληπτή ως ένα αντικείμενο που έχει συγκεκριμένους ρόλους να επιτελέσει. Η γυναίκα είναι αυτή η οποία πρέπει να φροντίζει τα παιδιά, το σπίτι, δεν πρέπει να εκτίθεται δημόσια ή το πολύ πολύ να φτάνει μέχρι να έχει την προσωπική της εργασία. Και αυτό το βάρος της πατριαρχικής κουλτούρας είναι που ακόμη δυσκολευόμαστε να ξεπεράσουμε" υποστήριξε η Έφη Αχτσιόγλου, Βουλεύτρια Επικρατείας ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.

Ελπίζουμε αν μη τι άλλο να δούμε κάποιες από τις τάσεις της έρευνας του ΚΕΜΕΦΙ να γίνονται πράξη στην κάλπη, αλλά και κάθε κρίκο της κοινωνικής αλυσίδας να προσπαθήσει περισσότερο στην κατεύθυνση της ισότητας και της δημοκρατίας, αφού, όπως πολύ σωστά το έθεσε ο Γιώργος Νικολαΐδης της "Συμμαχίας των Φύλων” το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών ως προς την απαγόρευση των εκτρώσεων δείχνει πόσο εύθραυστα είναι ακόμη και τα κεκτημένα που θεωρούσαμε δεδομένα.