Μετά την επιτυχημένη του πρώτη διεξαγωγή στο νησί των Δωδεκανήσων, το Φεστιβάλ Γρίφων Καστελόριζου (ΦΓ) επιστρέφει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά από 22 έως 25 Σεπτεμβρίου, με ένα νέο, πρωτότυπο πρόγραμμα, γεμάτο διαδραστικά παιχνίδια και επιστημονικούς γρίφους. Περισσότεροι από 60 αναγνωρισμένοι ακαδημαϊκοί, επιστήμονες, εκπαιδευτικοί και καλλιτέχνες θα συμμετάσχουν στις δράσεις του φεστιβάλ και θα προσφέρουν στο κοινό απλόχερα νέα γνώση μέσα από πρωτότυπες βιωματικές δράσεις, ελκυστικές εφαρμογές, εντυπωσιακούς μηχανισμούς και επιστημονικά δρώμενα.
Και καθώς το φεστιβάλ απευθύνεται σε άτομα κάθε ηλικίας, βασικός και πρωταρχικός στόχος είναι να μυήσει το συμμετέχον κοινό στον συναρπαστικό κόσμο της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά και να το μυήσει σε πολύπλοκες επιστημονικές έννοιες και ιδέες. Όπως μας εξηγεί και ο ιδρυτής του Μουσείου Γρίφων Μεγίστης Πανταζής Χούλης, το Καστελόριζο αποτελεί έναν τόπο άρρηκτα συνδεδεμένο με τους γρίφους και την επιστήμη και η επιθυμία ανάδειξης της ιστορίας του νησιού οδήγησε στη δημιουργία του Φεστιβάλ Γρίφων.
Ο Πανταζής Χούλης, μαζί με τη συνδιοργανώτρια Ελένη Γραμματικοπούλου, γνωστή για τη μακρόχρονη ενασχόλησή της με τον κόσμο της επιστήμης και της επικοινωνίας, μας μίλησαν για τη φετινή διεξαγωγή στο Καστελόριζο, αλλά και τις επερχόμενες σε Πάτρα (Παλαιά Σφαγεία, 21-23/10) και Αθήνα (Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, 16-18/12, σε συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής).
Περιγράψτε μας τις δράσεις που θα δούμε φέτος στο Φεστιβάλ Γρίφων. Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη θεματική που συνδέει το σύνολο των εκδηλώσεων;
Ελένη Γραμματικοπούλου: Το κοινό στοιχείο είναι η νέα γνώση να γίνει προσιτή σε όλους πέρα από τα καθιερωμένα πρότυπα. Δεν θα υπάρξουν ομιλίες ακαδημαϊκού ύφους, αλλά απλές συζητήσεις, επιστημονικά δρώμενα με τη μορφή παιχνιδιού ή θεατρικής αφήγησης, εντυπωσιακά πειράματα που θα εξηγούν καθημερινά θέματα, περιηγήσεις, Stand up Science για παιδιά, εκθέσεις, κινηματογραφικά/μουσικά εργαστήρια και κυρίως αμέτρητοι γρίφοι που θα ζητούν επίμονα τη λύση τους.
Τι καινούργιο θα δούμε στη φετινή διοργάνωση; Υπάρχουν εκδηλώσεις που, κατά τη γνώμη σας, ξεχωρίζουν περισσότερο;
Ε.Γ.: Θα ήταν άδικο να ξεχωρίσουμε κάποιες. Όλες είναι πρωτότυπες, διαδραστικές και "προκλητικές" ώστε να κρατήσουν ενεργό το ενδιαφέρον των μαθητών κάθε ηλικίας, κι όχι μόνο. Άλλωστε παρουσιάζονται από επιστήμονες με χάρισμα στην επικοινωνία της επιστήμης! Παρά ταύτα θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε κάποια νέες εκδηλώσεις: Τη ζωντανή σύνδεση με CERN, την ηλιο/αστροπαρατήρηση – συνεργασία του Αστεροσκοπείου με το ΕΚΠΑ- με ειδικά τηλεσκόπια και τη διευρυμένη έκθεση γρίφων με την παρουσία του Αμερικανού συλλέκτη Bob Hearn.
Το φετινό πρόγραμμα είναι φιλόδοξο και διευρυμένο με καινοτόμες δράσεις, ειδικά σχεδιασμένες να ενταχθούν στο σχολικό πρόγραμμα. Για παράδειγμα, στις 22 και 23/9 θα έχουμε τους "Cinemathesis: Μοτέρ και πάμε". Κάτι επίσης σημαντικό είναι η συνεργασία με την "KidsSaveLives", την Ανθρωπιστική Οργάνωση Κοινωνίας Πολιτών.
Ποιοι θα είναι μερικοί από τους διακεκριμένους καλεσμένους που θα συμμετέχουν στο φετινό πρόγραμμα;
Ε.Γ.: Για το φεστιβάλ όλοι οι συμμετέχοντες είναι αξιόλογοι και σημαντικοί. Σταθερή αξία παραμένει ο καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης, κ. Μιχάλης Λάμπρου, ο προσκεκλημένος μας Bob Hearn, o Μιχάλης Τούλουζας (διεθνώς γνωστός γριφοποιός), ο Βασίλης Κατσούρος (Διευθυντής του ΙΕΛ/ΕΚ "Αθηνά" και Αντιπρόεδρος του "Αθηνά"): ο δρ. Δημήτρης Γραμμένος, που είναι ερευνητής από το ΙΤΕ, αλλά και ο Κοσμάς Γαζέας με την έκθεση "Planet in your hand". Θα ήταν μεγάλη παράλειψη εάν δεν αναφέρουμε τις αδελφές Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκή που με το φαντασμαγορικό ηχόχρωμα της φωνής τους θα κλείσουν το φεστιβάλ.
Φέτος το Φεστιβάλ Γρίφων ταξιδεύει σε Πάτρα και Αθήνα. Η επιλογή αυτών των πόλεων οφείλεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι πρόκειται για δύο μεγάλα αστικά κέντρα που θα συμβάλλουν σε μια ευρύτερη προβολή του φεστιβάλ, ή υπάρχει κάποια ιδιαίτερη σχέση των περιοχών με τον κόσμο της επιστήμης;
Ε.Γ.: Αυτά τα γεγονότα σίγουρα είναι ενισχυτικά για την επιλογή τους. Όμως για την Πάτρα ένα επιπρόσθετο, αλλά ουσιαστικό κίνητρο, υπήρξε η συνεργασία μας με την πατρινή ομάδα "Πλήρωμα 94". Συμμετείχε στο 1ο ΦΓ και μέσα από εντυπωσιακές δράσεις, γεμάτες ζωντάνια και φαντασία, γοήτευσε κυριολεκτικά μικρούς και μεγάλους. Η συμμετοχή της στο 2ο φεστιβάλ Γρίφων Καστελόριζου αλλά και η επικείμενη στο ΦΓ Πάτρας, και μάλιστα ως συνδιοργανώτρια, στάθηκαν σημαντικά κριτήρια. Είχαμε μια άψογη συνεργασία, κάτι που θα εξασφαλίσει μια γέφυρα επικοινωνίας με το τοπικό στοιχείο και θα συμβάλει στην επιτυχία του φεστιβάλ. Ένα πρωτοποριακό ΦΓ δεν θα μπορούσε να λείψει από την Αθήνα, όπου υπάρχει ένα πρόσφορο κοινό που συνεχώς ενδιαφέρεται για γρίφους και συναφείς δράσεις. Η εξαιρετική ευκαιρία που μας δόθηκε να συνεργαστούμε με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής (η οποία διοργανώνει προγράμματα και στο Καστελόριζο) και μάλιστα στον επιβλητικό χώρο του Καπνεργοστασίου, έναν χώρο θεματοφύλακα της γνώσης, υπήρξε μια εξαιρετική συγκυρία για τους διοργανωτές.
Τι εκδηλώσεις θα περιλαμβάνει το πρόγραμμα σε Πάτρα και Αθήνα;
Ε.Γ. & Πανταζής Χούλης: Όλες οι εκδηλώσεις θα έχουν κύρια θεματική τους Γρίφους και τη σχέση τους με άλλες επιστήμες. Στην Πάτρα θα επικεντρώνεται κυρίως στη θεματική "Γρίφοι και Μαθηματικά" όπου, μέσα από εκθέσεις, διαγωνισμούς και δράσεις, οι γρίφοι θα έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Στην Αθήνα θα παρουσιάσουμε πολλούς νέους και μεγάλους σε μέγεθος γρίφους, ώστε οι επισκέπτες να βιώσουν μια πιο εντυπωσιακή εμπειρία. Ένας γρίφος θα έχει σχέση με την εορταστική περίοδο και ο λύτης, σε ρόλο Άγιου Βασίλη, θα πρέπει να βρει την ελάχιστη διαδρομή όταν θα μοιράσει τα δώρα μέσα από τις καμινάδες των σπιτιών. Παράλληλα, θα είναι παρών ο πιο τρομακτικός και συνάμα ελκυστικός γρίφος που έχει υπάρξει ποτέ, με κεντρικό θέμα τη μυθολογική Μέδουσα, η οποία μάλιστα, σύμφωνα με νέα αρχαιολογικά δεδομένα, έχει άμεση σχέση με το Καστελόριζο. Φυσικά, δε νοείται Φεστιβάλ Γρίφων δίχως διαγωνισμό γρίφων. Ο διαγωνισμός γρίφων στην Αθήνα θα έχει δύο σκέλη. Το Σάββατο 17/12 ο καθηγητής Μιχάλης Λάμπρου (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και ο μαθηματικός Κώστας Λάττας (Εκπαιδευτική Αναγέννηση) θα δοκιμάσουν τη δημιουργική ικανότητα μικρών και μεγάλων μέσω εικονογραφημένων προκλήσεων, ενώ την Κυριακή 18/12 ο Πανταζής Χούλης θα χρησιμοποιήσει τρισδιάστατους γρίφους για να ελκύσει τους διαγωνιζόμενους σε νέα μονοπάτια ανταγωνιστικής διασκέδασης, με τους ικανότερους να κερδίζουν δώρα.
Πώς το φεστιβάλ στοχεύει να αναδείξει τον κόσμο της επιστήμης και ταυτόχρονα να τιμήσει τα ήθη και τα έθιμα του Καστελόριζου;
Π.Χ.: Πρώτα από όλα να τονίσουμε πως το Καστελόριζο έχει παράδοση στους γρίφους, κάτι που απορρέει από πολλές πηγές: χειρόγραφα περιοδικά του 19ου αιώνα γεμάτα με αινίγματα και κυβόλεξα, γρίφους με τη μορφή ποιήματος που γέμιζαν την εφημερίδα "Καστελοριζιακά Νέα" τη δεκαετία του 60, αλλά και το γεγονός πως η Ελλάδα εκπροσωπείται από δύο μόνο Έλληνες στο Διεθνή Οργανισμό Γρίφων οι οποίοι κατάγονται από το Καστελόριζο. Σε αυτό μπορούμε να προσθέσουμε και την τεράστια επιρροή που είχε (και ακόμα έχει) η Ελλάδα στον κόσμο των γρίφων με το Οστομάχιον, το Λαβύρινθο, τη Δικαία Κούπα του Πυθαγόρα, και ονομασίες όπως Γόρδιος Δεσμός και Κουτί της Πανδώρας που συνήθως δίνονται σε γρίφους. Βασισμένοι λοιπόν στην παράδοση αυτή, καθώς και από την εμπειρία δεκαετιών, σκοπεύουμε να αναδείξουμε την Ελλάδα ως χώρα που δημιουργεί καινοτόμους και εντυπωσιακούς γρίφους, ώστε να εμπνεύσουμε μικρούς και μεγάλους. Αυτό πάντως που προσπαθούμε περισσότερο, είναι να εισάγουμε γρίφους στα σχολεία για τη δημιουργία μιας πιο κατανοητής εκπαίδευσης. Και μέσω των δρώμενων του 1ου Φεστιβάλ Γρίφων αυτό έχει ήδη αποδειχθεί με τεράστια επιτυχία.
Για τη δεύτερη διεξαγωγή του, το φεστιβάλ ανανεώνεται παρουσιάζοντας ένα νέο λογότυπο, σχεδιασμένο από τον κ. Χούλη. Τι μυστικά κρύβει αυτός ο νέος σχεδιασμός και πώς σχετίζεται με τους γρίφους;
Π.Χ.: Tο νέο λογότυπο παραπέμπει σε ένα ανεξήγητο αντικείμενο. Αν παρατηρήσετε προσεκτικά, κάθε γράμμα έχει χωριστεί σε δύο μέρη, ένα πάνω κι ένα κάτω, τα οποία φαίνονται να έχουν τις ίδιες διαστάσεις στα σημεία επαφής της τομής τους. Όμως, οι σκιές και οι γωνίες τους δημιουργούν την ψευδαίσθηση πως το πάνω μέρος έχει διαφορά 90 μοιρών από το κάτω μέρος. Με αυτόν τον τρόπο παρουσιάζεται ένα αντικείμενο που είναι φαινομενικά αδύνατο να υπάρξει στον τρισδιάστατο κόσμο μας. Με άλλα λόγια είναι μια ψευδαίσθηση, ένας οπτικός γρίφος, που ανήκει στις πιο εντυπωσιακές κατηγορίες γρίφων. Επιπρόσθετα να αναφέρω πως και τα λογότυπα των δύο επόμενων φεστιβάλ είναι γρίφοι/κλειδιά σχεδιασμένα από εμένα.
Έχοντας διοργανώσει το πρώτο Φεστιβάλ Γρίφων το 2021, παρατηρήσατε ότι υπάρχει ενδιαφέρον από τους ντόπιους για την ενασχόληση με την επιστήμη και την τεχνολογία;
Π.Χ.: Σε αντίθεση με άλλα γεγονότα, υπήρξε μια άνευ προηγουμένου συμμετοχή Καστελοριζιών. Αυτό κυρίως οφείλεται στην καλόπιστη φύση του Φεστιβάλ Γρίφων, το ότι διοργανώνεται σε μια εποχή που λειτουργούν τα σχολεία (και όχι σε περίοδο καλοκαιρινής αιχμής για να εντυπωσιάσει), στο γεγονός πως όλα τα δρώμενα είναι σχετικά με γρίφους - τα μόνα "πυροτεχνήματα" που είχαμε, ήταν αυτά της χημείας – και επίσης στο ότι οι ενήλικες είναι λιγότεροι απασχολημένοι με τον τουρισμό. Πέρυσι κανείς δε γνώριζε τι έπρεπε να περιμένει, και μετά το τέλος του 1ου Φεστιβάλ Γρίφων πολλοί εκφράστηκαν ανοιχτά με εκπληκτικά λόγια. Φέτος πιστεύουμε πως θα υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη συμμετοχή (αν και είναι κάτι πολύ δύσκολο!). Το κλειδί της επιτυχίας ήταν η επιλογή θεμάτων κατανοητών από όλους, γεμάτων με εντυπωσιακές εφαρμογές γρίφων και επιστήμης, τα οποία παρουσίαζαν άνθρωποι ειδικοί στο είδος και με περίσσιο πάθος. Οι γρίφοι εκφράζουν τις επιστήμες που κρύβονται μέσα σε παιχνίδια, και όλοι αγαπάνε τα παιχνίδια, μικροί και μεγάλοι.
